1. KOMUNIKOWANIE SIĘ
Komunikowanie się:
- communico, communicare (uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać się)
- communio (wspólność, poczucie łączności)
Sam termin communication pojawił się najpierw w łacinie, potem został wchłonięty przez języki nowoczesne. Oznaczał „wejście we wspólnotę, utrzymywanie z kimś stosunków”
Dwa znaczenia:
Do wieku XVI – „komunia, uczestnictwo, dzielenie się”
Po wieku XVI – „transmisja, przekaz”
To drugie znaczenie nabrało szczególnej wagi w wieku XIX i XX ze względu na pojawienie się środków komunikowania służących do:
- Przemieszczania ludzi i przedmiotów w przestrzeni (pociąg itd.)
- Przekazu informacji na odległość (telegraf, telefon, radio itd.)
R. Merton w latach 50. naliczył ich ok. 160 a do dziś powstało kilka razy więcej.
Charles Cooley, jeden z prekursorów tego obszaru badań, określił komunikowanie jako swego rodzaju mechanizm, dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się a wytworzone przez ludzki umysł symbole są przekazywane w przestrzeni i zachowywane w czasie.
On jako pierwszy wprowadził do literatury pojęcie „komunikowanie się” i dostrzegł, ze obejmuje ono także wyraz twarzy, gesty, postawę, tonację głosu, słowa, pismo, druk itd.
J. Dewey:
Uważał, że społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji komunikowaniu się, ale że jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikowania
W. Schramm:
Nazwał komunikowanie narzędziem, które pozwala społeczeństwom egzystować i, ze względu na swój charakter, wyróżnia ludzi od innych istot żywych
M. Defleur:
Komunikowanie to akt, który jest środkiem, przez który są wyrażane normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, osiągana koordynacja wysiłków
R. Verderber:
Komunikowanie jest transakcyjnym procesem kreowania znaczenia przez jego uczestników, zarówno na poziomie interpersonalnym, jak i publicznym
G. Jowett i V. O’Donell:
Sytuacja w której jednostka A mówi do jednostki B o X.
Inne definicje wskazują, że komunikowanie jest:
- Reakcją organizmu na bodziec
- Transmisją idei, informacji i emocji
- Wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych
- Tworzeniem wspólnych pojęć, opinii, wierzeń
- Komunikowanie jest procesem społecznym
- Komunikowanie zachodzi w określonym kontekście społecznym
- Komunikowanie jest procesem kreatywnym
- Komunikowanie ma charakter dynamiczny
- Komunikowanie jest procesem symbolicznym
- Komunikowanie jest procesem interakcyjny
- Komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome
- Komunikowanie jest nieuchronne
- Komunikowanie jest procesem złożonym
- Komunikowanie jest procesem nieodwracalnym
Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami, ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.
Kontekst
To warunki w jakich odbywa się proces komunikowania. Można mówić o kilku aspektach kontekstu komunikowania się. Zaliczamy do nich aspekt fizyczny, aspekt historyczny, aspekt psychologiczny, aspekt kulturowy.
Uczestnicy
Odgrywają role nadawców i odbiorców.
procesy sformalizowane - role są z góry ustalone, jednoznaczne i niewymienialne
Procesy niesformalizowane – role są jednoczesne i wymienialne
Każda jednostka komunikująca się posiada swoje własne doświadczenia, uczucia, idee, nastroje, wykonywaną pracę. Z tego powodu komunikat wysyłany i odbierany nie może mieć takiego samego znaczenia. Verderber uważa, że uczestników procesu różnią trzy podstawowe elementy: stosunek do innych, płeć i kultura.
Komunikat
Zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowania między nadawcą a odbiorcą.
Nazywany też przekazem komunikacyjnym.
Jest to kompleksowa struktura, na którą składają się znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja
Znaczenia – czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach, przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu.
Symbole – są to słowa, dźwięki, działania, dzięki którym znaczenie jest oznajmiane innym jednostkom. Symbolem jest zarówno słowo, jak i gest, mimika.
Dekodowanie kodowanie – proces transformowania idei i uczucia w symbole oraz proces odwrotny. Są to procesy bezwiedne.
Kanał
Jest to droga przekazu i środki transportu, za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. W komunikowaniu bezpośrednim używa się wszystkich pięciu kanałów sensorycznych; w komunikowaniu pośrednim kanały zredukowane są do wzroku i słuchu
Szumy
Źródło zakłóceń
Mogą mieć charakter zewnętrzny, wewnętrzny, jak i semantyczny
Każdy szum może blokować proces komunikowania na etapie dekodowania
§ Szum zewnętrzny – np. nieodpowiednia temperatura, zepsuty odbiornik TV
§ Szum wewnętrzny – uczucia i predyspozycję psychiczne uczestników komunikowania, np. ból głowy, zęba, itd.
§ Szum semantyczny – jest konsekwencją zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje precyzyjne odkodowanie informacji
Sprężenie zwrotne
Jest to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Mówi nam, czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany. Występują różne typy sprzężenia zwrotnego: bezpośrednie – natychmiastowe; pośrednie, opóźnione
2. POZIOMY PROCESU KOMUNIKOWANIA
Komunikowanie interpersonalne
• Powstało na skutek podjęcia przez ludzi pierwotnych próby łączenia się w grupie.
• Początkowo jednostki, nim powstała mowa, porozumiewały się na pomocą sygnałów niewerbalnych
• Komunikowanie werbalne wzbogaciło prymitywne formy porozumiewania się
Komunikowanie grupowe
• Życie jednostki w grupie np. rodzinie, plemieniu dało podstawy do wykreowania tego poziomu komunikowania
• Na tym poziomie zaczęły się wykształcać formy i wzory ludzkich interakcji, pojawił się problem powiązań, kontroli i hierarchii.
• W komunikowaniu grupowym zaczęły obowiązywać normy
• Ten poziom komunikowania tak jak komunikowanie interpersonalne wiążą się z bezpośrednimi kontaktami i interakcjami uczestników procesu komunikowania
Komunikowanie międzygrupowe
• Powstało na skutek pojawiania się pierwszych struktur społecznych
• Nie wszyscy członkowie mają bezpośrednie, osobiste kontakty
• Np.. Wspólnoty lokalne, stowarzyszenia, zrzeszenia
• Pojawia się tu kwestia struktury
Komunikowanie instytucjonalne
• Powstało na skutek pojawianie się władzy politycznej i jej formalnych struktur.
• Procesy sformalizowane, władza i kontrola jasno zdefiniowane, role uczestników jednoznacznie określone w przeciwieństwie do niższym poziomów komunikowania.
Komunikowanie masowe
• Najmłodszy sposób komunikowania się ludzi
• Powstało w chwili powstania pierwszego środka masowego: drukowanej książki. Następnie prasa, kino, radio, telewizję, a także nowe media
• Najszerszy sposób komunikowania się ludzi – bierze w nim udział największa rzesza ludzi.
Ten rodzaj komunikowania zabiera najwięcej czasu
3. SPOSOBY POROZUMIEWANIA SIĘ MIĘDZY LUDŹMI
W nauce porozumiewania się wyróżnia się dwa klasyczne sposoby komunikowania:
• Komunikowanie bezpośrednie - interpersonalne
• Komunikowanie pośrednie - masowe
Oraz jeden nowoczesny:
• Komunikowanie interpersonalne - medialne
Komunikowanie interpersonalne - bezpośrednie
„proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub małą grupą ludzi, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych”
Komunikowanie bezpośrednie - interpersonalne
• Niezbędna jest obecność uczestników procesu komunikowania, „komunikowanie twarzą w twarz”
• Najprostszy i podstawowy proces społeczny, kontynuujący wszelkie działania ludzi w społeczeństwie
• Komunikowanie interaktywne – co najmniej dwie jednostki wchodzą we wzajemne interakcje
• Występuje natychmiastowe sprzężenie zwrotne w formie znaków werbalnych i niewerbalnych
• Ma charakter dwustronny (nawet jeśli monolog)
• Występuje specyficzna, charakterystyczna dla tego sposobu porozumiewania sieć kanałów komunikacyjnych. Mogą mieć charakter formalny (struktury formalne i instytucjonalne, w których uczestnikom są przypisane role), bądź nieformalny (kontakty prywatne, równorzędna pozycja)
Komunikowanie interpersonalne – medialne
• Specyficzna forma komunikowana interpersonalnego, w którym uczestnicy pozbawieni są bezpośredniego kontaktu fizycznego
• Rozwijał się i rozwija wraz z konstrukcją kolejnych środków komunikowania na odległość
• Pierwszy z nich telefon, dziś całe sieci telefoniczne
Komunikowanie pośrednie – masowe
• Proces emisji komunikatów od nadawcy medialnego (komunikatora masowego) do publiczności środków masowego przekazu za pośrednictwem mass mediów
• Między nadawcą pierwotnym A i odbiorcą B występuje pośrednik C, który występuje w roli nadawcy wtórnego
• Ma impersonalny charakter – między nadawcą a odbiorcą nie ma żadnych bezpośrednich styczności. Odbiorca dla nadawcy jest anonimowy
• Liczba zaangażowanych zmysłów zostaje zredukowana do dwóch
• Sprzężenie zwrotne jest opóźnione
• Nadawcą w komunikowaniu masowym jest sformalizowana grupa ludzi (wyjątkowo podmiot indywidualny)
• Nadawca jest profesjonalny ( w przeciwieństwie do innych sposobów porozumiewania się
• Odbiorcą jest anonimowa rzesza ludzi – publiczność
• Przebiegają w określonym kontekście społecznym i politycznym
• Pośrednikiem są środki masowego przekazu – urządzenia lub podpory techniczne, niezbędne wyposażenie pozwalające na reprodukcję pisma, przekaz głosu oraz obrazu i dźwięku
4. FORMY KOMUNIKOWANIA
Formy komunikowania
• Komunikowanie werbalne
• Komunikowanie niewerbalne
Komunikowanie werbalne
• Język jest podstawowym środkiem komunikowania werbalnego.
• Dzięki niemu wyrażane są znaczenia komunikowanych idei i uczuć.
• Pozwala na komunikowanie znaczeń, na kreowanie i podtrzymywanie i zmienianie środowiska. Dzięki językowi można udzielić komuś informacji lub też samemu jej poszukiwać
• Język pozwala być ludziom jednoznacznym lub dwuznacznym
• Problem denotacji (znaczenie słownikowe) i konotacji
• Jest zdeterminowane przez płeć i kulturę.
• Forma pisemna tego typu komunikowania się częściej ma charakter formalny (listy). Zaletą jest trwałość, możliwość starannego przygotowania, wadą – formalny i zamknięty charakter oraz brak możliwości bezpośredniego sprzężenia zwrotnego
Komunikowanie niewerbalne
• Duże znaczenie sygnałów niewerbalnych w komunikowaniu interpersonalnym.
• Uzupełnienie i wzmocnienie komunikowania werbalnego.
Rodzaje sygnałów niewerbalnych:
• kinezjetyka, czyli mowa ciała, mimika twarzy, gestykulacja, ruchy ciała, spojrzenie itp.
• Parajęzyk, ton, barwa, wysokość, natężenie głosu
• Samoprezentacja, czyli wygląd fizczny człowieka
• Dotyk, np. uścisk dłoni
• Proksemika, czyli zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych między komunikującymi się osobami
• Chronemika, wykorzystująca czas jako sygnał komunikacyjny, np. punktualność
• Elementy otocznie – temperatura, oświetlenie, kolor, mogą wpływać na zachowania ludzi.
Różnice między komunikowaniem werbalnym i niewerbalnym
• komunikowanie niewerbalne je...
Therydusone