Problematyka spełniania wymogów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.doc

Problematyka spełniania wymogów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, przy ręcznych pracach transportowych w leśnictwie  w warunkach pogórza i gór”

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14.03.2000r., wydanym w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26, poz. 313, zm. Dz. U. Nr 82, poz. 930), przez prace te rozumie się każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.

Przepis ten nakłada szereg obowiązków na pracodawcę polegających m.in. na:

- stosowaniu rozwiązań technicznych i organizacyjnych zmierzających do wyeliminowania ręcznych prac transportowych,

- w przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania pracy jest nieprawidłowy i stwarza zagrożenia, pracodawca winien wstrzymać prace transportowe do czasu zastosowania działań eliminujących te zagrożenia,

- organizacji ręcznych prac transportowych w taki sposób, by zapewnić ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,

- wykonywaniu prac związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów na powierzchni równej, stabilnej i nieśliskiej,

- zapewnieniu by masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie przekraczała 30 kg przy pracy stałej i 50 kg przy pracy dorywczej,

- zapewnieniu, by przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów odstęp między pracownikami wynosił przynajmniej 0,75 metra,

- wykluczeniu prac transportowych, jeżeli ciało pracownika znajduje się w niestabilnej pozycji, a pochylenie tułowia pracownika przekracza 45 stopni. 

Natomiast z dwuletnich obserwacji kontrolnych autora, analizy treści przepisów wewnątrzresortowych, rozmów z pracodawcami i pracownikami wynika następujący stan faktyczny i prawny:

1. Pozyskanie drewna w warunkach górskich prowadzi się stosując zasadniczo metodę sortymentową, tj. ścinka i wyróbka gotowych sortymentów ręcznie pilarką, natomiast zrywka prowadzona jest ciągnikami specjalistycznymi typu skider (zrywka wleczona lub półpodwieszona) lub ciągnikami rolniczymi wyposażonymi we wciągarki oraz zrywka konna.

2. Drewno wielkowymiarowe (tartaczne) zrywane jest w dłużycach o wymiarach  od  8 – 14 mb, przeciętnie ok. 10 mb. Drewno średniowymiarowe S2 (papierówka) i S4 (opał) zrywane jest ciągnikiem rolniczym lub specjalistycznym zagregowanym z nasiębierną przyczepą kłonicową. Drewno to zrywane jest też zaprzęgiem konnym.

3.              W trakcie pozyskania drewna metodą sortymentową pilarz lub jego pomocnik musi ręcznie wykonywać następujące czynności związane z przenoszeniem drewna:

- donoszenie lub podrzucanie wyrobionych wałków i szczap na miejsce złożenia stosu (odległość od 2 do ponad 25 metrów); (biorąc zaś pod uwagę dopuszczalną według przepisów masę przenoszonego drewna stosowego wskazanym byłoby raczej wyrabianie go na stołach manipulacyjnych zamiast przy pniu),

- układanie wymiarowego stosu.

4. W trakcie zrywki wozak ręcznie wykonuje następujące operacje:

- załadunek drewna na przyczepę nasiębierną do wysokości ok. 1,5 do 1,8 metra od podłoża, stojąc na nieutwardzonym i nierównym gruncie'

- rozładunek na składzie przejściowym i ułożenie wymiarowego stosu o wysokości 1,05 metra.

5. Wywóz drewna stosowego wykonywany jest samochodami wyposażonymi w żurawie lub też samochodami bez żadnych urządzeń pomocniczych, ładowanymi ręcznie do wysokości 2,5 do 2,8 metra.

6. Przy tak prowadzonym procesie ścinki, zrywki i wywozie drewna jeden wałek lub szczapa, nim znajdzie się na samochodzie odbiorcy, musi być podniesiona od 4 do 5 razy. W przypadku, gdy dopuszcza się odbiórkę drewna na składzie, można pominąć składanie stosów w lesie przez pilarza lub pomocnika.

7. Drewno w Lasach Państwowych wyrabiane jest zgodnie z następującymi normami, które określają wymagania dla drewna stosowego, są to przede wszystkim:

- PN – 93/D-95000  Surowiec drzewny. Pomiar, obliczanie miąższości i cechowanie.

- PN – 91/D-95018  Drewno Średniowymiarowe. Wspólne wymagania i badania

   
Normy te wprowadził do stosowania w Lasach Państwowych Dyrektor Generalny Zarządzeniem Nr 29 z 21.06.1993r (DG-12/0420/7/93). W dniu 31.05.2002 roku Dyrektor Generalny Zarządzeniem Nr 48 wprowadził do stosowania „Ramowe warunki techniczne. Drewno średniowymiarowe opakowaniowe iglaste” (OM-260-4-02).

8. Według tych norm wyrabiane wałki i szczapy drewna (S2 i S4) mogą mieć w grubszym końcu 24 cm bez kory, a długość od 0,5 m (tylko S4 opał) do 7,0 m. Dla drewna S2 (stosowe użytkowe) dopuszcza się następujące wymiary: 1,0; 1,1; 1,2 m oraz od 2,0 do 7,0 m w odstopniowaniu co 0,1 m. Nowo wprowadzone warunki techniczne pozwalają na wyrabianie drewna podgrupy S2B (opakowaniowe iglaste, grubsze użytkowe) w długościach 0,8; 1,0; 1,2; 1,6; 2,4 przy minimalnej średnicy 13 cm.  W drewnie S4 (opał) norma w ogóle nie określa maksymalnej średnicy dla wyrabianych wałków i szczap.

Problematyka spełniania wymogów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, przy ręcznych pracach transportowych w leśnictwie  w warunkach pogórza i gór”

 ciąg dalszy ....  1|2|3|4

9. Maksymalne średnice surowych wałków o długości 1,0 m spełniających wymogi dźwigania przez jedną osobę, czyli 30 kg wynoszą:

10. Wyrabianie wałków o większych średnicach lub o większych długościach niż podane w pkt 8 i 9, choć zgodnych z obowiązującymi normami, przy zastosowaniu powszechnej w górach metody sortymentowej narusza dopuszczalne masy przedmiotów przenoszonych, gdyż często wyrabiane są wałki i szczapy o „średnicach” przekraczających 30 cm (na wyraźne żądanie odbiorcy drewna, kierowane do Służby Leśnej).

Masa zaś takich wałków czy szczap wynosi wtedy odpowiednio: 

W przypadku tym nie mogą być nawet przy pracy w zespole dwuosobowym spełnione wymogi wzmiankowanego na wstępie przepisu (praca w 3 osoby wykluczona, gdyż nie jest możliwe zapewnienie odstępu 0,75 m między pracownikami).

Drewno stosowe sosna, brzoza, wiąz wyrobione w gabarytach przekraczających normy dźwigania dla mężczyzn. Galeria zdjęć >>>
 

11.              Wyeliminowanie tych zagrożeń powinno (lub musi) nastąpić na etapie wyrabiania sortymentu jak i w trakcie jego zrywki. Na obecnym poziomie usprzętowienia nie ma możliwości spełnienia tego wymagania.

Proces ścinki i zrywki musiałby być całkowicie zmechanizowany, z wykorzystaniem maszyn wielooperacyjnych (procesory, forwardery, harvestery).

Według tabeli zamieszczonej w „Postępach Techniki w Leśnictwie” nr 79 w artykule Krzysztofa Jodłowskiego podano, że w Polsce w 1998 roku pracowało 7 harvesterów.

Nawet nowoczesne metody pozyskiwania drewna w górach opisane w „Wytycznych technologicznych pozyskiwania metodą drewna krótkiego ze zrywką forwarderem w wybranych rębniach złożonych” (opracowanie DGLP i IBL Warszawa 2002 rok) do końca nie eliminują problemu podnoszenia nadmiernych ciężarów.

Przy przyjętym tam procesie pozyskania PF (pozyskanie pilarką, zrywka forwarderem - nasiębierny poruszający się po szlaku zrywkowym) długość wałków nie powinna być mniejsza niż 2,0 m, a w procesie PWF (pozyskanie pilarką, dociąganie sortymentów dłuższych - kłody do 6,0 m wciągarką do szlaku, zrywka forwarderem) powinna stanowić wielokrotność wymaganej długości wałków, nie dłuższe jednak niż ok. 6,0 m.

W systemie PF zaleca się „układać ręcznie wyrobione wcześniej wałki (długość co najmniej 2,0m!) po kilka sztuk w drzewostanie przy szlaku w zasięgu żurawia, najlepiej na podkładce z odpadowego drewna” !!! 

12.Kupowanie przez odbiorców drewna wyrobionego w grube wałki jest korzystne nie tyle z powodu konkurencyjnej ceny, co z powodu ułatwienia dalszego jego przerobu. Unikają oni w ten sposób wstępnej manipulacji i powstawania z tego powodu odpadów oraz dlatego, że tak przygotowane drewno jest łatwiejsze i tańsze w transporcie, składowaniu i wykorzystaniu w produkcji. Odbiorcami tego drewna są firmy posiadające bardzo słaby park maszynowy, często dysponujące jedynie wielopiłą i piłą tarczową. Brak jest suwnic, podajników i innych urządzeń usprawniających transport na terenie firmy. Zwykle większość prac wykonywanych jest ręcznie zaczynając od rozładunku drewna, a kończąc na ręcznym przecieraniu tych grubych wałków na wielopiłach. Obserwując drewno, które te firmy kupują, można stwierdzić, że znaczna część tych sortymentów nie spełnia kryterium dopuszczalnej masy.  

13.Wyeliminowanie z tej dziedziny gospodarki zagrożenia, jakim jest podnoszenie niedopuszczalnych ciężarów przez pracowników, wymaga podjęcia działań takich jak: 

a) wprowadzenie maszyn wielooperacyjnych i procesów technologicznych eliminujących prace ręczne związane z podnoszeniem na etapie zarówno wyrabiania sortymentów jak i ich zrywki - ze względów hodowlanych, konfiguracji terenu oraz na aktualnym poziomie usprzętowienia i w istniejących warunkach ekonomicznych - nierealne.

Zakup zaś maszyn wielooperacyjnych, nawet na warunkach preferencyjnych, dla niewielkich firm świadczących usługi w Lasach Państwowych jest zbyt dużym wydatkiem, czego przykładem może być wycofywanie się ZUL z przejęcia ciągników LKT, zakupionych przez nadleśnictwa w ramach pomocy dla usługodawców. 

b) pozyskanie drewna bez wyrabiania sortymentów stosowych w lesie, zrywka w całości i manipulacja na składzie - częściowo eliminuje problem podnoszenia zbyt dużych ciężarów, ponieważ będzie istniała konieczność ułożenia ich w stosy w celu obmiaru i w celu przygotowania do wywozu. Sposób ten jest możliwy do wprowadzenia w okresie zimowym, gdy drewno zrywane jest po ośnieżonych szlakach zrywkowych, w innym okresie będzie silnie zabrudzone (zrywka wleczona lub półpodwieszona). Manipulacja takiego drewna na składzie jest niechętnie wykonywana przez robotników, ponieważ szybko zużywa się łańcuch pilarki narażając ich na wydatki związane z zakupem nowego, a także naraża ich na zwiększone zagrożenia (praca szybko tępiącym się łańcuchem pośrednio wpływa na wzrost wibracji i hałasu emitowanych przez pilarkę). 

...