„h” i „ch”
Reguły
H piszemy:
* jeżeli w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych litera ta wymienia się na g, ż, z lub dz: wahać się – waga – ważyć – na wadze, druh – drużyna, błahy - błazen
* po literze z: zhańbiony, zhardzieć
Ch piszemy:
* gdy wymienia się na sz w formach fleksyjnych: ucho – uszy, uciecha - uciesze, blacha – blasze, w wyrazach pokrewnych: piechota – pieszy, mucha – muszka, pielucha – pieluszka, suchy – suszyć, ucho – uszko
*gdy wymienia się na s lub ś: Czechy – czeski, piach – piasek, Włochy – włoski, wiocha – wioska, Stach – Staś, Zocha – Zośka
* po spółgłosce s: schab, schody, schronisko, schylać się, wschód, oschły, schować się
* na końcu wyrazu: fach, gmach, wierzch, zapach, niech, buch!, och!, ach!
* przed spółgłoskami l, ł, m, n, ń: chleb, krochmal, pchnięcie
* przed c, ć, rz, w: chcę, niechcący, chciwy, chrzest, chwast, marchwiowy
* przed samogłoskami ą, ę, ó: cechą, z macochą, pod strzechą, wschód, chód
* w zakończeniach -chać, -chnąć: kichac, jechać, pchnąć, puchnąć
Klasa 1
- Wyróżnianie spółgłoski „h” i sposobu jej oznaczania („h” - „ch”)
- Pisownia najczęściej spotykanych wyrazów z „h”
np.: hak, hamak, hulajnoga, , Hania, Halina, harcerz, helikopter, herbata, humor, huśtawka, huta, hełm, chłód, chata, marchew, plucha
Klasa 2
- Utrwalenie i poszerzenie zasobu wyrazów z „h” i „ch”
np.: błahy, bohater, haft, handel, harmonia, hiacynt, wahadło, harmider, zahuczeć, blacharz, chaos, chcieć, chwast
Klasa 3
- „h” niewymienne w często spotykanych wyrazach – tworzenie wyrazów pokrewnych
- Ćwiczenia utrwalające poprawny zapis wyrazów z „h” i „ch”
np.: hasło, heca, Hiszpania, hulajnoga, chociaż, chodnik, puchar, ruch, wychylać się
Wielka litera
Reguły:
Wielką litera piszemy:
* imiona, nazwiska, pseudonimy, przydomki, nazwy dynastii, nazwy identyfikujące zwierzęta, czyli ich imiona, imiona własne istot mitologicznych, baśniowych
* nazwy części świata, krajów, państw, dzielnic, miejscowości. Jeśli takie nazwy są wielowyrazowe, wielką literą piszemy wszystkie wyrazy
*nazwy obiektów kosmicznych – gwiazdozbiorów, gwiazd, planet, a także znaków zodiaku
*nazwy członków ras, narodów, plemion, nazwy mieszkańców części świata
*tytuły książek, czasopism, filmów (wszystkie wyrazy prócz przyimków i spójników)
* nazwy świąt i dni świątecznych
- Wielka litera na początku zdania, wielka litera w pisowni imion i nazwisk oraz znanych dzieciom nazw miast, ulic, miejscowości, rzek, gór. Wielka litera w korespondencji
- Wielka litera w korespondencji
- Ćwiczenia utrwalające pisownie wielka literą w nazwach gór, rzek, mórz
- Ćwiczenia utrwalające i wdrażające pisownię wielką literą w nazwach miejscowości, rzek, pomników, państw
- Wielka litera w tytułach utworów, książek i czasopism dla dzieci, nazw narodowości
Pisownia wyrazów z „ą” i „ę”
Ą i ę piszemy:
* gdy samogłoski te wymieniają się wzajemnie – w innych formach fleksyjnych tego samego wyrazu: błąd – błędy, mąż – mężowie, ręka – rąk, w wyrazach pokrewnych: gęś – gąska, kęs – kąsek, pieczęć – pieczątka, sędzia - sądzić
* w czasownikach zakończonych na -ąć i w czasie przeszłym tych czasowników: drapnąć – drapnęłam, drapnąłem
Ą piszemy:
* w końcówce 3 os. l.mn. czasu teraźniejszego: czekają, słuchają
* w końcówce 3 os. l.mn. czasu przyszłego prostego: usłyszą, poczekają, pójdą
* w końcówce N l.poj. rzeczowników rodzaju żeńskiego: pralką, córką
* w końcówce N. l.poj. rzeczowników męskoosobowych zakończonych w M. l.poj. na – a lub -o: hrabia – hrabią, kolega – kolegą
Ę piszemy:
* w końcówce 1 os. l.poj. czasu teraźniejszego: daję, myję, biorę
* w końcówce 1 os. l.poj. czasu przyszłego prostego: zrobię, pobawię się, usłyszę, zobaczę
* w końcówce M., B., i W. l.poj. rzeczowników, które w l.mn. kończą się na -ęta lub -ona: prosięta – prosię, dziewczęta – dziewczę, imiona - imię
- Ćwiczenia wdrażające do prawidłowej wymowy i zapisu wyrazów z „ą” i „ę” oraz poprawnego zapisywania tychże liter na końcu wyrazu → drugą, idą, mają
- Ćwiczenia wdrażające do prawidłowej wymowy wyrazów w samogłoskami „ą” i „ę” z pozycji przed: f, w, s, z, ś, ź, sz, ch i poprawnego ich zapisywania
- Ćwiczenia wdrażające do poprawnej wymowy i zapisywania samogłosek „ą” i „ę” w pozycjach wyróżnionych w 1 klasie oraz w pozycji przed l, ł, c, dz, ć, dź, cz, dż, k, g, t, d, p, b
- Ćwiczenia wdrażające do poprawnej wymowy wyrazów z „ą” i „ę” na końcu wyrazu
- Ćwiczenia wdrażające do prawidłowego pisania wyrazów z „ą” i „ę” w trakcie pisania z pamięci
- Pisownia wyrazów z „ą” i „ę” w różnych pozycjach ze szczególnym uwzględnieniem form czasownika, np.: zdjął – zdjęła
- Porównywanie wymowy i pisowni wyrazów z „ą” i „ę” z pozycji przed: f, w, s, z, ś, ź, ż, sz, ch. Analiza wzrokowa wyrazów i wyjaśnianie zapisu wymianą „ą” na „ę”
- Porównywanie wymowy i pisowni wyrazów z „ą” i „ę” z pozycji przed l i ł. Analiza wzrokowa wyrazów, uzasadnienie pisowni formą koniugacyjną
Nie z różnymi częściami mowy
'Nie' piszemy łącznie:
* z rzeczownikiem
* z przymiotnikiem w stopniu równym
* z imiesłowem przymiotnikowym czynnym (-ący) i biernym ( -ny), ( -ty): niepijący, niepalący, niekochany, nieuszyty
* z przysłówkami w stopniu równym otworzonymi od przymiotników: niedrogo, nierówno, niemile
* jako składnik zrostów: nieomal, niespełna, nieopodal
'Nie' piszemy rozłącznie:
* z czasownikami w formach osobowych i bezosobowych: nie chcieć, nie zawiadomiła, nie przeszkadzaj
* z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym: nie ładniejszy, nie najładniejszy, nie lepszy, nie najlepszy
* z przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym pochodzącymi od przymiotników: nie równiej, nie sprawiedliwiej
* z liczebnikami głównymi, porządkowymi, zbiorowymi: nie pięć, nie trzeci, nie czworo
* z zaimkami wszelkich typów: nie ja, nie twój
-
- Pisownia nie łącznie z przymiotnikiem
- Ćwiczenia w poprawnym zapisywaniu nie z przymiotnikiem i przysłówkiem
- Zapis przeczenia nie z czasownikiem
- Łączna pisownia nie z przysłówkiem odprzymiotnikowym (niebezpiecznie, niedaleko, niedobrze)
Skróty
- Pisownia używanych przez dzieci skrótów: ulica – ul., numer – nr, dnia -dn, strona – s., obywatel – ob., pisownia skrótów wprowadzonych na lekcjach matematyki
- Utrwalenie skrótów poznanych w klasie 1. Pisownia i praktyczne zastosowanie dalszych skrótów: doktor – dr, pod tytułem – pt., i tak dalej – itd..
- Pisownia i praktyczne zastosowanie najczęściej używanych skrótów (m.in. matematycznych)
anzbi2005