29
ZAINTERESOWANIA DZIECI
UCZĘSZCZAJĄCYCH DO SZKOŁY
PODSTAWOWEJ NR 32 W WAŁBRZYCHU
SPIS TREŚCI:
Rozdział I: Rola zainteresowań w rozwoju jednostki
1. Zainteresowania – wyjaśnienie terminologiczne i charakterystyka ich różnorodności;
2. Poznawanie zainteresowań i czynniki rozwoju zainteresowań człowieka;
Rozdział II: Wprowadzenie w problematykę przemocy
1. Wyjaśnienie terminologiczne: przemoc, przemoc wewnątrzrodzinna;
2. Rozmiary i charakterystyka zjawiska przemocy wewnątrzrodzinnej;
3. Zapobieganie i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
Rozdział III: Metodologia badań
1. Problemy badawcze i hipotezy pracy;
2. Metody, techniki i narzędzia badawcze;
3. Organizacja i przebieg zadań;
4. Charakterystyka grupy badawczej;
Rozdział IV. Zainteresowania dzieci i doświadczanie przemocy wewnątrz rodzinnej, analiza empiryczna
1. Zainteresowania dzieci szkoły podstawowej nr 32
a) ulubione zajęcia;
b) plany życiowe;
2. Doświadczanie przemocy fizycznej w domu.
Bibliografia
Aneksy
ROZDZIAŁ I.: ROLA ZAINTERESOWAŃ W ROZWOJU JEDNOSTKI
1) Zainteresowania – wyjaśnienie terminologiczne i charakterystyka ich różnorodności.
Czym są zainteresowania ? Jakie są ich źródła ? Czy zainteresowania są cechą charakteru, czy też wypływają z doświadczenia ? Czy zainteresowania stanowią niezbędny warunek zadowolenia z wykonywanych czynności? Jak wykryć i ocenić prawdziwą wartość wyrażanych lub okazywanych zainteresowań ?
Na te i podobne pytania już od dawna podejmowali próby udzielenia odpowiedzi przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych. Tego pojęcia używali w swoich dziełach tacy filozofowie i pedagodzy jak chociażby: Komeński J.A., Locke J. Znaczenie zainteresowań w procesie kształcenia eksponował Rousseau J.J stwierdzając „stosunek skutków do przyczyn, w którym nie widzimy związku , rozkosze i męki, o których nie mamy żadnego pojęcia, potrzeby których nie odczuwamy nigdy, nie istnieją dla nas, nie możliwe jest zachęcić nas przez nie do uczynienia czegokolwiek, co się z nami wiąże i od nich zależy”.[1]
Na role i sens zainteresowań w życiu człowieka zwracał również uwagę Kant J. Jego poglądy zainspirowały z kolei jego ucznia Herbarta J.F., uważanego za twórcę naukowej pedagogiki.
Znaczenie zainteresowań dla rozbudzenia i podtrzymania wysiłku młodzieży dla ugruntowania zasad kształcenia podkreślał J. Dewey. Spożytkowanie skłonności, które wyrażają się w zainteresowaniach, E. Claparede uznał za główny cel pedagogiki. „Jest tak dlatego – stwierdzał autor- że organizm działa zawsze w kierunku, który go najbardziej interesuje”.[2]
Termin zainteresowania wyraża „ [...] stosunek wzajemnych odpowiedzialności między przedmiotem i podmiotem. Sam przez się nigdy przedmiot nie jest interesujący. Zainteresowanie [...] to potrzeba podmiotu, który dąży do jej zaspokojenia”.[3]
Z kolei B. Nawroczyński w zainteresowaniach dostrzega symptomy potrzeb kulturalnych, potrzeb uronionych przez kulturę. Autor zwraca uwagę, że „pobudka do uczenia się musi tkwić w uczącej się jednostce. Nazywamy ją zainteresowaniem”.[4]
Współcześnie – stwierdza W. Okoń - :zainteresowanie uważa się za wyuczony składnik zachowania, nabywany w toku orientacyjno-badawczej aktywności dziecka, toteż nacisk kładzie się na kształtowanie zainteresowań”.[5]
Jedni autorzy definiują zainteresowania jako właściwości tkwiące w ludziach, inni zaś zwracają uwagę na cechy przedmiotów uznawanych za interesujące. O zainteresowaniach mówi się bądź to jako o skupieniu uwagi, aktualnym przeżyciu bądź też w sensie potencjalnym np. nastawieniu. Charakterystyczne dla drugiego spośród sposobów definiowania zainteresowań jest dostrzeganie w nich pewnego stałego kierunku myśli, uczuć czy też dążeń. W mowie potocznej często zamiennie używa się takich terminów jak: ciekawość, zainteresowanie, zamiłowanie.
„Zainteresowania są utrwaloną, tj. pojawiającą się często i ukierunkowaną jednolicie ciekawością. Tak więc zaciekawienia stanowią podstawowy element struktury zainteresowań”.[6]
Z kolei zamiłowanie jest właściwością psychiczną, którą charakteryzuje pozytywny stosunek do wykonywanych przez jednostkę czynności.
Można mieć – tytułem przykładu – zamiłowania czytelnicze czy zamiłowania kulinarne.
O ile w odróżnieniu zainteresowań od zaciekawień podkreśla się złożoność i trwałość zainteresowań o tyle w odróżnieniu zamiłowań od zainteresowań zwraca się uwagę na poznawczy charakter tych ostatnich.
Dla praktyki pedagogicznej takie rozróżnienie nie jest bez znaczenia. Inne oddziaływania należy przedsięwziąć aby rozbudzić ciekawość, odmiennie należy postąpić, gdy chcemy rozwinąć określone zamiłowania, a jeszcze inaczej gdy naszym celem jest rozbudzenie zainteresowań.
OPISOWE DEFINICJE ZAINTERESOWAŃ.
Istotą życia człowieka i jego funkcjonowania jest utrzymanie równowagi między nim, a otaczającym go środowiskiem. Jest to proces dynamiczny, dwustronny. Z jednej strony świat pobudza człowieka do działania, z drugiej – człowiek swą działalnością wpływa na otoczenie. Z jednej strony środowisko zaspokaja potrzeby człowieka, z drugiej – człowiek działając w nim odkrywa w sobie i rozwija nowe potrzeby. Jest to tzw. interakcja człowieka z otaczającym światem.
Podobnie dzieje się z większością definicji zainteresowań A.A. Smirnow określa zainteresowania jako „[...] specyficzne nastawienie poznawcze człowieka na przedmioty i zjawiska rzeczywistości” rozumiejąc przez nastawienie gotowości do spostrzegania przedmiotów w zależności od stanu przedmiotu.[7]
U wielu autorów w definicjach zainteresowań pojawia się pojęcie uwagi. I tak Stefan Baley definiuje zainteresowanie jako fakt polegający na tym, że [...] uwaga mimo woli zatrzymuje się na pewnych przedmiotach [...]”.[8]
Podobnie definiują zainteresowanie H.B. English i A.C. English twierdząc, że mimo niepełnej jasności tego pojęcia jest to jakaś postawa uwagi, skłonność do selektywnego ukierunkowania uwagi.[9]
Wiąże zainteresowania z procesem uwagi także Wiliam James, który tak je charakteryzuje: „[...] Rzeczy, które zwracają naszą uwagę, są dla nas interesujące”.[10]
Zainteresowania ujmowane są w interakcji: człowiek-świat, mamy do odnotowania dwa zaznaczające się stanowiska:
v niektórzy autorzy definiują zainteresowania jako właściwości tkwiące głównie w ludziach (potrzeba, nastawienie, właściwości uwagi),
v inni znów zwracają szczególną uwagę na własności rzeczy, które „poruszają” umysł.
Zainteresowanie w tym drugim ujęciu jest cechą przedmiotów, które są interesujące. Najbardziej jasno i spójnie stara się w swej definicji uchwycić ich istotę, jako interakcję między człowiekiem, a otaczającym go światem, Henri Pieron. Definiuje on zainteresowania jako „zgodność między pewnymi przedmiotami i skłonnościami osoby zainteresowanej tymi przedmiotami, które dzięki temu przykuwają jej uwagę i nadają kierunek jej czynnościom”.[11]
W cytowanych definicjach na pierwsze miejsce wysuwa się ich aspekt poznawczy. Interakcja między człowiekiem i światem otaczającym dotyczy poznawania rzeczywistości.
Ten poznawczy charakter zainteresowań określany bywa jako „potrzeba umysłowa”
( E. Claparede), „nastawienie poznawcze” (A.A Smirnow), „zatrzymywanie się uwagi”
(S. Baley), „ postawa uwagi” ( H.B. English i A.C. English), „przyciąganie uwagi” ( H. Pieron).
Inny tor definicji reprezentują autorzy, którzy upatrują specyfikę interakcji między człowiekiem, a otaczającym go światem, charakterystyczną dla zainteresowań, w stosunku emocjonalnym człowieka do świata.
I tak na przykład D.E. Berlyne cytuje definicje W.J. Arnolda, który mówi, iż „zainteresowanie nie jest niczym innym jak uczuciem przyjemności powstałym poprzez harmonijne połączenie aktualnie wywołanego w duszy wrażenia z poprzednio zdobytymi przedstawieniami”.[12]
Stefan Szuman także uważa, iż „momentem istotnym zainteresowania jest nie tyle obiektywne i faktyczne poznanie, ile przyjemność poznawczego przeżywania”.[13]
Obok więc szeroko traktowanego ujęcia zainteresowań (por. definicji W.J. Arnolda) na ogół w cytowanych definicjach aspekt emocjonalny zainteresowań wiąże się z ich poznawczą istotą.
Znamienne jest, że ta jedna z najwcześniejszych definicji zainteresowań, najbardziej globalnie ujmuje ich istotę. W latach pięćdziesiątych Solange Larcebeau po szczegółowej analizie różnorodnych definicji zainteresowań dochodzi do wniosku, że w pełnowartościowej definicji zainteresowań konieczne staje się uwzględnienie trzech aspektów łącznie: mobilizacji uwagi, czynnika emocjonalnego i orientacji dynamicznej ku przedmiotowi. Zainteresowanie byłoby zatem złożoną interakcją zachodzącą pomiędzy człowiekiem a środowiskiem polegająca na współwystępowaniu nastawień emocjonalnych, intelektualnych behawioralnych, związanych zarówno z potrzebami człowieka, jak odpowiadającymi im własnościami przedmiotów i zjawisk otaczającego świata.[14]
OPERACYJNE DEFINICJE ZAINTERESOWAŃ
Cytowane powyżej definicje mają charakter opisowy. We współczesnej psychologii naukowej ceni się jednak głównie definicje operacyjne, czyli takie, które określają nie tyle zjawiska w ogóle, co zjawiska dające się zmierzyć, a więc zastępują pojęcia ogólne terminami zależnymi od zastosowanej metody pomiaru. Uzyskuje się dzięki temu ściślejszą zależność między teorią zagadnienia, a metodologią stosowaną w badaniach nad tym zagadnieniem.
Obok definicji opisowych należy rozróżnić dwa rodzaje definicji operacyjnych: definicje operacyjne techniczne i definicje operacyjne modelowe.
W literaturze psychologicznej dotyczącej zainteresowań powszechnie znane są cztery definicje operacyjne o charakterze technicznym D.E. Supera.
D.E. Super wyróżnia zainteresowania wyrażane, okazywane, testowane oraz inwentaryzowane. Ich definicje są zróżnicowane i – jak stwierdza i dokumentuje sam autor – wyniki badań na nich oparte są także często różne.[15]
Zainteresowania wyrażane określają według D.E. Supera to „o czym się mówi, że jest interesujące”.[16] Wyrazem tych zainteresowań są wypowiedzi pisemne lub ustne. Liczni autorzy zwracają uwagę na niestałość tego typu zainteresowań. Wszystkie one oparte są na zasadzie kontroli wyników badań zainteresowań wyrażanych po upływie pewnego czasu od badania pierwszego. Odbywa się ona bądź przez ponowne badanie zainteresowań wyrażanych bądź przez kontrolę realnych decyzji podjętych przez osoby badane, a których zgodność z zainteresowaniami wyrażanymi można było przedstawić.
Okazało się, że tylko u około trzeciej części osób badanych wynik uzyskiwany był stały, to znaczy w tym przypadku zgodny w obu badaniach.
Badania te prowadzono głównie na młodzieży dorastającej.
Obok zainteresowań wyrażanych D.E. Super uwzględnia zainteresowania okazywane. Są to te, „ o których istnieniu można wnioskować na podstawie czynności danej osoby [...]”.[17]
Wynika to z przeświadczenia, iż szczególnie znamiennym wskaźnikiem przyszłej działalności człowieka jest jego działalność miniona, uprzednia. Równocześnie jednak ostrzega się przed przypisywaniem nadmiernej roli temu wskaźnikowi. Bowiem to co człowiek robił np. w czasie wolnym od innych zajęć wynika z innych przesłanek niż zainteresowanie. Odegrać tu może decydującą rolę wpływ rówieśników czy osób dorosłych, okazja, chęć przebywania w towarzystwie itp. Zdarza się jednak, że zajęcia wykonywane w czasie wolnym przez dłuższy okres stają się naprawdę odpowiednikiem zainteresowań człowieka.
Zainteresowania okazywane utrzymują się trwale i są faktycznymi zainteresowaniami. Albo odwrotnie: zainteresowania okazywane są chwilowe i nieznaczące. Zainteresowania te są trudne do interpretacji i budzi ich wątpliwości ich prognostyczność ze względu na niejasny związek z innymi zainteresowaniami.
Trzeci rodzaj zainteresowań operacyjnie definiowanych przez D.E. Supera to zainteresowania testowane. W tym przypadku zainteresowania objawiają się w testach uwagi i pamięci. Chociaż autor ostatecznie nie formułuje ich definicji, można jednak założyć, że zainteresowania testowe są tym, co mierzą testy pamięci, wiadomości i uwagi, lub tym, co zapewnia, że w badaniach testowych wykazujemy lepszą pamięć i sprawniej koncentrujemy uwagę dowolną na tych, a nie innych sprawach.[18]
U podstaw wyróżnienia tego rodzaju zainteresowań leży przekonanie, że zainteresowanie „przyciąga uwagę, ukierunkowuje rozwój zdolności i warunkuje zdobywanie wiadomości”.[19]
Próby badań w tym zakresie zostały uznane w większości jednak za nieudolne, chociaż zdarzały się wyjątki. D.E. Super przywiązuje większe perspektywiczne znaczenie do testów wiadomości niż uwagi i pamięci. Nie został jednak ten typ badań rozwinięty systematycznie i efektywnie.
Zainteresowania inwentaryzowane stanowią taki rodzaj zainteresowań wyrażanych, o których informację uzyskuje się w efekcie listy pytań o akceptację lub odrzucenie przedmiotów tych pytań. Cechą charakterystyczną zainteresowań inwentaryzowanych jest możność dokonywania na nich obiektywnych obliczeń, co sprzyja stosowaniu testów statystycznych do danych z inwentarza. Na ogół tworzy go bardzo długa lista pytań. Wśród inwentarzy zainteresowań szczególną rolę od kilkudziesięciu lat pełni inwentarz Stronga. Walorami zainteresowań inwentaryzowanych jest niezależność od subiektywnych świadomych intencji osoby badanej oraz od subiektywnych interpretacji prowadzącego badanie psychologa. Niektórzy zachodni psychologowie mówiąc „zainteresowania” mają właśnie jedynie na myśli zainteresowania inwentaryzowane.
MODELOWA DEFINICJA ZAINTERESOWAŃ.
Dotychczasowe rozważania definicyjne nie są zadowalające. Pozostaje stale otwarte pytanie o to, co chcemy kształcić i co określamy jako zainteresowanie ucznia. Istnieje potrzeba stworzenia definicji pełnowartościowej dla celów oddziaływań wychowawczych i poznawania ucznia w jego rozwoju w sposób dostępny nauczycielowi, wychowawcy i rodzicom.
S. Larcebeau sugerowała, że w wyniku analizy różnych definicji zainteresowań nasuwa się konieczność zbudowania definicji elektrycznej, która obejmie zarówno stronę emocjonalną, poznawczą, jak i behawioralną tego zjawiska, jakimi są zainteresowania.
W tym ujęciu zainteresowanie jest to względnie trwała obserwalna dążność do poznawania otaczającego świata przybierająca postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu, przejawiając się w selektywnym stosunku do otaczających zjawisk to znaczy:
· w dostrzeganiu określonych cech przedmiotów oraz związków zależności między nimi, a także wybranych problemów;
· w dążeniu do ich zbadania, poznania, rozwiązywania;
· w przeżywaniu różnorodnych uczuć (pozytywnych i negatywnych) związanych z nabywaniem i posiadaniem wiedzy.[20]
Definicja ta zawiera trzy człony o trzech szczeblach ogólności:
1) względnie trwała obserwalna dążność do poznawania otaczającego świata;
2) ukierunkowana aktywność poznawcza o określonym nasileniu przejawiająca się w wybiórczym stosunku do otaczających zjawisk;
3) dostrzeganie określonych cech, zjawisk i problemów, dążenie do ich zbadania oraz przeżywanie różnorodnych uczuć związanych z nabywaniem i posiadaniem wiedzy.
W zależności od potrzeby można korzystać z jednego tylko z pośród trzech członów pełnej definicji, a więc z definicji bardzo ogólnej (1), z definicji w średnim stopniu ogólności (2) i o znacznym stopniu uszczegółowienia (3).
Pierwsza z cząstkowych definicji określa zainteresowania jako właściwość psychiczną, względnie trwałą dążność, poznawaną na drodze obserwacji.
Druga z definicji cząstkowych – o średnim stopniu ogólności – zwraca uwagę na trzy charakterystyczne cechy zainteresowań. Mówi o tym, że nie wszystkie czynności poznawcze są znamienne dla zainteresowań, lecz tylko te, które wykazują jakieś określone ukierunkowanie wynikające z dokonywania wyboru wśród zjawisk otaczającego świata i że ważne dla zainteresowań jest nasilenie tego ukierunkowania, czyli względna stałość wyborów przedmiotu aktywności poznawczej.
Trzecia definicja – o najwyższym stopniu uszczegółowienia – wyjaśnia pojęcia wybiórczości aktywności intelektualnej i podaje parametry poznania zainteresowań: dostrzeganie określonych cech, zjawisk, problemów, wykonywanie prób dla zbadania ich oraz przeżywanie różnorodnych – pozytywnych i negatywnych – uczuć intelektualnych towarzyszących tym procesom.
2) Poznawanie zainteresowań i czynniki rozwoju zainteresowań człowieka.
Rozbieżności definicyjne dotyczące zainteresowań muszą odbijać się na dojrzałości i powszechności stosowanych metod ich poznawania. D.E. Super – doskonały znawca tej dziedziny – wypowiada się krytycznie o stanie narzędzi badawczych pisząc, że „Badania w dziedzinie nauki o człowieku nie osiągają nigdy doskonałości, gdyż ludzi nie można traktować jak świnki morskie, a używane narzędzia są zależne od wpływu osób, które je stosują, badacze zaś zdają się podlegać takiemu samemu naciskowi, jak i badani”.[21]
Badanie zainteresowań jest jednak koniecznością ze względów praktycznych, jak i teoretycznych, stąd stałe poszukiwania w tym zakresie mające na celu uczynić coraz doskonalsze narzędzia badawcze. Dokonując przeglądu metod i technik, za pośrednictwem których badane są zainteresowania, zmierzamy do tego, aby rozważania nad metodami i technikami poznawania zainteresowań sprowadzić do wniosków ważnych dla badania zainteresowań modelowych. Dla przeglądu technik stosowanych w psychologii zainteresowań posłużymy się czterema ich grupami zgodnie z podziałem definicji operacyjnych D.E. Supera:
INWENTARZE ZAINTERESOWAŃ
D.E. Super uważa inwentarza za najwyższe osiągnięcie psychologii zainteresowań. Szczególną wartość przypisuje „Inwentarzowi zainteresowań Stronga” opublikowanemu po raz pierwszy w 1927 roku. Inwentarz jako metoda badań psychologicznych ma formę kwestionariusza przeważnie o dużej liczbie pytań, którego odpowiedzi są obliczane statystycznie. Posiada on określone wskaźniki, został on wystandaryzowany, zaopatrzony w tabelę do obliczeń. W inwentarzu Stronga znajdują się tabele odrębne dla każdego zawodu co oznacza, iż ten sam wynik testu ma inne znaczenie diagnostyczne i prognostyczne dla wyboru różnych zawodów.
W Polsce „Inwentarz zainteresowań Stronga” został przygotowany do druku pod nazwą „Arkusz zainteresowań”.
Drugi z najpowszechniej znanych na świecie inwentarzy zainteresowań to inwentarz Kudera. W swej oryginalnej nazwie nie jest określany jako inwentarz zainteresowań, lecz skłonności. Został on po raz pierwszy opublikowany w 1932 roku. „Zawiera 168 pytań i nie posiada odrębnej wersji dla kobiet i mężczyzn. Pytania dotyczą niektórych zawodów, lecz głównie czynności. Ułożone są po trzy i osoba dana ma spośród każdej trójki czynności czy zawodów wybrać tę (ten), którą (y) lubi najbardziej i którą (y) lubi najmniej”.[22]
Dla celów polskich, a zarazem przydatnych do poznawania uczniów, może być „Inwentarz zainteresowań” A. Uziembło z 1973r. „Przeznaczony jest on do badań modelowych zainteresowań uczniów. Obejmuje on dziewięć zadań, które dotyczą różnych sytuacji, w których uczeń wyższych klas szkoły podstawowej znajduje się. Inwentarz zawiera bądź pytania otwarte z konieczności uzasadnienia odpowiedziami, bądź listy do wyboru”[23]
ANKIETY ZAINTERESOWAŃ.
Ankiety zainteresowań oraz pokrewne im formy badań służą do diagnozy zainteresowań określanych przez D.E. Supera jako zainteresowania wyrażane. Autor ten informacje o zainteresowaniach uzyskane przez ankiety uważa za mało wartościowe. Pisze: „ [...] Badanie zainteresowań nauczyło nas, ze lepiej poznaje się zainteresowania nie ufając ich bezpośrednim wyrażaniu”.[24]
Faktycznie, gdy przegląda się różnorodne publikowane w pracach badawczych ankiety dotyczące nie tylko zainteresowań, ma się przekonanie, że materiał uzyskiwany dzięki nim jest mało miarodajny. Sam zresztą przedmiot badań ankietowych, a więc to, co mówią sporadycznie o swych zainteresowaniach ludzie, często się zmienia i posiada małą spójność. U dzieci do tej ulotności zainteresowań wyrażanych dochodzi jeszcze często brak precyzji wypowiedzi, znajomości terminów, jak i niejasność własnych odczuć i tendencji, podlegająca często i łatwo wpływom okazjonalnym. Żadnego znaczenia diagnostycznego nie ma pojedyncza oderwana wypowiedź o tym, co interesuje człowieka w danym momencie.
Gdy ankieta zbierze z takich wypowiedzi w sposób konsekwentny więcej, a więc nie będą one pojedyncze i oderwane, wartość uzyskanych informacji uzależni się w dużej mierze od charakteru zadawanych pytań. Szczególne znaczenie może odgrywać badanie zainteresowań wyrażanych wówczas, gdy stosowany jest cały zestaw ankiet. W Polsce takie badanie baterią ankiet przeprowadził w 1932 roku S. Baley.
Zestaw technik badających zainteresowania tzw. wyrażane były też podstawą reformowanych badań polskich przeprowadzonych przez A. Gurycką i jej współpracowników w 1958r. Składała się nań ankieta ogólna, ankieta czytelnicza i wypracowanie, które zawierało wypowiedzi o własnych zainteresowaniach bardziej rozbudowane niż na ogół zdarza się to w ankiecie.
Zestaw technik zastosował także w swoich badaniach nad zainteresowaniami, środowiskiem kulturalnym i poziomem umysłowym młodzieży Jan Konopnicki. Pisze on: „Materiał ten, na który składa się odpowiedzi uczciwe i rzetelne, czyli prawdziwe i zupełnie nieuczciwe oraz odpowiedzi zabarwione tzw. pobożnymi życzeniami, grupujemy razem, porządkujemy, układamy w tabele i wyprowadzamy statystyczne wnioski. O takim postępowaniu metodologicznym można powiedzieć, że jest bardzo dokładnym i skrupulatnym opracowaniem bardzo niedokładnych danych. Wydaje się, że ta słaba strona ankiety głównie decyduje o nienaukowości badań naukowych na niej opartych”.[25] Szczególnie wady ankiety ujawniają się wówczas gdy „pytania wkraczają w osobistą sferę myśli człowieka”.[26]
Sta wniosek o małej w ogóle przydatności ankiet dla badań w naukach pedagogicznych. Dla tego też za wzorem M. Librachowej (badania w latach 30) J. Konopnicki wraz ze swoimi współpracownikami przygotował specjalną technikę do badań zainteresowań i nazwał ją ze względu na jej mieszany charakter właśnie „ankietą-wywiadem”.
...
koni86