Lend-Lease Act - ustawa federalna z 11 marca 1941, zezwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych "sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności".
Karta Atlantycka- ośmiopunktowa deklaracja podpisana 14 sierpnia 1941 roku przez Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta na pokładzie okrętu HMS Prince of Wales kotwiczącego u wybrzeży Nowej Fundlandii na Oceanie Atlantyckim. Określała cele polityki Wielkiej Brytanii i USA w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych. Za jej najważniejsze cele uznano prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa, do rozwoju gospodarczego i życia w pokoju po pokonaniu tyranii faszystowskiej. Zdecydowanie eksponowała zasadę pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, wyrażała nadzieję na ustanowienie po ostatecznym zniszczeniu "tyranii nazistowskiej" trwałego pokoju, wspominała o potrzebie zaprowadzenia w przyszłości "stałego systemu bezpieczeństwa na szerszą skalę" oraz o potrzebie zmniejszenia zbrojeń. 24 września 1941 roku na konferencji międzynarodowej w Londynie podpisana przez 13 członków koalicji antyhitlerowskiej (m.in. kraje takie jak Polska i ZSRR - z zastrzeżeniem uznania przez Sprzymierzonych granic istniejących w czerwcu 1941 r., Wielka Brytania, Australia, Belgia, Czechosłowacja, Grecja, Holandia, Indie Brytyjskie, Jugosławia, Kanada, Norwegia, Związek Południowej Afryki). Do Karty odwoływała się Deklaracja Narodów Zjednoczonych. Niektóre zapisy Karty (pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i ósmy) nigdy nie zostały przez sprzymierzonych zrealizowane. Sygnatariuszem, który dążył do ekspansji zarówno terytorialnej jak i polityczno-gospodarczej był Związek Sowiecki. Zmiany terytorialne, które zaszły bez zgody państwa, którego dotyczyły to cesje terytorialne Finlandii, Polski, Rumunii, Czechosłowacji i Japonii na rzecz Związku Sowieckiego, a także Niemiec na rzecz Polski. Punkt czwarty został pogwałcony w przypadku nieprzywrócenia niepodległości Estonii, Łotwy, Litwy, a także wszystkich państw, które stały się sowieckimi satelitami. Nie nastąpiło po wojnie deklarowane rozbrojenie, bądź ograniczenie zbrojeń. Doszło też do licznych interwencji zbrojnych zarówno USA jak i Związku Sowieckiego. Do koalicji formalnie nie przyłączyły się Stany Zjednoczone, zachowując status państwa neutralnego.
Postanowienia konferencji w Jałcie: * Na konferencji rozstrzygnięto sprawę Niemiec: siły każdego z trzech mocarstw będą okupowały wyznaczone na konferencji strefy Niemiec. Zgodnie z tym planem przewidziano utworzenie skoordynowanej administracji i kontroli za pośrednictwem Centralnej Komisji Kontroli, złożonej z naczelnych dowódców trzech mocarstw.
* Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego.
* Związek Radziecki otrzymał "zwierzchnictwo" nad Polską i jedną trzecią Niemiec (m.in. Turyngią, Saksonią, Meklemburgią, Brandenburgią i Pomorzem Przednim).
* Ustalono rekompensatę dla Polski w postaci dotychczasowych ziem niemieckich: Pomorza Zachodniego, Prus Wschodnich i Śląska.
* Podjęto decyzje o transferze ludności pomiędzy państwami (m.in. przesiedleniu Niemców).
* Mocarstwa zgodziły się na utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej urzędującego w Warszawie, który zobowiązany został do przeprowadzenia wolnych, nieskrępowanych wyborów na zasadzie powszechnego głosowania.
Postanowienia konferencji w Pocztamie:
odpowiedzialnością za drugą wojnę światową obarczone zostały Niemcy hitlerowskie, dlatego konferencja Poczdamska poruszała wiele kwestii związanych z tym własne krajem.
§ decentralizacja - podział Niemiec na 4 strefy okupacyjne - przestała istnieć Rzesza Niemiecka (uwaga - wielu zbrodniarzy niemieckich uciekło do Am. pd.)
§ demilitaryzacja - to proces, w którym pozbawia się dany teren wojsk oraz budynków i maszyn o charakterze wojennym. Pojęcie to odnosi się także do żołnierzy odchodzących z szeregów armii po zakończonych działaniach wojennych. - odnośnie Niemiec zakaz dotyczył utrzymywania stałej armii.
§ denazyfikacja - określa się nią środki podjęte po II wojnie światowej, w celu wykorzenienia zasad, ustaw oraz organizacji hitlerowskich (nazistowskich), z życia polityczno-społecznego Niemiec, a także Austrii. Przejawiała się w zakazie głoszenie ideologii faszystowskiej; rozwiązaniu wszystkich partii faszystowskich.
§ dekartelizacja (demonopolizacja) - jest to proces polegający na rozbiciu wielkich organizacji przemysłowych zwanych kartelami. Od tej pory gospodarka miała się opierać na małych Spółkach; likwidacja przemysłu ciężkiego (napędza on działania wojenne)
§ demokratyzacja - wykorzenienie ideologii faszystowskiej (prawo faszystowskie zastąpione miało zostać demokratycznym). Problemy z jakimi się wówczas spotkano - podczas konferencji w Poczdamie nie istniała żadna partia demokratyczne, która mogłaby utworzyć taki rząd.
§ Punkt ten uniemożliwił zawarcie (podpisanie) układu w Poczdamie, bowiem państwa Wielkiej Trójki inaczej pojmowały zagadnienia demokracji (dot, państw zach i Rosji)
§ odszkodowania dla państw poszkodowanych, wypłacane przez Niemcy
Karta Narodów Zjednoczonych - wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).
Karta została podpisana 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.
Katyń, ros. Катынь – wieś w Rosji, 18 km na zachód od Smoleńska, nad Dnieprem.
Nazwa miejscowości pochodzi albo od czasownika katat, katit', gdyż przetaczano tędy statki z dorzecza Dniepru do dorzecza Dźwiny albo od staroruskiego kat, katun (obóz)[potrzebne źródło].
Na wschód od Katynia, w pobliżu Gniezdowa, na odcinku 5 km na prawym brzegu Dniepru znajduje się pas kilku tysięcy kurhanów oraz dwa grodziszcza. Kurhany i grodziszcze datowane są na IX - X w. n.e.W pobliskim lesie zwanym Lasem katyńskim, w uroczysku Kozie Góry (Козьи Горы) (w Polsce zwane Kosogory, prawdopodobnie na postawie zniekształconej fonetycznie przez Niemców rosyjskiej nazwy [1]), leżącym na terenach NKWD, od lat 30. XX wieku dokonywano masowych mordów na ofiarach czystek politycznych Stalina, w tym również zbrodni katyńskiej na internowanych polskich oficerach. Miejsce zbrodni leży znacznie bliżej osady Gniezdowo niż Katynia.
w Polsce określenie równoznaczne ze słowem zbrodnia katyńska i las katyński – wymordowanie na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP z 5 marca 1940 r. przez NKWD na wiosnę tego roku przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSRR prawie 19 tys. jeńców wojennych - polskich oficerów – w tym pochodzących z rezerwy. Według szacunków historyków stanowiło to połowę korpusu oficerów Wojska Polskiego. Ofiary dokonanej zbrodni stalinowskiej były pogrzebane w zbiorowych mogiłach – w Katyniu pod Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru i Piatichatkach na przedmieściu Charkowa. Obecnie określa on również wymordowanie ponad 7 tys. osób przetrzymywanych w więzieniach zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy, nie mających statusu jeńca, choć było wśród nich ok. 1 tys. polskich oficerów. Zbrodnia, ze względu na jej ideologiczne umotywowanie względami klasowymi, a faktycznie narodowymi, oraz masowość, jest według opinii Instytutu Pamięci Narodowej uważana za ludobójstwo (zbrodnię przeciwko ludzkości).
Holocaust (całopalenie – termin angielski, pochodzący z kościelnej łaciny: słowo holocaustum jest adaptacją greckiego holókauston, rodzaj nijaki imiesłowu holókaustos 'spalony w całości', od czasownika holo-kautóo 'spalam ofiarę w całości', spolszczenie: Holokaust. Słowo holocaust (termin religijny) pierwotnie oznaczało tylko ofiarę całopalną i w tym znaczeniu może być stosowane również dziś - jednak w poniższym artykule mowa jest o nowszym, obecnie najpowszechniejszym znaczeniu tego słowa. W tym znaczeniu, jako nazwę własną, Holocaust/Holokaust pisze się wielką literą.) – prześladowania i zagłada milionów Żydów przez władze III Rzeszy oraz jej sojuszników w okresie II wojny światowej.Jest synonimem pojęcia Szoa (hebr. שואה – całkowita zagłada, zniszczenie, – transkrypcja angielska: Shoah), uważanego przez niektórych za stosowniejsze, gdyż nie odwołujące się do pozytywnego, religijnego znaczenia całopalenia. W Polsce używa się ponadto terminu Zagłada. Polityka zagłady rozpętana już w połowie 1941, trwała ok. 40 miesięcy. Poprzedzała ją akcja T4, obejmująca zagładę osób psychicznie chorych, w czasie której opracowano technologię masowych mordów. Liczba ofiar Holocaustu jest szacowana na 5-6 milionów, cho
dokładna liczba nie jest znana z powodu braku kompletnych ewidencji oraz systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej. Jedną trzecią tej liczby, czyli ok. 2 miliony, stanowiły dzieci.Liczba polskich Żydów wśród ofiar Zagłady szacowana jest wg różnych źródeł od 2,6 mln do 3,3 mln osób[2].Holocaust stanowił bezprecedensową próbę zagłady całego narodu przy użyciu metod przemysłowych, która nigdy wcześniej i później nie była przeprowadzona w takiej skali[3]. Holocaust był wyjątkowy, także dlatego, że w założeniach miał doprowadzić do ostatecznego celowego rozwiązania kwestii żydowskiej, czyli fizycznej likwidacji całego narodu, co nie było wprost wyrażonym celem wobec żadnej innej nacji [4][5]. Stanowił systematyczny i realizowany przez aparat państwowy proces likwidacji całego narodu w tzw. Endlösung der Judenfrage (Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej) [6].Polityka Hitlera wobec Słowian i Bałtów (uznawanych za podludzi) również zakładała eksterminację elit naukowych i kulturalnych (ponieważ zdaniem nazistów cywilizacja i sztuka rozwijały się jedynie dzięki nacjom zachodnim [7]), oraz eksploatację pozostałej części narodu poprzez pracę niewolniczą [8], jednak ponieważ przemysłowe ludobójstwo za samą przynależność narodową stosowane była wyłącznie wobec Żydów, do pozostałych zbrodni nazizmu nie używa się zazwyczaj nazwy Holocaust.
GUŁag, Gułag (niekiedy dopuszczana jest forma GUŁAG) - system obozów pracy przymusowej (łagrów) w ZSRR, którego więźniami byli zarówno przestępcy kryminalni, jak i osoby uznawane za społecznie niepożądane lub politycznie podejrzane. Słowo jest akronimem nazwy instytucji zarządzającej tym systemem - ros. Главное Управление Исправительно—Трудовых Лагерей и колоний "Gławnoje Uprawlenije Isprawitielno-Trudowych Łagieriej i Kolonij" (Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy). W rzeczywistości, w różnych okresach, instytucja ta nosiła różne nazwy. Jej zastosowanie do okresu stalinizmu, albo do całej historii ZSRR, wywodzi się od tytułu książki Aleksandra Sołżenicyna Archipelag GUŁag. Jako synonim stosowane jest określenie łagry od ros. słowa obóz (лагерь, łagier)
Powstanie w getcie warszawskim – zbrojne wystąpienie żydowskich podziemnych formacji zbrojnych, które miało miejsce na terenie warszawskiego getta pod koniec jego likwidacji przez Niemców w trakcie Operacji Reinhard (akcja zagłady Żydów polskich w ramach "ostatecznego rozwiązania"). Wybuchło w wigilię żydowskiego święta Paschy, 19 kwietnia 1943; ostatnie walki ustały do połowy maja.Powstanie nie miało celów militarnych: biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek szans na powodzenie, było desperackim aktem wyboru godnej śmierci z bronią w ręku, jak i odwetu na prześladowcach przez garstkę kilkuset bojowników Żydowskiego Związek Wojskowego (ŻZW, pod dowództwem Pawła Frenkla i Leona Rodala) oraz Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB, dowodzonego przez Mordechaja Anielewicza i Marka Edelmana). Było to pierwsze miejskie wystąpienie powstańcze w okupowanej przez Niemców Europie.Powstanie wybuchło w momencie, gdy w wyludnionym już getcie znajdowało się tylko ok. 50-70[1] tysięcy ludzi (wobec niemal pół miliona w szczytowym okresie jego zaludnienia). Miało miejsce podczas zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta, polegającej na systematycznym przeszukiwaniu dzielnicy i wyłapywaniu resztek kryjącej się ludności. Gdy na teren getta weszły niemieckie oddziały wojskowe i policyjne oraz wspierające je formacje kolaboranckie, powstańcy otworzyli do nich ogień.W ciagu następnych tygodni, siły SS i policji pod komendą gen. Jürgena Stroopa krwawo stłumiły powstanie i wymordowały większość ludności (na miejscu lub w obozie zagłady w Treblince). Cały teren dzielnicy żydowskiej metodycznie spalono i zrównano z ziemią, a po zakończeniu akcji likwidacji getta w połowie maja symbolicznie wysadzono Wielką Synagogę.
Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 3 października 1944) – wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza", połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego.
Akcja "Burza" – akcja wojskowa zorganizowana i podjęta przez oddziały Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim, w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej. Rozkaz do rozpoczęcia akcji wydał w listopadzie 1943 Komendant Główny AK, gen. Tadeusz Komorowski. 26 października 1944, Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz jej zakończenia. Do Akcji Burza zmobilizowano łącznie ok. 100 000 żołnierzy i oficerów AK.
Układ Sikorski-Majski – układ między Polską a ZSRR, przywracający stosunki dyplomatyczne między obu państwami, zerwane 17 września 1939 z chwilą agresji ZSRR na Polskę wobec wysuniętego wówczas w nocie skierowanej do ambasadora RP oficjalnego stwierdzenia strony sowieckiej o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego. Układ miał na celu wspólną walkę obu państw z III Rzeszą w czasie II wojny światowej w ramach koalicji antyhitlerowskiej.
Polska Partia Robotnicza, PPR – partia polityczna, utworzona 5 stycznia 1942 w Warszawie z inicjatywy przybyłych z ZSRR polskich komunistów z tzw. Grupy Inicjatywnej (zrzuconych przez lotnictwo radzieckie na spadochronach 28 grudnia 1941 w okolicach Wiązowny[1]), poprzez połączenie kilku spośród istniejących konspiracyjnych grup komunistycznych (m.in. Młot i Sierp, Stowarzyszenie Przyjaciół Związku Radzieckiego i Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie) w Związek Walki Wyzwoleńczej (ZWW) i grupy Proletariusz. ZWW, utworzony we wrześniu 1941, był najsilniejszą z przedpeperowskich konspiracyjnych organizacji komunistycznych. Szkoleniem aktywistów PPR tworzących Grupę Inicjatywną m.in. w specjalnym ośrodku w miejscowości Puszkino pod Moskwą, zajmowało się NKWD, badania historyków przeprowadzane po 1989 roku wykazały, iż wielu z nich było agentami NKWD.
Polskie Państwo Podziemne - tajne struktury państwa polskiego, istniejące w czasie II wojny światowej, podlegające Rządowi RP na uchodźstwie.
nataly1989