Skrzyp polny
Skrzyp polny – Equisetum arvense
Skrzyp polny jest byliną z rodziny Skrzypowatych, gromady Paprotników i występuje pospolicie na terenie całej Europy. W naszym kraju wyrasta powszechnie jako chwast, na nizinach i w górach po regiel górny, na polach, ugorach, rowach i przydrożach, na glebach wilgotnych. Skrzyp ma podziemne kłącze, które są podzielone na międzywęźla, zakorzeniające się obficie w węzłach. W marcu lub kwietniu rodzi pędy zarodnikowe, koloru piaskowego lub żółtawoczerwonego, zakończone kłosem zarodnikowym i usychające po rozsianiu zarodników. Nie mają one znaczenia w lecznictwie. W maju pojawiają się płonne, zielone pędy asymilacyjne, do 40 cm wysokie, gęsto okółkowe, pojedynczo rozgałęzione, wykorzystywane w medycynie. Łodygi skrzypu są szorstkie, które zgniatane chrzęszczą. W Polsce występuje pod różnymi nazwami: jedlinka polna, chwoszcz, chwoszczka, koński ogon, strzępka, przęstka, krzemionka.
Surowiec
Do celów leczniczych uzyskuje się w ciągu lata zielone, odpowiednio rozwinięte pędy asymilacyjne skrzypu i szybko suszy w warunkach naturalnych, w miejscach zacienionych i przewiewnych. Uzyskuje się jako surowiec ziele skrzypu – Herba Equiseti.
Podstawowe związki czynne
W zielu skrzypu znajdują flawonoidy, jak ekwizetryna, izokwercytryna, galuteolina i apigenina. Są również saponiny (m.in. ekwizetonina o dość słabych własnościach hemolizujących), kwasy organiczne, jak askorbowy i akonitowy, fenolokwasy, jak kwas kawowy, antywitamina B1, fitosterol oraz niewielkie ilości zasad organicznych (jak 3-metoksypirydyna), a także alkaloidy nikotyna i palustryna, ponadto około 10% soli mineralnych, w tym znaczna ilość krzemionki, której część jest rozpuszczalna w wodzie.
Działanie
Produkty z ziela skrzypu dzięki obecności flawonoidów zwiększają objętość wydalanego moczu i likwidują nadmiar moczanów. Przebiega to jednak dość nieregularnie ze względu na hamujący wpływ saponiny ekwizetoniny, a w mniejszym stopniu związków krzemu. Flawonoidy działają także lekko rozkurczowo na drogi żółciowe i moczowe, a także uszczelniają ściany naczyń krwionośnych. Zapobiegają obrzękom i poprawiają pracę serca. Oprócz tego działają odtruwająco i poprawiają pracę wątroby. Wyciągi ze skrzypu wykazują działanie ściągające i przeciwbakteryjne. Stosowane zewnętrznie mają działanie ściągające i przeciwzapalne.
Zawarta w skrzypie polnym krzemionka rozpuszczalna w wodzie wpływa na różne procesy metabol liczne organizmu ludzkiego. Krzemionki utrzymują odpowiednią elastyczność i odporność naskórka, błon śluzowych, tkanki łącznej i kości, regulują przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, hamują odkładanie się w nich tłuszczów oraz wywierają pozytywny wpływ na aktywność hormonalną starszych osób. Znajdująca się w odwarach rozpuszczalna w wodzie krzemionka wchłania się dobrze w układzie pokarmowym i wydala głównie z kałem. Część krzemionki przedostaje się do moczu, gdzie pełni funkcję jednego z koloidów ochronnych, przeciwdziałających krystalizacji niektórych składników mineralnych w drogach moczowych.
Ziele skrzypu uzupełnia także braki innych pierwiastków jak potas i magnez, oraz niektórych mikroelementów. Skrzyp wpływa korzystnie na krzepliwość krwi i działa przeciwkrwotocznie. Pobudza także w małym stopniu wzrost liczby krwinek czerwonych oraz podnosi poziom hemoglobiny.
Działania niepożądane
Ze względu na to, że skrzyp zawiera antywitaminę B1 – po długotrwałym stosowaniu produktów ze skrzypu polnego może nastąpić brak witaminy B1 z charakterystycznymi objawami.
Zastosowanie
Odwary z ziela skrzypu można stosować się jako słaby środek moczopędny w mało nasilonych chorobach dróg moczowych oraz obniżonym przesączaniu w kłębkach nerkowych. Pomocniczo w obrzękach spowodowanych zatrzymaniem wody i elektrolitów w organizmie w wyniku chorych nerek lub serca. Również w początkach kamicy moczowej, w gośćcu i skazie moczanowej, w niektórych schorzeniach skóry wywołanych nagromadzeniem we krwi szkodliwych produktów przemiany materii, m.in. w łuszczycy. Odwary ze skrzypu stosuje się też dla polepszenia gojenia i odnowy tkanki łącznej w niektórych zaburzeniach metabolicznych w okresie pooperacyjnym. Pomocniczo w poważniejszych uszkodzeniach skóry, np. po oparzeniach oraz w zwiększonej przepuszczalności i zmniejszonej elastyczności naczyń włosowatych, w miażdżycy, a także w terapii gruźlicy płuc. Zalecane są również ludziom starszym z brakiem krzemu, utrudnioną resorpcją soli wapnia z żywności oraz zespołem złego wchłaniania wskutek zmian zanikowych w błonie śluzowej układu pokarmowego.
Wskazane są dla kobiet ciężarnych i karmiących w celu utrzymania odpowiedniego poziomu krzemu w osoczu krwi. Jako środek wspomagający odwary ze skrzypu stosuje się niekiedy w nadmiernych krwawieniach miesiączkowych, rzadziej w macicznych, także w krwawieniach z żylaków odbytu, z owrzodzeń okrężnicy oraz ze wrzodów żołądka i dwunastnicy, a także w krwawieniach z nosa i płuc. Zewnętrznie odwary służą do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i do okładów w schorzeniach skóry. W przypadku podawania wyciągów ze skrzypu przez dłuższy czas należy 1-2 razy dziennie przyjmować po 1 tabletce witaminy B1.Skrzyp polny jest jednym ze składników granulatów Reumogran, Betagran i Urogran oraz mieszanek ziołowych Pulmosan, Cardiosan, Reumosan i Urosan, a wyciągi z ziela skrzypu wchodzą w skład płynów Betasol i Cholesol oraz pasty Fitolizyna.
Przetwory ze skrzypu polnego
Odwar z ziela skrzypu: 2 łyżki skrzypu zalać 1.5 szklanki wody ciepłej i gotować delikatnie pod przykryciem 10 min. Odstawić na 10 min i przecedzić do termosu. Pić 1/2-2/3 szklanki 2-4 razy dziennie pomiędzy posiłkami jako lekki środek moczopędny i regulujący przemianę materii. Pomocniczo w chorobie gośćcowej i skazie moczanowej. W krwawieniach kobiety powinny pić 4 razy dziennie po 2/3-1 szklankę odwaru. W gruźlicy i krwawieniach płucnych należy sporządzić odwar z 4 łyżek ziela w 3 szklankach wody i wypić porcjami w ciągu dnia. Powtarzać przez kilka tygodni jako środek pomocniczy.
Zioła ogólnie odtruwające: zmieszać po 50 g ziela skrzypu, ziela lub liści mięty pieprzowej i korzeni łopianu oraz po 25 g ziela rdestu ptasiego, liści orzecha włoskiego, kwiatów bzu czarnego i kwiatów chabru. Zalać 2 łyżki ziół 2.5 szklanki wody ciepłej i pozostawić na 30 minut do napęcznienia. Ogrzać do zagotowania, odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 2/3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami jako środek odtruwający, moczopędny, przeciwzapalny i przeciwkrwotoczny w marskości wątroby, niewydolności nerek, dolegliwościach skórnych, otyłości, gośćcu i dnie.
Mieszanka ziołowa przeciw wypadaniu włosów: zmieszać równe ilości ziela skrzypu, korzenia łopianu, ziela nawłoci, ziela fiołka trójbarwnego i ziela uczepu trójdzielnego lub liści brzozy. Zalać 2 łyżki ziół 2.5 szklanki wody ciepłej i pozostawić na 1 godz. do spęcznienia. Ogrzać powoli do wrzenia, odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 2/3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Jednocześnie przyjmować 3 razy dziennie po kapsułce witaminy A+ E.
Zioła w łysieniu: zmieszać po 50 g ziela skrzypu i korzenia pokrzywy oraz po 25 g korzenia łopianu i kwiatów nagietka. Zalać 3-4 łyżki ziół litrem wody ciepłej i gotować powoli 5-10 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Zmywać odwarem owłosioną skórę głowy, lekko masując. Nie wycierać, lecz zawinąć ręcznikiem na 30 min. Przed zabiegiem umyć głowę mydłem siarkowym lub dziegciowym. Stosować co 2-3 dni, a w miarę poprawy raz na tydzień. Jednocześnie przyjmować 3 razy dziennie po 2-3 tabletki pantotenianu wapnia po 25 mg przez kilka tygodni. Poleca się picie naparu z ziół przeciw wypadaniu włosów.
Reumogran – granulat zawierający ziele skrzypu, ziele rdestu ptasiego, liść brzozy, liść pokrzywy, kwiat wiązówki i korę wierzby. Stosowanie: dorosłym zaleca się 1-1.5 łyżeczki granulatu 3 razy dziennie po jedzeniu jako lek pomocniczy w chorobie gośćcowej. Popijać 1/2 szklanki płynu.
Źródło: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie ? Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
zbyszekg4