Farmakologia W 7.01.2006
· Ośrodkowy układ nerwowy
· Obwodowy układ nerwowy:
o Somatyczny - zależy od woli, kontroluje funkcje ciała jak ruch, oddychanie postawa.
Przekaźnikiem - Acetylocholina
o Autonomiczny (wegetatywny) unerwia serce, naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne, gruczoły, mięsnie gładkie.
Przekaźnikami są: Acetylocholina i Noradrenalina.
Ø Działanie układu współczulnego na narządy obwodowe jest przeciwstawne do działania układu przywspółczulnego.
Receptory cholinergiczne:
· Nikotynowe (N) w zakończeniach przedzwojowych układu cholinergicznego i adrenergicznego i w OUN, W zakończeniach neuronów ruchowych mięśni poprzecznie prążkowanych receptory nikotynowe mięśniowe.
· Muskarynowy (M) w zakończeniach pozazwojowych cholinergicznych większości tkanek i narządów.
· Cholinomimetyki- pobudzają
· Cholinolityki- hamują
Efekty pobudzania cholinergicznego:
Serce zwolnienie rytmu
hamowanie przewodnictwa przed-kom.
zmniejszenie siły skurczu
Układ krążenia rozszerzenie naczyń krwionośnych
obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
Układ oddechowy skurcz oskrzeli
wzmożenie wydzielania gruczołów śluzowych
Układ pokarmowy wzmożenie wydzielania soków trawiennych
przyspieszenie perystaltyki
Układ moczowy skurcz mięsni ściany pęcherza moczowego
zwiotczenie zwieracza pęcherza
Oko zwężenie źrenicy
Skóra wzmożenie wydzielania rzadkiego potu
Bezpośrednio pobudzające receptory muskarynowe:
· Acetylocholina i estry choliny ( metacholina, karbachol, betanechol)
· Alkaloidy cholinomimetyczne (pilokarpina, muskaryna, arekolina)
Leki pośrednio pobudzające receptory muskarynowe ( w wyniku zahamowania acetylocholinesterazy- enzymu rozkładającego Ach).
Inhibitory acetylocholinesterazy IAChE:
· Odwracalne ( fizostygmina, neostygmina, pirydostygmina, edrofonium)
· Nieodwracalne ( związki fosforoorgiczne, pestycydy, insektycydy, gazy bojowe, fluostygmina).
Cholinomimetyki –wskazania:
· Atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego, dróg moczowych (betanachol, karbachol, neostygmina, pirydostygmina)
· Nużliwość mięśni (neostygmina, pirydostygmina)
· Jaskra (karbachol, neostygmina, diflupyl)
· Zaburzenia rytmu serca (metacholina)
· Zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa
· Zatrucia lekami cholinolitycznymi, p/histaminowymi
· Zespoły otępienia
Działanie niepożądane:
· Zaburzenia widzenia i trudności w zaadoptowaniu się w ciemności, ślinotok, wzmożona potliwość, łzawienie, duszność, bradykardia, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha, biegunki, wymioty, drgawki, drżenia mięśniowe, skurcze mięśni, rozszerzenie naczyń skórnych.
P/wskazania:
· Jaskra z wąskim kątem przesączania, ostre zapalenie tęczówki, uszkodzenie rogówki, dychawica oskrzelowa, niewydolność krążenia, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zaparcie spastyczne, mechaniczna niewydolność jelit, choroba Parkinsona, nadczynność tarczycy, padaczka.
Estry choliny i alkaloidy cholinomimetyczne:
· Acetylocholina - działa na receptory N i M, stosowane rzadko ponieważ szybko są wchłaniane przez AchE.
· Estry choliny (działają na receptory Ni M):
o Betanechol - nie przenika do mózgu, słabo działa na układ krążenia
o Karbachol – nie przenika do mózgu, słabo działa na układ krążenia
· Alkaloidy cholinomimetyczne:
o Pilokarpina – działa na receptory Ni M, przenika do mózgu, silnie działa na gruczoły wydzielania zewnętrznego
o Muskaryna – występuje w grzybach: ma znaczenie toksykologiczne nie lecznicze; w zatruciach stosowna Atropina.
Inhibitory acetylocholinesterazy
Odwracalne:
· Fizostygmina
· Neostygmina
· Pirydostygmina
· Edrofonium
· Nowe inhibitory – działają wybiórczo w mózgu, z mniejszym wpływem na narządy obwodowe
Cholinolityki, parasympatykolityki ( hamujące czynność układu przywspółczulnego)
· Są kompetycyjnymi antagonistami receptora M
· Leki p/histaminowe, trójcykliczne leki, p/depresyjne, neuroleptyki.
· Cholinolityki naturalne – atropina, skopolamina i syntetyczne
· Antagonista receptora M
· Wchłania się z przewodu pokarmowego i tkanki podskórnej, łatwo przenika do mózgu, działa pobudzająco na oun.
· Szereg działań z lekami p/bólowymi, spazmolitycznymi, uspokajającymi.
· Hamuje funkcje oun, wykazuje słabsze działania obwodowe
Cholinolityki – wskazania:
Stany skurczowe mięśni gładkich, biegunki, choroba wrzodowa, stany skurczowe dróg oddechowych, diagnostyka okulistyczna, choroba lokomocyjna, premedykacja przedoperacyjna, choroba Parkinsona, zatrucia.
Działania niepożądane:
Zaburzenia widzenia, światłowstręt, suchość skóry, błon śluzowych, zaczerwienie skóry, hipertermia, zaparcia, tachykardia, pobudzenie psychoruchowe, depresja.
Jaskra, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca z częstoskurczem, zaparcia, zwężenie p. pokarmowego, nużliwość mięśni, gorączka.
· Dawka śmiertelna: 10mg u dzieci; 100 mg u dorosłych
· Objawy: „rozpalona jak piec, ślepe jak nietoperz, suche jak pieprz, czerwone jak burak, niespokojne jak tygrys w klatce”.
· Leczenie: fizostygmina, neostygmina.
Układ współczulny
· Neuroprzekaźniki: noradrenalina (NA), adrenalina (A), dopamina (DA).
· Biosynteza zachodzi w neuronach adrenergicznych oraz w rdzeniu nadnerczy.
Receptory adrenergiczne lokalizacja:
α1 w naczyniach recept. postsynaptycznych
α2 presynaptyczne
β1 m. sercowy
β2 oskrzela
β3 tkanka tłuszczowa
α1 naczynia krwionośne – skurcz
oskrzela – skurcz, hamowanie wydzielania śluzu
serce – wzrost pobudliwości
nerki – hamowanie wydzielania reniny
jelita – skurcz zwieraczy
α2 naczynia krwionośne – rozkurcz
płytki krwi- nasilenie agregacji
trzustka – hamowanie wydzielania insuliny
Efekt działania receptorów β- adrenergicznych:
β1 serce – wzrost kurczliwości przewodnictwa
naczynia krwionośne – rozkurcz
jelita – rozkurcz
nerka – zwiększenie wydzielania reniny
β2 serce – wzrost kurczliwości
mięśnie gładkie – rozkurcz
mięśnie szkieletowe – wzrost kurczliwości
· Aminy katecholowe
· Leki α- adrenergiczne
· Leki β- adrenergiczne
Aminy katecholowe:
Adrenalina α i β (kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych skóry, płuc, nerek, rozkurcza mięsnie gładkie w mięśniach szkieletowych i gładkich oskrzeli.
Zastosowanie:
· Wstrząs anafilaktyczny, anemizacja błon śluzowych, hamowanie drobnych powierzchownych krwotoków, dodatek do środków miejscowo znieczulających.
Noradrenalina
Działa na receptory α w naczyniach wywołuje ich skurcz, podwyższa ciśnienie krwi, powoduje spadek przepływu
Receptory dopaminergiczne w mózgu, naczyniach nerkowych i wieńcowych
W małych dawkach pobudza receptory dopaminowe (poprawia perfuzję tego narządu)
· Wstrząs, niewydolność krążenia
Izoprenalina – syntetyczna amina katecholowa, pobudza receptory α
N A Izoprednalina
Tętno ↓ ↑↑ ↑↑↑
RR ↑↑ ↑ ↓
Opór ↑↑↑ ↓ ↓↓↓
α – Adrenomimetyki
Działanie:
· Skurcz naczyń krwionośnych i zwiększenie oporu obwodowego
· Wzrost RR i obkurczenie naczyń obwodowych
o Fenylefryna
o Nafazolina
o Tetryzolina
o Ksylometazolina
o Klonidyna – hamuje uwalnianie NA z zakończeń presynaptycznych, działa na ośrodek naczyniowy w rdzeniu przedłużonym.
β1 i β2 –adrenomimetyki
· Izoprenalina, Orcyprenalina, Bametan, Bufenina
Wskazania: zaburzenia przewodnictwa przed-kom., stany spastyczne oskrzeli, stany skurczowe obwodowych naczyń krwionośnych
β2 –adrenomimetyczne
· salbutamol, terbutalina, fenotrol, salmeterol, formoterol
...
susansue