Nowotwory nabłonkowe cz III.pdf

Prace poglądowe

Nowotwory nabłonkowe skóry u psów

i kotów. Część III. Nowotwory

wywodzące się z gruczołów skóry

Epithelial neoplasms of the skin in dogs

and cats. Part. III. Neoplasms of the gland

of the skin

Sapierzyński R. 1 , Sapierzyńska E. • Department

of Clinical Sciences, Faculty of Veterinary Medicine,

Warsaw Agricultural University.

Rafał Sapierzyński 1 , Edyta Sapierzyńska

z Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie 1

Tumors of the skin of the glandular origin are quite

common in dogs and rather rare in cats. Few types

of skin glands exist include sebaceous glands, swe-

at apocrine glands and their special type cerumino-

us glands. According to the level of maturation di-

splayed by the cells, gland growths can be divided

into hyperplasias, adenomas, adenocarcinomas and

epitheliomas and mixed tumors in some types of

glands. Hyperplasias are not a true neoplasms but

they are important because in diﬀ erential diagno-

sis. These tumors may involve the skin anywhere of

the body, and appear as nodular, ﬁ rm, well-circum-

scribed masses. The overlying skin is frequently ha-

irless and often ulcerated, especially in malignant

ones. The recommended treatment is surgical remo-

val and complications and recurrence after surgery

are not common, beside malignant ear canal tumors,

which demand more aggressive techniques and ad-

ditional radiation therapy.

wnętrznych przewodach słuchowych gru-

czoły woszczynowe ( glandulae cerumino-

sae , ceruminous gland). Mają one postać

skręconych cewek wysłanych nabłonkiem

wydzielniczych, których przewody otwie-

rają się na powierzchni skóry przewodów

słuchowych lub razem z gruczołami łojo-

wymi uchodzą do cieśni mieszków włoso-

wych. Cewki gruczołowe tych gruczołów są

otoczone siecią komórek mioepitelialnych,

które ułatwiają wydzielanie woskowiny do

światła przewodu słuchowego.

Nowotwory wywodzące się z gruczołów

skóry zlokalizowanych w okolicy odbyto-

wej u psów zostały przedstawione w innej

publikacji (2).

Nowotwory wywodzące się z gruczo-

łów łojowych są dość częste u psów, u któ-

rych stanowią 6–21% wszystkich guzów

skóry, a rzadkie u kotów (3). Do ras psów

predysponowanych do rozwoju tych zmian

należą: beagle, cocker spaniele, pudle, jam-

niki i sznaucery miniaturowe (3). Problem

dotyczy najczęściej zwierząt starszych, ze

średnią wieku według różnych badań wy-

noszącą 9–10 lat (4).

W zależności od stopnia zróżnicowa-

nia komórek, cech wzrostu, obrazu hi-

stologicznego oraz ich charakteru wszel-

kie zmiany rozrostowe, które mogą roz-

winąć się z gruczołów łojowych mogą

przybierać postać: rozrostu, nabłoniaka,

gruczolaka oraz gruczolakoraka (4). Roz-

rost gruczołów łojowych u psów stwier-

dza się w 53% przypadków omawianych

zmian, mogą się one pojawić w każdym

miejscu, ale najczęściej na głowie, w tym

na twarzy (5). U kotów zmiany są częstsze

u samców, są pojedyncze, z reguły są zlo-

kalizowane na głowie. Nabłoniaki łojowe

stanowią 37% przypadków. Predylekcje ra-

sowe do ich występowania opisano u shih

tzu, lhasa apso, malamutów, husky sybe-

ryjskich oraz seterów irlandzkich. W 8%

przypadków zmiany rozrostowe gruczo-

łów łojowych mają postać gruczolaków, są

one dość powszechne u psów, raczej rzad-

kie u kotów. Stwierdzano je najczęściej na

kończynach i powiekach (w tym umiejsco-

wieniu wywodzą się z gruczołów Meibo-

ma), z predylekcją rasową opisaną u pudli

(3, 5). Najrzadziej (2% przypadków) wśród

omawianych zmian stwierdza się gruczo-

lakoraki z gruczołów łojowych. Raki te po-

jawiają się najczęściej na głowie (według

niektórych badań w połowie przypadków),

kończynach, szczególnie często u cocker

spanieli (3, 5).

Obserwacje mikroskopowe wskazu-

ją, że rozrost gruczołów łojowych może

być zmianą, na bazie której może docho-

dzić do rozwoju nabłoniaka lub gruczola-

ka łojowego (3).

Nowotwory z gruczołów poto-

wych apokrynowych występują czę-

ściej u psów niż u kotów, ale i u tego ga-

tunku zwierząt są to raczej guzy rzadkie

(cyt. za 4, 6). W jednym z badań prze-

glądowych stanowiły one 2 i 3,6% wśród

wszystkich nowotworów skóry odpowied-

nio u psów i kotów (7). Stwierdza się je

w różnych miejscach ciała, często na gło-

wie, szyi i tułowiu, najczęściej u zwierząt

starszych. Średnia wieku zarówno u psów

jak i kotów wynosi około 8 lat; nie stwier-

dzono predylekcji związanej z płcią czy

rasą (7). Chociaż według niektórych ba-

dań predysponowane do rozwoju guzów

z gruczołów potowych apokrynowych

są golden retrievery i cocker spaniele

(7). Dane na temat częstości występo-

wania postaci złośliwych i niezłośliwych

zarówno u psów, jak i u kotów są bardzo

zróżnicowane. Niektóre prace wskazują,

że gruczolaki występują częściej, inne, że

z taką samą częstością jak gruczolakora-

ki. Jeszcze inne sugerują, że postacie zło-

śliwe przeważają; w pracy Kalaher i wsp.

(7) raki z gruczołów potowych apokryno-

wych stanowiły ponad 90 i 80% wszyst-

kich tego typu nowotworów odpowied-

nio u psów i kotów.

W cytowanym badaniu nie stwierdzono

występowania przerzutów odległych gru-

czolakoraków, nawet w przypadkach kiedy

nowotwory naciekały okoliczne naczynia

limfatyczne (7). U psów przerzuty występu-

ją raczej rzadko; na 25 przebadanych psów

stwierdzono tylko jeden taki przypadek (8).

W literaturze opisano rozsianego gruczo-

lakoraka gruczołów potowych apokryno-

wych u kota, który spowodował martwicę

obwodowych odcinków kończyn, a obec-

ność ognisk przerzutowych stwierdzono

w mięśniu sercowym, płucach, węzłach

chłonnych, wątrobie i nerkach (9).

Keywords: dog, cat, sebaceous gland, sweat gland,

ceruminous gland, signs, histopathology.

ruczoły łojowe ( glandulae sebaceae )

są gruczołami o holokrynowym typie

wydzielania, których przewody wyprowa-

dzające otwierają się na wysokości cieśni

mieszka włosowego, a ich wydzielina – łój

( sebum ) ma charakter tłuszczowej emulsji,

która pokrywa łodygi włosów i powierzch-

nię skóry. Pozwala ona zachowywać wilgot-

ność skóry, wykazuje działanie ochronne

w stosunku do licznych patogenów, a nie-

które składniki łoju mają właściwości fe-

romonów (1).

Gruczoły potowe ( glandulae sudorife-

rae , sweat glands) u psów i kotów wystę-

pują w dwóch postaciach: jako związane

z włosami gruczoły potowe apokrynowe

( glandulae sudoriferae apocrinae , epitri-

chial sweat glands) oraz związane z nieo-

włosionymi obszarami skóry gruczoły po-

towe ekrynowe ( glandulae sudoriferae ecri-

nae , atrichial sweat glands). Pierwsze z nich

zlokalizowane są w owłosionej skórze, po-

niżej gruczołów łojowych, ich wydzielina –

pot ( sudor ) ma właściwości antybakteryjne,

jest źródłem IgA, jonów nieorganicznych,

a także ma właściwości feromonów. Gru-

czoły ekrynowe są zlokalizowane w głęb-

szych warstwach skóry właściwej i tkanki

podskórnej opuszek łap, a ich przewody

wyprowadzające otwierają się bezpośred-

nio na powierzchni opuszek (1).

Specjalnym typem apokrynowych gru-

czołów potowych są zlokalizowane w ze-

222

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

Nowotwory gruczołów potowych

ekrynowych stwierdza się bardzo rzad-

ko, występują u starszych zwierząt, jedy-

nie na opuszkach podeszwy, dłoni lub pal-

ców, czyli w miejscach, gdzie te gruczoły

występują. Zarówno u psów, jak i u kotów

są to najczęściej zmiany złośliwe (raki).

W piśmiennictwie są pojedyncze donie-

sienia opisujące gruczolaki gruczołów ekry-

nowych u psów (3, 5, 10). Nowotwory te

charakteryzują się agresywnym wzrostem,

proces chorobowy przebiega szybko, do-

chodzi do naciekania tkanki podskórnej

kończyn oraz węzłów chłonnych; u kotów

przerzuty odległe stwierdzano najczęściej

w płucach (5, 10).

Nowotwory gruczołów woszczy-

nowych nie są spotykane często u do-

mowych mięsożernych, stanowią około

0,17% wszystkich nowotworów u psów

i okolo 1,15% wszystkich nowotworów

u kotów (11, 12, 13, 14). Są to najczęściej

występujące guzy spośród wszystkich no-

wotworów dotyczących przewodu słucho-

wego u obu tych gatunków zwierząt (13).

U psów są to najczęściej niezłośliwe gru-

czolaki, zaś u kotów około 50% z nich to

złośliwe gruczolakoraki (3, 13). W jednym

badaniu przeglądowym 124 przypadków

tych guzów u obu tych gatunków zwierząt

większość uznano za zmiany złośliwe (14).

Do najrzadziej stwierdzanych nowotwo-

rów wywodzących się z gruczołów wosz-

czynowych należą guzy mieszane, w któ-

rych transformacji nowotworowej ulega

zarówno część nabłonkowa, jak i mezen-

chymalna gruczołu. Opisano też przypadek

jednoczesnego występowania gruczolaka

i guza mieszanego u 12-letniego jamnika

długowłosego, w dwóch różnych uszach

(15). Guzy stwierdza się najczęściej u zwie-

rząt starszych, średnia wieku dla wystę-

powania gruczolakoraków u psów wynosi

od 9 do 11 lat u psów i 11–13 lat u kotów,

a gruczolaki u zwierząt nieco młodszych

(12, 13, 14).

Badania przeglądowe sugerują, że coc-

ker spaniele są rasą psów predysponowa-

ną do rozwoju guzów z gruczołów wosz-

czynowych. W jednym z badań prze-

prowadzonych na materiale z 61 guzów

z gruczołów woszczynowych 16% gruczo-

lakoraków i 39% gruczolaków stwierdzono

właśnie u tej rasy psów (13, 14). Sugerowa-

no, że predylekcja wynikać może z tendencji

do często stwierdzanych u cocker spanieli

stanów zapalnych zewnętrznego przewodu

słuchowego. Z kolei otitis externa wiąże się

z pojawieniem się dużej ilości zagęszczo-

nej wydzieliny gruczołów, która może mieć

działanie karcynogenne (cyt. za 14). Predy-

lekcje do występowania guzów z gruczołów

woszczynowych stwierdzono też u bokse-

rów i bouvier des Flandres (16).

Złośliwe nowotwory z gruczołów wosz-

czynowych naciekają okolicę kąta żuchwy

i ślinianki przyuszniczej. Przerzuty do re-

gionalnych węzłów chłonnych lub na-

rządów odległych (płuc, narządów jamy

brzusznej) zdarzają się dość często, u ko-

tów stwierdza się je w połowie przypad-

ków (4, 12, 17).

ziomej części przewodu słuchowego, ro-

sną egzoﬁ tycznie, mają wygląd guzkowa-

ty lub polipowaty, czasami osiągają duże

rozmiary (4, 12, 14).

Rozpoznanie i wygląd mikroskopowy

Objawy i wygląd makroskopowy guzów

Pomimo że rozrost gruczołów łojowych

( hyperplasia glandulae sebaceae , nodular

sebaceous hyperplasia) nie jest prawdzi-

wym nowotworem, należy go uwzględniać

w diagnozie różnicowej nowotworów z gru-

czołów łojowych. Rozrosty zbudowane są

z licznych struktur o budowie prawidło-

wych gruczołów łojowych tworzących

pakiety ( ryc. 1 ). Układają się one dookoła

struktur o wyglądzie przewodów wypro-

wadzających, wysłanych nabłonkiem wielo-

warstwowym płaskim rogowaciejącym (4,

5). Te elementy występują w zwiększonej

liczbie w skórze właściwej i formują twory

guzkowate uwypuklone ponad powierzch-

nię otaczającej skóry (rozrost guzkowaty).

Gruczolaki z gruczołów łojowych (gru-

czolaki łojowe, adenoma glandulae seba-

ceae , adnexoma sebaceum ) są niezłośliwy-

mi nowotworami, które powstają z samych

elementów wydzielających gruczołów lub

zarówno z elementów wydzielających, jak

i z przewodów wyprowadzających, dlate-

go też mogą one przybierać postać gru-

czolaków prostych (simple sebaceous ade-

noma) lub gruczolaków złożonych (com-

pound ductular and glandular adenoma),

w których dochodzi do nowotworowego

rozrostu obu struktur budujących gru-

czoły łojowe (5). W gruczolakach pro-

stych obserwuje się liczne, duże zraziki

złożone z dwóch typów dobrze zróżni-

cowanych komórek. Część tych komórek

ma wygląd komórek rezerwowych, z du-

żym zasadochłonnym jądrem komórko-

wym i małą ilością cytoplazmy. Komórki

te leżą raczej obwodowo i jedynie w nich

można stwierdzić obecność ﬁ gur podzia-

łów mitotycznych, aczkolwiek są one nie-

liczne (4, 5) Większość miąższu nowotwo-

ru zbudowana jest z wyglądających typo-

wo komórek łojowych. Cytoplazma ich jest

obﬁ cie wypełniona kroplami tłuszczu, za-

wiera jądro komórkowe, które ulegać może

zmianom wstecznym ( ryc. 2 ). Oprócz tego

stwierdza się obecność komórek w róż-

nym stadium różnicowania oraz ogniska

ulegające rogowaceniu. W gruczolakach

złożonych, oprócz opisanych poprzednio

elementów znajdują się różnej wielkości

liczne, nieregularne twory torbielowate

wysłane dobrze zróżnicowanym nabłon-

kiem wielowarstwowym płaskim. Struk-

tury te są odzwierciedleniem rozrostu no-

wotworowego przewodów wprowadzają-

cych gruczołów łojowych (5).

W nabłoniakach łojowych ( epithe-

lioma sebaceae , sebaceous epithelioma)

w obrazie histopatologicznym na pierw-

Guzy wywodzące się z gruczołów ło-

jowych, bez względu na swój charakter,

mogą być pojedyncze lub mnogie (4). Roz-

rosty to zmiany małe, nie przekraczające

5 mm średnicy, czasami o wyglądzie bro-

dawki. Gruczolaki i nabłoniaki są nieco

większe, o bardziej spoistej budowie, ich

powierzchnia może ulegać owrzodzeniu,

a skóra ponad guzem jest pozbawiona wło-

sów (5). Z kolei raki osiągają nawet 4 cm

średnicy, powszechnie ulegają owrzodze-

niu i martwicy, rosną dość szybko, masa

guza jest słabo odgraniczona od podłoża

i może być związana ze skórą i tkanką le-

żącą poniżej.

Torbiele gruczołów potowych są do-

brze odgraniczonymi guzami, średnicy

1–4 cm, twarde z obszarami miękkimi,

z wyczuwalną ﬂ uktuacją. Na przekroju

widoczne są różnej wielkości jasne, szare

torbiele zawierające surowiczy lub galare-

towaty płyn. Gruczolaki i gruczolakora-

ki z gruczołów potowych apokrynowych

w badaniu makroskopowym są nie do od-

różnienia. Są twarde, słabo odgraniczone

od otoczenia, a w przypadku guzów złośli-

wych stwierdzić można związanie ze skórą

i tkanką podskórną (4). Osiągają wielkość

od 1 do 10 cm. Skóra leżąca ponad guzem

ulega wyłysieniu, czasem owrzodzeniu

(5). Opisane przypadki gruczolakoraków

z gruczołów potowych ekrynowych po-

wodowały obrzmienia opuszek palca bądź

kilku palców, czasami wystąpienie kulawi-

zny (10). Często stwierdza się owrzodze-

nie guzów oraz radiologiczne cechy nisz-

czenia kości paliczków (5).

W przypadku nowotworów gruczo-

łów woszczynowych proces chorobowy

jest z reguły jednostronny, chociaż opisy-

wane są przypadki zmian obustronnych

(12, 18). Pierwszymi zauważalnymi ob-

jawami może być zwiększone zaintereso-

wanie zwierzęcia chorym uchem (drapa-

nie, ocieranie o przedmioty), potrząsanie

głową; dołączyć się mogą wtórne zakaże-

nia bakteryjne lub grzybicze (drożdżaki)

pojawić się może wysięk lub krwawienie

(12, 14). Z czasem dochodzi do pojawie-

nia się deformacji bądź nawet owrzodze-

nia lub przetoki w okolicy przyusznicy.

U 10% psów i 25% kotów z nowotwora-

mi zlokalizowanymi w przewodzie słu-

chowym obserwuje się występowanie ob-

jawów neurologicznych (porażenie nerwu

twarzowego, zespół przedsionkowy, zespół

Hornera; 3, 12). Guzy pojawiają się w po-

223

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

nej naskórka, z wysokim stosunkiem ob-

jętości jądra do cytoplazmy i dość wyso-

ką aktywnością mitotyczną. Oprócz nich

stwierdza się obszary, w których komórki

w mniejszym lub większym stopniu doj-

rzewają, jak i ogniska komórek ulegających

rogowaceniu. Pośród komórek nowotwo-

rowych stwierdza się czasami obecność

dużej liczby zawierających pigment doj-

rzałych melanocytów ( ryc. 3 ).

Komórki gruczolakoraków z gruczo-

łów łojowych ( adenocarcinoma glandulae

sebaceae ; raki z gruczołów łojowych – se-

baceous carcinoma) cechują się znacznym

polimorﬁ zmem zarówno komórkowym, jak

i jądrowym; są duże bądź małe, mają róż-

norodny kształt. Ich cytoplazma barwi się

blado, kwasochłonnie, wiele komórek ule-

ga różnicowaniu w kierunku komórek ło-

jowych, co przejawia się wakuolizacją cy-

toplazmy i zmianami dotyczącymi jąder

komórkowych ( ryc. 4 ). Jądra komórkowe

są duże, pęcherzykowate, z wyraźnym ją-

derkiem. Aktywność mitotyczna komórek

jest dość wysoka. Niektóre gruczolakora-

ki łojowe wykazują pewien stopień zróż-

nicowania, gdzie wiele komórek przypo-

mina prawidłowe komórki łojowe (sebocy-

ty). Ponadto w miąższu guza stwierdza się

obecność ognisk przypominających raka

płaskonabłonkowego lub raka podstawno-

komórkowego (5). Skupiska komórek no-

wotworowych poprzedzielane są większą

lub mniejszą ilością zrębu łącznotkankowe-

go bogatego we włókna kolagenowe.

Oprócz poprzednio opisanych zmian

pośród komórek miąższu nowotworów

z gruczołów łojowych obserwuje się obec-

ność komórek nacieków zapalnych, szcze-

gólnie limfocytów i komórek plazmatycz-

nych. W sytuacjach gdy pewne obszary

guza ulegają martwicy lub powierzchow-

nemu owrzodzeniu, w nacieku dominują

granulocyty obojętnochłonne. Często też,

szczególnie w gruczolakach i rakach, do-

chodzi do pojawienia się zapalenia ziar-

niniakowego jako reakcji na wydostają-

cą się do okolicznych tkanek wydzielinę

produkowaną przez komórki nowotwo-

rowe (4, 5).

Badanie cytologiczne materiału pobra-

nego drogą biopsji aspiracyjnej cienkoigło-

wej ze zmian wywodzących się z gruczołów

łojowych ujawnia, oprócz innych elemen-

tów morfologicznych, obecność komórek

z obﬁ tą, silnie zwakuolizowaną cytopla-

zmą oraz mniejszej lub większej ilości po-

zbawionej komórek tłustej masy (19, 20).

W rozrostach komórki mają jak najbardziej

prawidłowy wygląd i stanowią dość jedno-

litą populację. W gruczolakach i nabłonia-

kach łojowych oprócz sebocytów stwierdza

się mniej lub więcej komórek o wyglądzie

komórek warstwy podstawnej naskórka,

których cytoplazma nie jest zwakuolizo-

wana (20). Podejrzenie obecności gruczo-

Ryc. 1. Rozrost z gruczołów łojowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 200 ×

Ryc. 2. Gruczolak z gruczołów łojowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 400 ×

Ryc. 3. Nabłoniak z gruczołów łojowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 200 ×

szy plan wysuwa się proliferacja komórek

rezerwowych (reserve cells), będących

komórkami macierzystymi dla komórek

wydzielniczych gruczołów łojowych. Są

to komórki niezróżnicowane, przypomi-

nają wyglądem komórki warstwy podstaw-

224

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

lakoraka łojowego można postawić jedynie

w przypadku, gdy komórki wykazują pe-

wien stopień zróżnicowania, co przejawia

się obecnością w drobnowakuolizowanej

cytoplazmy (19, 20). Komórki tych guzów

tworzą mniej lub bardziej zbite skupiska,

wykazują znacznego stopnia anizocytozę

i anizokariozę, posiadają okrągłe lub nie-

regularnego kształtu jądro z licznymi, wy-

raźnymi jąderkami (20).

W rozrostach torbielowatych gru-

czołów potowych apokrynowych ścia-

na licznych zazwyczaj torbieli zbudowa-

na jest z nabłonka o wyglądzie typowego

nabłonka gruczołów potowych w różnym

stopniu aktywności wydzielniczej ( ryc. 5 ).

Gruczolaki z gruczołów potowych apo-

krynowych ( syringoma, syringoadeno-

ma , gruczolaki potowe, apocrine adeno-

ma) utworzone są przez różnej wielkości,

liczne i ściśle upakowane cewki i przewody

wysłane zazwyczaj przez dwie warstwy do-

brze zróżnicowanych komórek: wewnętrz-

na warstwa z nabłonka sześciennego lub

walcowatego z cechami aktywności wy-

dzielniczej; komórki warstwy zewnętrz-

nej – mioepitelium są bardziej spłaszczo-

ne, mają jasną cytoplazmę. W nabłonku

gruczolaka nie obserwuje się cech atypii

komórkowej, ani naciekania tkanek ota-

czających, a aktywność mitotyczna komó-

rek jest niska (4). Ze względu na obecność

lub brak brodawkowatych rozrostów na-

błonka do światła cewek rozróżnia się gru-

czolaki torbielowe (cystadenoma) lub gru-

czolaki torbielowe brodawkowate (papil-

lary cystadenoma; ryc. 6 ).

Komórki gruczolakoraków z gruczo-

łów potowych apokrynowych (apocri-

ne carcinoma) cechują się znacznym pleo-

morﬁ zmem komórkowym, ﬁ gury podzia-

łów mitotycznych w miąższu guza są liczne.

Pseudogruczołowe struktury, tworzone

przez komórki guza wysłane są zazwyczaj

przez nabłonek wielowarstwowy, komórki

piętrzą się na siebie lub tworzą twory bro-

dawkowate rozrastające się do światła ce-

wek i przewodów (4). Komórki nowotworo-

we w postaci sznurów lub gniazd nacieka-

ją podścielisko nowotworu, pseudotorebkę

łącznotkankową, naczynia limfatyczne oraz

krwionośne i prowokują wyraźną reakcję

desmoplastyczną (7, 8). W zależności od

stopnia zróżnicowania komórek nowo-

tworowych, budowy mikroskopowej no-

wotworu rozróżnia się kilka typów histo-

logicznych gruczolakoraków z gruczołów

potowych apokrynowych. Najpowszech-

niej występującym wariantem tych guzów

u psów są dobrze zróżnicowane gruczola-

koraki (well-diﬀ erentiated apocrine ade-

nocarcinoma), w których miąższ przybiera

postać cewek, pęcherzyków, gdzie docho-

dzi lub nie do tworzenia brodawkowatych

rozrostów komórek nabłonka nowotworu

do ich światła. W gruczolakorakach torbie-

Ryc. 4. Gruczolakorak z gruczołów łojowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 400 ×

Ryc. 5. Rozrost torbielowaty gruczołów potowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 100 ×

Ryc. 6. Gruczolak z gruczołów potowych apokrynowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 100 ×

lowych (apocrine cystadenocarcinoma) ko-

mórki tworzą mniejsze lub większe torbiele

z wystającymi do ich światła brodawkowa-

tymi rozrostami nabłonka. Rzadziej opisy-

wane są gruczolakoraki słabo zróżnicowa-

ne, złożone lub przewodowe (5).

225

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

chują się umiarkowaną lub wyraźną atypią

komórkową (14). Układ komórek może być

chaotyczny, bez tworzenia struktur o wy-

glądzie cewek czy przewodów ( ryc. 8 ). Czę-

sto stwierdzaną cechą gruczolakoraków,

szczególnie osiągających duże rozmiary,

jest obecność pól martwicy w centrum

guza, z towarzyszącym naciekiem komór-

kowym zapalnym. Powszechnie obserwu-

je się też ogniska, w których komórki ule-

gają rogowaceniu, z wytwarzaniem pereł

rakowych (12, 14). Naciekanie tkanek są-

siednich, m. in. chrząstki tworzącej prze-

wód słuchowy jest dość powszechne, ale

naciekanie chrząstki małżowiny usznej nie

jest częste (12, 14, 17).

W przypadkach mieszanych guzów

z gruczołów woszczynowych nowotwo-

rowej proliferacji komponenty wydzielniczej

towarzyszy proliferacja chrząstki, tworzą-

cej małe wysepki przemieszane z obszarami

o wyglądzie pseudogruczołowym (14).

Większości przypadków gruczola-

ków lub gruczolakoraków wywodzących

się z omawianych gruczołów towarzyszy

naciek komórkowy zapalny rozproszony

w podścielisku, złożony głównie z granu-

locytów obojętnochłonnych, rzadziej ma-

krofagów, limfocytów i komórek plazma-

tycznych (14).

Właściwe podejście do określenia za-

awansowania choroby i zaplanowania naj-

bardziej właściwej metody postępowania

w przypadku nowotworów przewodu słu-

chowego obejmuje badanie morfologiczne

i biochemiczne krwi oraz badanie moczu,

badanie rentgenowskie klatki piersiowej

oraz czaszki, a w uzasadnionych przypad-

kach tomograﬁ ę komputerową (12). Ponad-

to wskazane jest badanie cytologiczne lub

histopatologiczne samego guza, jak i regio-

nalnych węzłów chłonnych (12).

Ryc. 7. Gruczolakorak z gruczołów potowych ekrynowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 100 ×

Ryc. 8. Gruczolakorak z gruczołów woszczynowych; barwienie hematoksylina-eozyna, pow. 200 ×

Gruczolakoraki z gruczołów ekryno-

wych (raki z gruczołów ekrynowych, ec-

crine carcinoma) charakteryzują się nacie-

kowym wzrostem, komórki nowotworowe

wnikają i niszczą skórę właściwą oraz kości

paliczków. Miąższ składa się z pęcherzy-

ków, cewek nieregularnego kształtu wysła-

nych jedno- lub wielowarstwowym nabłon-

kiem rozmieszczonych w obﬁ tym, zrębie

łącznotkankowym, obﬁ tującym we włók-

na kolagenowe ( ryc. 7 ). Komórki mają lek-

ko kwasochłonną cytoplazmę, duże hiper-

chromatyczne jądro oraz wyraźne jąderko.

Figury podziałów mitotycznych są liczne,

często atypowe (5). Czasami w nabłonku

obserwuje się małe ogniska metaplazji pła-

skonabłonkowej. W diagnozie różnicowej

gruczolakoraków z gruczołów ekrynowych

należy uwzględnić niektóre rodzaje raków

płaskonabłonkowych o wyglądzie pseudo-

gruczołowym (4, 5).

Badanie histopatologiczne gruczolaków

z gruczołów woszczynowych (ceromino-

us gland adenoma) ujawnia obecność wy-

niesionych ponad powierzchnię naskórka

lub brodawkowatych tworów utworzonych

przez proliferujące komórki gruczołowe,

kostkowe lub kolumnowe, z dużym okrą-

głym lub owalnym jądrem i wyraźnym za-

zwyczaj pojedynczym jąderkiem tworzą-

cych struktury pseudogruczołowe, pęche-

rzyki lub przewody. W świetle tych struktur

często stwierdza się obecność kwasochłon-

nej wydzieliny wymieszanej z komórkami

nacieku zapalnego i złuszczonych komórek

gruczolaka (4). W większości przypadków

dookoła komórek nabłonkowych stwierdza

się pojedynczą warstwę komórek mioepite-

lialnych na nienaruszonej błonie podstaw-

nej (4, 14). Komórki gruczolaków cechuje

nieznacznego stopnia atypia komórkowa,

a w miąższu ﬁ gury podziałów mitotycz-

nych stwierdzane są rzadko (14).

Gruczolakoraki z gruczołów woszczy-

nowych (ceruminous gland adenocarcino-

ma) są zbudowane z komórek nabłonko-

wych o niskim stopniu zróżnicowania

w kierunku komórek wydzielniczych, ce-

Leczenie i rokowanie

Postępowaniem z wyboru w przypadku

rozrostów, nabłoniaków i gruczolaków

z gruczołów łojowych u psów i kotów jest

chirurgiczne usuwanie zmian bądź sto-

sowanie krioterapii w przypadku małych

guzków (21). Wznowy po takim postępo-

waniu zdarzają się w 6% przypadków na-

błoniaków u psów, zdecydowanie rzadziej

w pozostałych obu typach rozrostów. Na-

leży pamiętać o możliwości powstania no-

wych zmian w innych okolicach ciała, co

zdarza się w 10% przypadków (21). Gru-

czolakoraki łojowe wymagają bardziej

radykalnego postępowania ze względu na

naciekowy charakter wzrostu. Bardzo do-

kładne usunięcie zmian jest o tyle istotne,

że przerzuty odległe zdarzają się rzadko

i doszczętne usunięcie guza daje możli-

wość kontrolowania choroby (21).

Średni okres przeżycia po chirurgicznym

usunięciu 25 gruczolakoraków z gruczołów

226

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: