ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU BŁĘDÓW TECHNICZNYCH.doc

ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU BŁĘDÓW TECHNICZNYCH, ICH DIAGNOZOWANIE I KORYGOWANIE

Piotr Unierzyski,  Piotr Potemski

Tenis charakteryzuje się techniką wykonywania stosunkowo złożonych ruchów a proces jego nauczania jest uważany powszechnie za trudny. Nauczanie techniki tenisowej winno prowadzić do kształtowania stosunkowo otwartych, ze względu na specyfikę gry, nawyków ruchowych w oparciu o naturalne indywidualne predyspozycje ucznia.

W stadium nauczania podstawowego, zajęcia winny obfitować w różnorodność i wszechstronność ćwiczeń przede wszystkim o charakterze wszechstronnym lecz także, choć w mniejszym stopniu, ukierunkowanym oraz specjalnym. Wysoki poziom przygotowania ogólnego, wszechstronnego ułatwia przyswajanie poprawnej techniki. Tenisiście do osiągnięcia wysokiego poziomu sportowego potrzebne jest rozwinięcie w znacznym stopniu niemalże wszystkich zdolności motorycznych. Wśród nich są zarówno zdolności o charakterze kondycyjnym (siła, szybkość, wytrzymałość) oraz  koordynacyjnym. Całokształt postępowania w początkowym okresie nauczania winien doprowadzić do optymalnego rozwoju zdolności motorycznych, w tym przede wszystkim koordynacji ruchowej. Poziom koordynacji ruchowej jest podstawą doskonałości technicznej, a więc i bazą przyszłego mistrzostwa. Patrząc z niejako przeciwnej strony nie sposób nie zauważyć, że jej słaby poziom wywiera decydujący wpływ na skłonność do popełniania błędów. Z tego wynika jasno, że powstawania błędów technicznych można uniknąć przede wszystkim poprzez stosowanie najlepszych metod szkolenia, których podstawą jest doskonalenie koordynacji.

Najnowsze metody stosowane w nauczaniu początkowym mają charakter dynamiczny i ukierunkowane są głównie nie tylko na ruch (jego kształt), a raczej na równoległe kształtowanie zdolności odbiorczych i wykonawczych oraz jakości technicznej uderzeń (czyli skuteczności) przy poszanowaniu indywidualnych skłonności ucznia. Nauczanie techniki danego zawodnika nie może się tylko opierać na odwzorowywaniu idealnej techniki a raczej indywidualnym dostosowaniu techniki do jego potencjału psychoruchowego i fizycznego. Nie oznacza to oczywiście pełnej dowolności w nauczaniu jako, że istnieją pewne pryncypia, których należy przestrzegać aby uniknąć powstawania błędów już na początku szkolenia. Jednak czasy, gdzie np. wszyscy musieli grać forhend z lewej nogi trzymając rakietę uchwytem kontynentalnym przeszły bezpowrotnie do historii.

W nauczaniu początkowym powinno dominować stosowane, jeśli jest to tylko możliwe, metody całościowej i głownie ćwiczeń o charakterze dynamicznym. Ciągi metodyczne w których ćwiczenia o charakterze dynamicznym są używanie na zmianę ze statycznymi (a nie jak dotąd głównie statyczne), pozwalają na nauczenie optymalnej techniki przy poszanowaniu indywidualności ucznia. Zainteresowanych zagadnieniem nauczania początkowego odsyłamy do innych artykułów z tego numeru.

POWSTAWANIE, DIAGNOZOWANIE I KORYGOWANIE BŁĘDÓW TECHNICZNYCH

Doświadczenie trenerskie wskazuje, że z różnych przyczyn, na każdym etapie kariery mogą się nagle pojawić błędy techniczne, nawet przy prowadzeniu najbardziej prawidłowego nauczania. Ich powstawanie jest szczególnie niebezpieczne podczas początkowych etapów szkolenia, ale z drugiej strony, jeśli nie zostały one jeszcze utrwalone są one stosunkowo łatwe do usunięcia. W przypadku, gdy błąd utrwalił się, rozbicie zakodowanej błędnie struktury i wprowadzenie nowej może być trudne, a w wielu przypadkach nawet niemożliwe. Błąd w technice należy więc jak najszybciej wychwycić i rozpoznać. Postępowanie zmierzające do wyeliminowania błędów technicznych składa się z diagnozy i korekty.

ITF Coaches Manual podaje następujące zalecenia:

·         diagnoza jest dla trenera

·         korekty są dla zawodnika

·         diagnozując nie wyszukuj jedynie mankamentów - poszukaj także mocnych stron, które można jeszcze bardziej udoskonalić

·         trenerzy powinni korygować to co uważają za  błędy techniczne tylko wtedy, jeżeli są całkowicie pewni :

Þ      że proponują zawodnikowi zmianę uderzenia na lepsze dla niego (tj. zawodnika)

Þ      że są w stanie wywołać trwałą zmianę w czasie, który mają do dyspozycji w pracy z danym zawodnikiem

Þ      zawodnik dostrzega cel i wartość tej zmiany

Þ      interwencja ta nie wpłynie na inne aspekty rozwoju zawodnika, np. na jego wiarę w siebie i w swoje możliwości

Podczas analizowania błędów należy przyjrzeć się dokładniej zarówno przyczynom obiektywnym (np. nieodpowiedni sprzęt, brak uzdolnień ruchowych, złe warunki atmosferyczne) oraz subiektywnym (nie przykładanie się do treningu, niezrozumienie zasad techniki, brak koncentracji itp.). Na bazie tej analizy należy przygotować metodyczne rozwiązanie tych problemów, wywołujących błędy lub zbyt powolne postępy.

PRZYCZYNY POWODUJĄCE POWSTAWANIE BŁĘDÓW TECHNICZNYCH

Do podstawowych przyczyn powstawania błędów w przygotowaniu technicznym można zaliczyć [Potemski 1997]:

1)      zbyt niski poziom zdolności motorycznych w tym głównie koordynacji ruchowej

2)      złe lub brak wyobrażenie ruchu

3)      barierę psychiczną

4)      nabyte nawyki w uczeniu wcześniejszych prostszych elementów. 

A. Królak do przyczyn powodujących powstawanie błędów technicznych zalicza:

1)      niewłaściwy tok postępowania metodycznego [nieprzestrzeganie zasad nauczania  i zła kolejność ćwiczeń]

2)      niedokładny pokaz stanowiący zły wzór do naśladowania techniki ruchu

3)      nieodpowiednie warunki realizacji procesu nauczania, a szczególnie zbyt ciężka rakieta, nieodpowiednia grubość uchwytu, gra na normalnym korcie i ciężkimi piłkami

4)      zbyt duża różnica w poziomie możliwości ucznia (w zakresie przygotowania fizycznego, psychomotorycznego, koordynacji i ogólnych zdolności ruchowych) do wymagań nauczyciela

5)      zbyt wczesny udział w zawodach mistrzowskich, w których głównym celem jest zwycięstwo bez względu na sposób wykorzystania posiadanych umiejętności technicznych i taktycznych

Często błędy nie wynikają ze złej struktury ogólnej (samego ruchu), zaś jedynie z niewidzialnych symptomów uderzenia tj. momentu trafienia piłki, który jak wiadomo trwa ułamek sekundy i jest niemożliwy do zaobserwowania. Jeżeli rakieta uderza piłkę pod odpowiednim kątem, jest trzymana w odpowiedniej odległości przed uderzeniem, uderzona z odpowiednią siłą i w odpowiednim kierunku, wtedy gracz ma olbrzymią szansę, że będzie to uderzenie efektywne. Trudną stroną nauczania tej części techniki jest to, że praktycznie nie można jej zademonstrować i wytłumaczyć uczniowi.

Stąd pomocnym, zwłaszcza dla młodych trenerów, może się okazać arkusz diagnostyczny, który podajemy za ITF Coaches Manual. Przedstawiony powyżej arkusz dotyczy głównie diagnozy technicznej. Jednak nierzadko problem jest zlokalizowany gdzie indziej. Pamiętać wszakże należy, że to co widzimy jako błąd techniczny (np. wolej zagrany w aut) może mieć swe źródło nie tylko w niedoskonale opanowanej technice lecz w szeregu innych przyczyn [Schönborn 1994, Unierzyski 1996] np.: w niedostatecznym poziomie siły dynamicznej lub szybkości startowej, koordynacji lub zwinności (praca nóg), w nieadekwatnych warunkach morfologicznych zawodnika, braku optymalnego pobudzeniu układu nerwowego, w zbyt niskiej motywacji wewnętrznej, w błędnej decyzji taktycznej (inteligencja meczowa, antycypacja) itp. Dlatego trener powinien wziąć pod uwagę i przyjrzeć się bliżej także stronie taktycznej, kondycyjnej, psychicznej oraz budowie ciała analizowanego zawodnika.

Arkusz diagnostyczny

Ponieważ uczeniu się często towarzyszą pojawiające się błędy zatem proces uczenia się można rozpatrywać także jako proces zmniejszania i likwidowania błędów. Proces nauczania należy prowadzić tak, aby już na wstępie ograniczać możliwość powstawania błędów lub, gdy te powstaną, znacząco je eliminować. Im więcej wiedzy i doświadczenia posiada nauczyciel, tym łatwiej mu przewidzieć możliwości występowania błędów i tym staranniej dobierze on środki zaradcze. Eliminowanie błędów w procesie nauczania następuje zgodnie z ich hierarchią, od najważniejszego w danej fazie nauczania.

Warto w tym miejscu przytoczyć szereg elementarnych wskazówek dotyczących korygowania błędów technicznych:

JEDNA KOREKTA NA RAZ

Koryguj jedynie jeden błąd na raz, rozpoczynając od najbardziej wyraźnego.

POWTARZAJĄCE SIĘ BŁĘDY

Jeżeli ćwiczący popełniają stale dużą liczbę błędów, oznacza to zwykle, że samo ćwiczenie jest za trudne. Jeżeli rzeczywiście tak się zdarzy, to należy takie ćwiczenie uprościć skracając odległość, zmniejszając wymagania co do precyzji uderzeń lub zmieniając sposób nagrywania itp.

KORZYŚCI A FRUSTRACJA ZWIĄZANA Z KOREKTĄ

Potencjalne korzyści wynikające ze zmiany w technice muszą przeważać nad możliwą frustracją, której z dużym prawdopodobieństwem pojawi się jako rezultat uboczny zmiany. Np. jeżeli zawodnik zmienia uchwyt do serwisu z forhendowego na kontynentalny, może to spowodować, że przez jakiś czas będzie przegrywał z przeciwnikami, których normalnie wygrywa. Jeżeli nie potrafi on sobie poradzić z tą frustracją to dokonanie zmiany „za jednym zamachem” nie uda się i będzie konieczny bardziej stopniowy sposób postępowania.

METODA „KANAPKI”

Aby ćwiczący nie odniósł wrażenia, że robi głównie błędy (ponieważ jest korygowany) próbuj umieszczać korektury pomiędzy pozytywnymi uwagami. Np.„Dobry zamach, tak jest”, „Podejdź bliżej do piłki”, „Świetne zakończenie”. Zawsze pamiętaj : - Pochwała na pierwszym miejscu przed krytyką !

ZAKRES DOPUSZCZALNEJ ODMIENNOŚCI

Diagnozując zawsze pamiętaj, że jest więcej niż jeden poprawny sposób zagrania piłki. We współczesnym tenisie można mówić o „dopuszczalnym zakresie odmienności” dla każdego uderzenia. Tak długo jak grający go nie przekracza uderzenie nie powinno być zmieniane. Przed podjęciem korekty zadaj sobie pytanie „Czy ten mankament będzie ograniczał przyszły rozwój zawodnika ?”. Jeżeli odpowiedź brzmi nie - to nie próbuj tego zmieniać.

„WYGLĄD ZEWNĘTRZNY” A SKUTECZNOŚĆ

Ograniczona wiedza o zasadach biomechanicznych w odniesieniu do tenisa jest nie bez znaczenia w decydowaniu o tym co jest dopuszczalne a co nie. To, że dane uderzenie wygląda inaczej nie oznacza jeszcze, że jest ono złe.

Np. serwujący może mieć na początku ruchu serwisowego pewną manierę (przyruch), który ma jedynie znaczenie kosmetyczne i nie wpływa na biomechanikę uderzenia (tj. dobre ugięcie nóg w kolanach, dobry skręt barków, skręt tułowia itd.)

Zasadniczo nie powinno się przeprowadzać znaczących korekt (np. drastycznej zmiany uchwytu) po rozpoczęciu okresu dojrzewania tj. po ok. 12 roku życia. Pamiętam przykład jednego z naszych najbardziej utalentowanych zawodników, którego kilka lat temu w wieku 12 lat objął były znany zawodnik lecz niedoświadczony jako szkoleniowiec (i w dodatku bez żadnego formalnego wykształcenia). Pierwszą rzeczą, jaka zrobił była natychmiastowa i jednoczesna zmiana wszystkich uderzeń oprócz bekhendu (dotychczas najsilniejszej broni). Drastyczna zmiana techniki „zaowocowała” kompletnym chaosem motorycznym (stare nawyki walczyły z nowymi), spadkiem wiary w siebie i w rezultacie zahamowaniem rozwoju zawodnika. Zawodnik ten wyglądał całkiem dobrze na treningach, jego uderzenia wyglądały dokładnie jak jego trener sobie wymarzył lecz....... nie umiał wygrywać. Jego obecne wyniki są w stosunku do rówieśników na wielokrotnie niższym poziomie niż przed zmianą trenera.

KORYGOWANIE BŁĘDÓW SERWISU

W tej publikacji skupimy się na omówieniu metodyki zapobiegania powstawania i korygowaniem błędów technicznych najczęściej występujących w nauczaniu serwisu.

Do najważniejszych błędów występujących podczas nauczania i wykonywania serwisu należy zaliczyć:

Ø       zaburzenia koordynacji i rytmu ruchu serwisowego, zła synchronizacja ruchu

Ø       nieprawidłowa pozycja wyjściowa

Ø       nieprawidłowy uchwyt rakiety - zmiana uchwytu w trakcie ruchu

Ø       błędny (niedokładny) podrzut piłki

Ø       przygotowanie (zamach): trudności w nauce optymalnego odprowadzenia rakiety

Ø       nieprawidłowy ruch uderzający - brak pętli

Ø       zbyt nisko uderzona piłka

Ø       brak równowagi lub złe przeniesienie ciężaru ciała

Ø       nieprawidłowy wymach (zakończenie ruchu)

TECHNIKI KORYGOWANIA BŁĘDÓW SERWISU