Ostre zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych.doc

Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych = meningitis, obejmuje :

- oponę miękką pokrywającą mózgowie

- jamę podpajęczynówkową ( zawierającą płyn mózgowo – rdzeniowy )

- oponę pajęczą.

1.     Klasyfikacja i etiologia :

Dzieli się na :

a)     wirusowe

b)    bakteryjne, tj. nieropne i ropne

c)     grzybicze

d)    pasożytnicze

Czynniki etiologiczne ostrego zapalenia mózgu i zapalenia opon

[ FOTO tabela 28.9 P2, str. 701 ]

2.     Cechy kliniczne

Wczesne objawy choroby są mniej typowe u niemowląt niż u dzieci starszych. Przebieg kliniczny bakteryjnego zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych jest cięższy niż wirusowego

              a ) zajęcie OUN manifestuje się silnymi bólami głowy, zaburzeniami

     świadomości, drażliwością, napadami drgawek, wymiotami, uwypuklonym

     ciemiączkiem

b ) zajęcie opon objawia się bólami w okolicy karku, pleców, wystąpieniem

     objawów oponowych

c ) objawy nieswoiste : gorączka, utrata łaknienia, wybroczyny

- samoograniczający się przebieg

- lżejsze, jeżeli nie dołączy się zapalenie mózgu

- płyn mózgowo – rdzeniowych :

o       pleocytoza 50 – 1.500

o       glukoza w normie

o       nieznacznie podwyższony poziom białka

o       chlorki w normie

o       polinukleary – niski procent

- leczenie objawowe

- rokowania dobre

- rzadko występujące ( nadal jednak aktualne )

- stopniowo narastające w ciągu około tygodnia objawy oponowe

- w II tygodniu występuje porażenie nerwów czaszkowych

- narastające porażenia spastyczne obwodowe

- przebieg ciężki i przewlekły

- bez leczenia prowadzi do : ślepoty, wodogłowia, porażeń

- płyn mózgowo – rdzeniowy :

o       pleocytoza kilkaset

o       znacznie podwyższone stężenie białka

o       znacznie obniżone chlorki

-  leczenie : skojarzone lekami przeciwprątkowymi przez ~ 12 miesięcy oraz

   kortykosterydami

Wywołane przez krętki np. Leptospiry, Borrelia, Treponema, również Mikoplasma

- obraz płynu mózgowo – rdzeniowego niecharakterystyczny ( podobny do

  zejściowych zmian po leczeniu ropnego zapalenia opon )

- zachorowania częste, zwłaszcza do 4 roku życia

W okresie perinatalnym : najczęściej wywołane przez bakterie G-ujemne :

                            E.coli, Salmonella, Proteus, Flavobakterium

oraz Listeria, Enterococcus i Streptococcus gr. B

W patogenezie ważną rolę odgrywa :

1.     obniżona sprawność immunologiczna (  niedobór IgM, opsonin, czynników dopełniacza )

2.     silnie wyrażona toksemia

3.     rozwija się wielonarządowa posocznica

4.     objawy oponowe nie mają więc pierwszoplanowego znaczenia

5.     często powstają ropnie mózgu ( np. Proteus )

6.     czujność lekarza i wykonanie punkcji lędźwiowej u dziecka z objawami ciężkiej choroby ogólnoustrojowej, czasem bezgorączkowej – daje rozpoznanie

U niemowląt niemowląt dzieci najczęściej : Haemophilus influenzae, Streptococcus

            pneumoniae oraz Neisseria menigitidis

Objawy :

- rozpoczyna się nagle : gorączką, wymiotami, niepokojem

- mogą wystąpić wybroczyny na skórze ( zwłaszcza przy współistniejącej posocznicy

  menigokokowej )

- u niemowląt często pierwszym objawem są drgawki kloniczno – toniczne

- tętnienie i napięcie mięśniowe

- w badaniu fizykalnym u dzieci starszych obecne są objawy oponowe : sztywność

  karku, objaw Brudzińskiego, karkowy i łonowy, objaw Kerniga

Rozpoznanie :

1.     nakłucie lędźwiowe

2.     badanie płynu mózgowo – rdzeniowego

3.     rozmaz bezpośredni odwirowanego płynu w celu wykrycia bakterii ( barwienie metodą Grama )

4.     posiew płynu mózgowo – rdzeniowego

5.     kontrolne nakłucie lędźwiowe po 24 – 48 godzinach

Płyn ropny : mętny, pod wzmożonym ciśnieniem, pleocytoza kilka tysięcy,

polinukleary powyżej 50% ( komórki wielojądrzaste ), glukoza

obniżona, białko podwyższone, chlorki obniżone 

[ Tabela FOTO P2 str. 663 ]

Przeciwwskazania do punkcji lędźwiowej :

                            - wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego

                            - wstrząs

                            - niewydolność oddechowa

                            - skaza krwotoczna

[ Technika wykonania FOTO ]

Powikłania bakteryjnego zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych :

1.     Wodniak podtwardówkowy ( hygroma subdurale ) –

Powstaje w wyniku gromadzenia się między oponą twardą a pajęczynówką płynu zawierającego dużo białka. Powiększając się uciska na półkulę mózgu a w konsekwencji hamuje rozwój mózgu

2.     Zapalenie wyściółki komór

Powoduje rozrastanie się ziarniny i gleju podwyściółkowego –> zarastanie oraz zamykanie wodociągu mózgu –> zaburzenia w odpływie płynu mózgowo – rdzeniowego –> wodogłowie lub ropogłowie

3.     Zarostowe zapalenie pajęczynówki

W wyniku procesu zarostowo – wytwórczego powstają zrosty oraz torbiele,                w których gromadzi się płyn mózgowo – rdzeniowy. Mogą stać się ogniskami zakażenia i ponownego zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych

4.     Ropień mózgu

Daje objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, objawy ogniskowe, objawy guza mózgu

Etiologia : G-ujemna dwoinka zwana miengokokiem zasiedla górne drogi

                   oddechowe lub układ moczowo – płciowy

Zakażenie : przenosi się drogą kropelkową, występuje tylko u ludzi, najczęściej

powoduje bezobjawowe nosicielstwo

Okres wylęgania : 1 – 10 dni

Objawy : choroba zaczyna się ostro, gorączką i bólem gardła – może ustąpić

       samoistnie lub pogarsza się stan chorego – występują wymioty, ból głowy,

      zamroczenie oraz zatory bakteryjne i wybroczyny na skórze

Wybroczyny mogą być niewielkie lub mają postać wylewów krwawych z martwicą pośrodku.

Szczególna postać zespołu Waterhouse’a – Friderichsena – występują liczne wylewy na skórze, tzw. kwiaty śmierci oraz do kory nadnerczy, mózgu, co powoduje zapaść naczyniowo – krążeniową, ciężkie zaburzenia metaboliczne : hipoksemię, kwasicę, hipoglikemię, hipokaliemię i zgon w ciągu kilku godzin

Leczenie :

a)     przeciwbakteryjne : skojarzenie dwóch antybiotyków

b)    leczenie objawowe :

- ograniczenie podaży płynów w celu zmniejszenia obrzęku mózgu

  ( 2/3 zapotrzebowania )

- leki p-drgawkowe

- wspomaganie oddechu

- utrzymanie prawidłowej objętości krwi krążącej

- wykonanie nakłucia podtwardówkowego w celu usunięcia wysięku

  podtwardówkowego

- leczenie przeciw obrzękowi mózgu

c)     czasem pomocna glikokortykoterapia

d)    opieka po przebytym zapaleniu opon mózgowo – rdzeniowych : okulista, neurolog, laryngolog

6