KRAJOZNAWSTWO.doc

KRAJOZNAWSTWO – ruch społeczny, który zmierza do realizowania pewnych form i poznawania kraju (Z. Kruczek)

„Krajoznawstwo to ruch społeczny jednoczący młodych i dorosłych, rozwijający się w oparciu o różnorodne formy turystyki czynnie prze różnych krajoznawców uprawiane, dążący do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym oraz utrwalania i pomnażania jego zasobów przyrody i kultury.”

Idee krajoznawstwa:
• wzbogacanie osobowości poprzez obserwację piękna krajobrazu, dzieł sztuki, zabytków
• budzenie dumy narodowej przez poznawanie kraju i pamiątek przeszłości
• zbliżenie do ludzi przez kontakt w terenie z mieszkańcami wsi i miast
• poznawanie elementów krajobrazu i tego, co wnosi do krajobrazu człowiek
• aktywne zaangażowanie społeczne i zawodowe

KRAJOZNAWSTWO wg. Międzynarodowego Słownika Turystycznego – opis kraju bądź jego regionu lub wszechstronna wiedza o kraju rodzinnym, a w szczególności o swoim regionie.

Krajoznawstwo należy pojmować w 3 płaszczyznach:

a). funkcjonalnego – poznawanie ziemi ojczystej

b). instytucjonalnego – jest to ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wiedzy o kraju czy regionie, skupiający działaczy krajoznawców i ukierunkowujący ich działania na

osiągnięcie ważnych celów społecznych. Obejmuje system organizacji prac krajoznawczych a w tym: gromadzenie, przekazywanie i wdrażanie wyników tych prac do praktyki.

c). historyczno – socjologiczna – obejmuje dziedzinę kultury w tym wytwarzania nowych wartości w postaci publikacji, map, zdjęć itp.

PREKURSORZY: Sporządzanie kronik przez Galla Anonima, Jana Długosza, Wincentego Kadłubka.

·         Oświecenie, działalność KEN – gromadzenie zbiorów muzealnych, krajoznawcze metody edukacji, Czartoryska, S. Staszic, J.U Niemcewicz

·         Romantyzm – krajoznawstwo wycieczkowe, nurt poetycko – opisowy w literaturze, Studenckie Stowarzyszenie Filaretów, A. Mickiewicz , J. Domeyko, J. Lelewel, O. Kolberg

Krajoznawstwo patriotyczno służbowe – 1873 – PTT

1891 Towarzystwo Szkoły Ludowej

1906 PTK

1906 Pierwszy Skansen etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich

Działalność PTT i PTK – O. Balcer, M. Orłowicz

( Polskim Towarzystwie Turystyczno – Krajoznawczym po Zjednoczeniu)

Okres międzywojenny – krajoznawczy regionalizm, uniwersytety regionalne, działalność wśród młodzieży i robotników, zorganizowanie Pierwszego Kongresu Krajoznawczego, S. Żeromski,

Krajoznawstwo po II wojnie – nasycanie treściami krajoznawczymi, regionalizm krajoznawczy, 1947 odrodzenie działalności PTK.

Krajoznawstwo na przełomie lat 70 i 90 – dokumentacja zasobów, rozwój regionalnych pracowni krajoznawczy, II, III, IV Kongres Krajoznawstwa, Braun. 

Krajoznawstwo w XIX i XX wieku, ścieżki edukacyjne w szkołach, umacnianie tożsamości narodowej, świadectwo, regionalizm krajoznawczy, V Kongres Krajoznawstwa.

8. 12. 1991 – rozłam ZSRR

Tereny wzdłuż Warty : na Kujawach i na Mazowszu – zawsze należały do Polski.

Bitwa pod Wiedniem sprawiła że Turcy zaczęli wycofywać się z ziem polskich.

W 1991 r powstała Ukraina. Najwcześniej została wyznaczona granica na południu z Czechosłowacją. Najwięcej straciliśmy na obszarze Śląska Cieszyńskiego. 

Granica na wschodzie została ustalona podczas wojny bolszewickiej.

Granica zachodnia i północna zostały ustalone podczas wyniku przeprowadzonego plebiscytu.

1920 r – Kołobrzeg , zaślubiny z morzem.

1939 – Pakt Ribbentrop – Mołotow, granica miała przebiegać: Piła, Narew, Bug, San – granica Pl z Rosją.

1943 – konferencja w Teheranie, ZSRR zażądał dla siebie wielu korzyści. ZSRR było jedynym wrogiem, który wyniósł korzyści z tej konferencji, lecz odbyło się to kosztem innych państw tj . Polski, Finlandii, Bułgarii.

Ziemie zachodnie znalazły się w zasięgu polskiego posiadania poprzez traktat pokojowy polsko – niemiecki, którego po dziś dzień- nie ma.

1955 – NRD uznało granicę Polski .

19567 – ZSSR –‘’-

OBSZAR LĄDOWY – 311, 9 tys km2

MORSKIE WODY TERYTORIALNE – 20 tys km2

MORZA TERYTORIALNE – 8,7 tys km2

POWIERZCHNIA CAŁKOWITA – 322, 6 tys km2

Wg. PODZIAŁU TERYTORIALNEGO – 312, 7 TYS KM2

Granice:

- z Czechami – 790 km

- z Litwą – 110 km

- morska – 528 km

I hymn – BOGURODZICA, BOŻE COŚ POLSKĘ, ROTA od 1927 MAZUREK DĄBROWSKIEGO

11.11.1918 – oficjalna data powstania Polski po okresie rozbiorów.

Wytopienie z bloku państw socjalistycznych nastąpiło w 1989 po obradach okrągłego stołu 6. II – 5. IV 1989

4.06 1989 – wybory do sejmu i senatu.

12. 12. 1989 – powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego

14.11 1990 – traktat pomiędzy Pl a Niemcami

17. 09 1993 – wojska radzieckie opuszczają Polske

12. 03. 1997 – Polska nadzy do Paktu Północnoatlantyckiego NATO

1. 05. 2004 – Polska w UE.

EUROREGIONY – obszary regionów przygranicznych

1963 – powstał pierwszy region

KIERUNKI DZIALALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ:

1). Zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej

- obserwacja własna

- słowo pisane

- obrazy

- zbiory

- słowo żywe

- zapisy

2).Popularyzowanie idei wiedzy krajoznawczej poprzez:

- udział w przedsięwzięciach turystycznych

- publikatory

- wydawnictwa

- techniki foto

3). Przekazywanie treści krajoznawczych

O stopniu atrakcyjności danego terenu decydują:

- walory turystyczne – są to specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowań turystów

- dostępność komunikacyjna – możliwość… dojazdu do celu podrózy

- baza materialna turystyki – jest to zespól obiekt…ów i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego terenu, umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego

WALORY TURYSTYCZNE dzielimy na:

- walory wypoczynkowe – stanowią podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowych w ścisłej zależności i służą regeneracji sił fizycznych i psychicznych.

- specjalistyczne – wiążą się z cechami elementów środowiska przyrodniczego umożliwiającego uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej

- krajoznawcze – wiążą się z cechami środowiska naturalnego oraz z efektami działalności człowieka, a składają się na nie: osobowość przyrody, walory dóbr kultury i tradycji ludowej, pamiątki historii oraz współczesne osiągnięcia cywilizacyjne.

ŚRODOWISKA PRZYRODNICZE – to zewnętrzna powłoka ziemi, które tworzą: atmosfera, gleba, hydrosfera, szata roślinna, świat zwierzęcy – biosfera, Występuje na niewielkich obszarach ziemi.

ŚRODOWISKA GEOGRAFICZNE – to zewnętrzna powłoka ziemi o warunkach znacznie przekształconych w skutek ingerencji człowieka. Charakter przemian uzależniony jest od warunków geologicznych, ukształtowania powierzchni.

ŚRODOWISKO ANTROPOGENICZNE – jest  przekształconym przez człowieka środowiska geograficznym w stopniu daleko zaawansowanym. Dominują tu elementy wprowadzone przez człowieka.

KRAJOBRAZ – jest to zewnętrzny wygląd powierzchni ziemi , będący wynikiem wzajemnego oddziaływania na siebie elementów Endo i egzogenicznych.

KRAJOBRAZ :

- pierwotny, które wykazują zdolność do samoregulacji, a ich równowaga biologiczna nie jest zachwiana przez człowieka

- naturalny, , które wykazują częściową zdolność do samoregulacji, jednak nie zawierają istotnych elementów przestrzennych wprowadzonych w wyniku działalności człowieka,

- kulturalny, które wykazują zachwianą zdolność samoregulacji i wymagają ochrony; znajdują się pod wpływem intensywnej działalności człowieka,

- kulturowy harmonijny

- kulturowy zdegradowany, które charakteryzują się silnym uprzemysłowieniem i urbanizacją, brakiem naturalnych elementów krajobrazu oraz unifikacją formy (wymagają działań rekultywacyjnych).

CHŁONNOŚĆ TURYSTYCZNA – naturalna odporność środowiska na degradację środowiska spowodowaną przez turystów .Maksymalną chłonnością turystyczną nazywamy maksymalną liczbę osób jaka może przebywać na danym terenie w określonym czasie, nie powodując trwałych zniszczeń w przyrodzie.

Czynniki, które warunkują chłonność turystyczną i rodzaj szaty roślinnej, podłoża i klimatu, ukształtowanie terenu.

POJEMNOŚC TURYSTYCZNA – to maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego mogąca równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń bez przyczynienia się do zmniejszenia zakresu i poziomu usług.

DOBRA TURYSTYCZNE – powstały w wyniku procesów przyrodniczych, historycznych, współczesnej działalności człowieka.

INWENTARYZACJA – ustalenie, za pomocą spisu z natury rzeczywistego stanu.

INWENTARYZACJA KRAJOZNAWCZA – jest spisem i opisaniem oraz zarejestrowaniem aktualnego stanu obiektów i walorów krajoznawczych.

KLIMAT POLSKI

- masy powietrza arktycznego – kiedy jest bardzo zimno i sucho oraz w maju.

- masy powietrza ze wschodu – polarne kontynentalne

- kontynentalne

- polarno – morskie  - dociera przez cały rok

Na północy kraju lato i zima jest znacznie dłuższe niż w innych rejonach Pl.

- masy powietrza zwrotnikowo morskie – przetworzone

- -‘’- zwrotnikowe kontynentalne – złota polska jesień

Najdłużej lato i zima trwa na wschodzie, najkrócej na zachodzie.

- klimat górski – zmienny, bardzo długa zima, krótkie lato, inwersja termiczna – nad ranem zimne masy powietrza się zsuwają, bo są cięższe i wypychają lżejsze, cieplejsze do góry.

WIATRY – halny – ciepły, porywisty

Średnie opady w PL. – 600 ml

Zacisze opadowe w centrum kraju

Nad morze dobrze jechać ok. 20 lipca bo wtedy zaczyna się sezon kąpielowy- temperatura wody ok. 18 stopni C

KRAJOBRAZ POLSKI

Należymy do państw które mają bardzo rozwinięty krajobraz.

Góry Świętokrzyskie zostały najbardziej zniszczone – najstarsze góry w Pl.

Typy wybrzeża:

- wyrównane – przez wybrzeże prądy morskie – blisko znajdują się jeziora przybrzeżne

- klifowe – z platformami – erozja morska

- deltowe – tworzone przez Wisłe – jezioro Drużno

Żuławy są terenami całkowicie zmienionymi przez człowieka. Najniżej położony teren to Raczki Elbląskie

Charakterystyczne dla wybrzeża są plaże, bory sosnowe

Krajobraz nadmorski jest najmłodszy.

Kaptaż rzeczny – w wyniku erozji wstecznej rzek, rzeki silniejsze przechwytują słabsze rzeki, łączą się ze sobą.

LUDNOŚĆ

61, 8 % ludności w Pl mieszka w mieście – wskaźnik urbanizacji

24 mln – ludzkości po wojnie – wiąże się to ze zmianą granic i przesiedleniami.

35 mln – ludność przed wojną

UNHCL – URZĄD najwyższego Kanclerza ds. Uchodźców.

Mniejszości narodowe – to podgrupa w obrębie danego narodu, o odmiennych cechach demograficznych lub społeczno – politycznych, wyróżnią ją wspólne pochodzenie, przeszłość etniczna, dzieje historyczne, często język, religia, obyczaje.

MNIEJSZOŚĆ etniczna – jest to zbiorowość którą cechuje wspólne pochodzenie, daleko zachowana autonomia i odrębna kultura, jednocześnie zbiorowość ta nigdy nie osiągnęła statusu społeczno – politycznego, polityczno – obywatelskiego, nigdy nie miała własnego suwerennego państwa.

Mniejszość językowa – kaszubi

-‘’- religijna – zbiorowość wyróżniająca się przynależnością religijną.

NARODOWOŚĆ – jest to subiektywna, deklarowana, indywidualna cecha każdego człowieka, wyrażająca emocjonalny, kulturowy, genealogiczny związek z określonym narodem. Zgodnie z polską ustawą z ’08 r aby mniejszość uzyskała przynależność musi żyć w danym kraju 100 lat.

NAJWIĘKSZE JEZIORA W PL

- Śniardwy – 113, 8 km 2

- Mamry -  104, 4 km2

- Łebsko – 71, 4 km 2

- Bąbie – 56, 0 km 2

Ważniejsze PUSZCZE W PL.

Drawska, Bydgoska, Kampinoska, Sandomierska, Bory Tucholskiem Borecka, Białowieska, Biała, Kurpiowska, Świetokrzyska, Bory Dolnośląskie.

ROŚLINY RELIKTOWE – są świadectwem przeszłości – ostróżka tatrzańska

OCHRONA ŚRODOWISKA W POLSCE

Pierwszy park to Park Białowieski – powstał w latach 30 tych XX w.

Specjalną ochroną po II wojnie objęto drzewa bartne.

CELE I FUNKCJE PARKÓW;

- cel turystyczny

- cel naukowy

- ochrona przyrody bierna i czynna.

FORMY KRAJOBRAZOWE – wytworzone przez lądolód – jeziora morenowe, wytopiskowe, rynnowe, pola sandrowe, pradoliny – Bory Tucholskie, ujścia Warty

Rormy krajobrazowe wytworzone przez lodowiec górski, doliny , jeziora morenowe, mutony – tatrzański babiogórski

Naturalne kompleksy bagienne – Słowiński

Kompleksy torfowisk wysokich i niskich – biebrzański, poleski , słowiński

Drzewostan pierwotny – białowieski, świętokrzyski, biebrzański

Roślinność stepowa – roztoczański

PIETROWY UKŁAD ROŚLIN – tatrzański, Biebrzański,

Ostoje zwierząt i legowiska ptaków ; biebrzański, poleski, ujścia warty
Budowa płytowa gór – góry stołowe

UZDROWISKO- to miejscowość która posiada warunki naturalne niezbędne do prowadzenia lecznictwa. Nalezą do nich właściwości lecznicze klimatu, walory krajobrazu, estetyka krajobrazu, naturalne zasoby wód mineralnych, gazów, leczniczy wpływ morza oraz inne biofizyczne czynniki środowiska, które wywierają korzystny wpływ na organizm człowieka.

ROZMIESZCZENIE UZDROWSIK W PL :

- tereny nadmorskie

- góry

Wał środkowo- pomorski

Wał kujawsko – pomorski – powstał bo tam znajdowały się nowe diapiry – słupy soli
Na Kujawach znajdują się największe pokłady soli – starsza sól jest w okolicach Ciechocinka.

- kujawsko – pomorskie – Ciechocinek , Inowrocław.

Lubelskie – Nałęczów

Małopolskie – Krynica Górska, Muszyna,

Mazowieckie – Konstancin – Jeziorna

Podkarpackie – Iwonicz Zdrój, Polaniczyk Zdrój

Podlaskie – Augustów

Pomorskie – Ustka , Sopot

Ślaskie – Ustroń

Świętokrzyskie – Solec Zdrój

Zachodnio – POM – Kołobrzeg, Świnoujście

Dolnośląskie – Polanica Zdrój, Szczawno Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa Zdrój

Najwięcej jest wd leczniczych chlorowo – sodowych

Chlorowo – sodowe – Ciechocinek, Konstancin, Świnoujście , Ustka, Ustroń

Szczawy wodorowęglanowe – Duszniki Zdrój , Muszyna, Piwniczno

Kopaliny lecznicze – Kołobrzeg, Ustka, Świnoujście.

Układ krążenia – Ciechocinek, Duszniki, Świnoujście,

Układ ruchu – Ciechocinek, Solec Zdrój

Cukrzyca – Krynica Morska

POWODY NIEJEDOLITOŚCI LUDZI W PL

- granice kraju nie zawsze pokrywają się z granicami etnicznymi

- Polska była ‘przesuwana’ ze wsch na Zachód

- zabory

- niektóre społeczeństwa np. Tatarzy zostali sprowadzeni do Pl

- o XIV w na ziemiach Pl osiedlała się ludność żydowska – zajmowali się handlem i rzemiosłem

- Mniejszości narodowe w Pl się chętnie osiedlają. – 3 % teraz

MNIEJSZOŚĆ NARODOWE W PL:

- Litwini – blisko granicy Litewskiej, Suwalszczyzna

- Białorusini – Warmia, Mazury, Ziemia Lubuska, Dolny Śląsk,

PIERWSZE MIASTO powało na prawie mandenburskim

Miasto Złotoryja otrzymało prawa miejskie w 1211 r. od Henryka Brodatego. Lwówek 1217

Rozwój Złotoryji spowodowany był położeniem przy szlaku komunikacyjnym, exportem złota i srebra,

Miasta na prawie mandenburskim posiadały monopol na handel towarami, możliwość cotygodniowego organizowania jarmarków.

1