M. R. Mayenowa: Styl, stylizacja, stylistyka
- cechy stylistyczne (Kroeber) – 1) w danym przedmiocie / zachowaniu pojawiły się jako rezultat swobodnego wyboru, 2) cechy spójne;
- jest możliwość ustalenia repertuaru alternatyw. Do poszczególnych alternatyw przywiązane są jakieś wartości. Nie ma właściwości przypadkowych wśród cech stylistycznych;
- styl – zespół cech różniących wypowiedzi między sobą (starożytność), sposób pisania właściwy pisarzowi (średniowiecze);
- genus dicendi – dotyczy publicznego mówienia – jego charakterystykę stanowi zespół reguł wyboru i układu elementów kodu;
- u Greków – 1)mowa sądowa, polityczna i pochwalna / naganna; 2) styl niski, średni i wysoki;
- stosowność – wypowiedź realizuje zasadę stosowności, jeśli między przedmiotem wypowiedzi a wyborem środków językowych lub ich ozdobności istnieje odpowiedniość. Musi też być odpowiedniość między statusem mówiącego i odbiorców a środkami językowymi;
- azjanizm – zacieranie różnic między stylami, attycyzm – podkreślanie różnic;
- właściwości stylistyczne pozwalają odróżniać od siebie różne okresy sztuki – styl o wartości dystynktywnej, praktycznej;
- nowe pojęcie stylu – Goethe – styl to znamię indywidualnego dzieła, najwyższa twórcza zasada kompozycyjna, przeciwstawiona biernej imitacji / powielaniu form;
- u Kroebera – styl dotyczy właściwości formalnych;
- wartość stylistyczna – sposób ujęcia treści (treść – kawałek rzeczywistości, na który słowo wskazuje);
- u Goethego – styl to nie narzędzie opisu zjawisk kulturowych, dzieło ma styl = osiągnęło najwyższą wartość;
- w XIX i XX wieku odrodzenie pojęcia stylu;
- u Havranka – styl to właściwość indywidualnej wypowiedzi. W wypowiedzi występują konwencje gatunkowe – czyli style funkcjonalne. Według Trubeckiego są 3 funkcje języka – ekspresywna, impresywna i referencjalna. Funcja komunikatywna – podłoże 3 funkcjonalnych języków – naukowego, zawodowego i potoczno-konwersacyjnego. Style gatunkowe są rozmieszczone w ramach tych 3 języków;
- wybór stylistyczny – wybór spośród równoznacznych gramatycznie i różnych ekspresyjnie wyrażeń. Wybór wnosi motywacje, mówi o określonych wartościach.
Ekspresywne teorie stylu:
- Spitzer i Vossler – przedmiotem zainteresowania jest ekspresja jednostkowego aktu twórczego. Styl – zjawisko jednostkowe, ekspresja ponadjednostkowego przeżycia świata. Styl uchwytny bezpośrednio, intuicyjnie – to zasada kształtująca dany tekst;
- początek XX wieku – 2 pojęcia stylu – 1) jako określony przez społeczną sytuację, względnie skonwencjonalizowany wybór elementów języka, zaczerpnięty z repertuaru ustalonego w społecznym zwyczaju. Wtedy tekst realizuje kilka stylów, 2) treść językowa – wybrane formy, nosicielki ekspresji, realizatorki określonej treści psychicznej lub duchowej. Integruje je zasada twórcza;
- styl jako odstępstwo od normy.
- elementarna jednostka stylu – funkcjonalny styl gatunkowy zinterpretowany w myśl określonego systemu wartości. Styl jako zjawisko powtarzalne, stanowiące indeksalny znak określonych wartości, charakteryzujących daną grupę ludzi;
- styl komunikatu PAP – wyklucza powstawanie rymów, rytmiczności, słownictwo ogólnie zrozumiałe, pozbawione wyrażeń obrazowych, brak wyrażeń oceniających, klisze składniowe i frazeologiczne, brak zaimków I i II osoby;
- dla stylu – ważny jest problem wyboru;
- są wybory synonimiczne pod względem stylistycznym;
- nie ma wypowiedzi, której nie można przypisać charakterystyki stylistycznej;
- wybory stylistyczne są realizowane na wszystkich piętrach organizacji wypowiedzi.
Stylizacja:
- pojęcie może być rozszerzone na wszystkie struktury znakowe;
- zakłada istnienie struktury, która jest semiotyczna;
- jeśli tekst jest zorganizowany tak, by być znakiem jakiegoś typu tekstów;
- s. 363 kiedy mamy do czynienia z tekstem, który jest tak zorganizowany, by być znakiem określonego spetryfikowanego stylu;
- znak ikoniczny stylu (znak ikoniczny stylu nie jest dosłownym powtórzeniem wypowiedzi najbardziej charakterystycznej, a jest wyborem cech, które chcemy uznać za charakterystyczne);
- zakłada, że styl (podstawa stylizacji) został zrozumiany jako znak pewnych postaw;
- czasem – w odniesieniu do wszelkiego wprowadzenia społecznie / chronologicznie nacechowanego słownictwa do języka postaci literackich;
- stylizacja nie jest czymś, co czytelnik narzuca tekstowi;
- nie wskazuje na rzeczywistość, o której mówi, wskazuje na strukturę znakową jako strukturę znakową;
- odczytanie wypowiedzi jako stylizacji to odczytanie intencji autorskiej lub intencji postaci;
- style charakteryzują wszelkie zachowania ludzkie, stylizacja – tylko dla sztuki;
- według Bachtina – stylizacja zakłada, że zabiegi stylistyczne miały kiedyś bezpośredni sens (jako styl). Stylizacja zmusza przedmiotowy zamysł cudzy do służenia nowym zamysłom;
- ważna dla poematu heroikomicznego, sielanki, gawędy. Poemat heroikomiczny świadomie imituje styl epicki, klasyczną strukturę i heroiczną akcję dla celów kompromitacji. Sielanka – dwupoziomowa rama, w której narrator wprowadza właściwą sielankę. Gawęda – świat deformowany w skali ocen i widzenia narratora. Ale te 3 typy łączą się intencją metajęzykową ze stylizacją, ale semantyczne zamierzenie jest za każdym razem inne.
- w XX wieku stylistyka językowa i literacka;
- u Ch. Bally’ego – stylistyka zajmuje się środkami służącymi wyrazowi emocjonalnego życia człowieka. Ma uzupełnić gramatykę środkami realizującymi funkcję emocjonalną języka;
- bada język w przekroju synchronicznym;
- pojęcie automatyzacji i aktualizacji określonego wyrażenia – wyrażenie jest zautomatyzowane, gdy jest zgodne z normą stylistyczną, gdy jest zwykłe dla wypowiedzi. Jest zaktualizowane, kiedy jest niezwykłe;
- w stylistyce Winogradow uwydatnia rolę podstawowych form kompozycyjnych języka.
1
Ruddi_pl