Dodatek_IPN_8_2010_s.pdf

(3771 KB) Pobierz

GN_dodatek_IPN_8_2010.indd

POLACY W LATACH – . YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

??????

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

Polacy w latach 1944–1989

Kryzys nasz

codzienny

651387026.321.png

651387026.332.png

651387026.343.png

651387026.354.png

651387026.001.png

651387026.012.png

651387026.023.png

651387026.034.png

651387026.045.png

651387026.056.png

651387026.067.png

651387026.077.png

651387026.088.png

651387026.099.png

651387026.110.png

651387026.121.png

651387026.132.png

651387026.143.png

651387026.154.png

651387026.165.png

651387026.176.png

651387026.187.png

651387026.198.png

651387026.209.png

651387026.220.png

651387026.231.png

651387026.242.png

651387026.253.png

651387026.264.png

651387026.275.png

651387026.286.png

651387026.297.png

651387026.299.png

651387026.300.png

651387026.301.png

651387026.302.png

651387026.303.png

651387026.304.png

651387026.305.png

651387026.306.png

651387026.307.png

651387026.308.png

651387026.309.png

651387026.310.png

651387026.311.png

651387026.312.png

651387026.313.png

651387026.314.png

651387026.315.png

651387026.316.png

651387026.317.png

651387026.318.png

651387026.319.png

651387026.320.png

651387026.322.png

651387026.323.png

651387026.324.png

651387026.325.png

651387026.326.png

651387026.327.png

651387026.328.png

651387026.329.png

651387026.330.png

651387026.331.png

651387026.333.png

651387026.334.png

651387026.335.png

651387026.336.png

651387026.337.png

651387026.338.png

651387026.339.png

651387026.340.png

651387026.341.png

651387026.342.png

651387026.344.png

651387026.345.png

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU. POLACY W LATACH –

WST‚P

nizmu w Polsce była zmor rz dz cych. Utop• ne

zało � enia ekonomiczne � cierały si � wci � z brutaln

rzeczywisto�ci. Braki podstawowych artykułów wskle-

pach, kolejki, fatalna jako � - produktów, a do tego niska

wydajno � - pracy, marnotrawstwo – to tylko niektóre

z problemów, z jakimi borykało si � paƒstwo, które w o ﬁ -

cjalnej propagandzie nieustaj co si � rozw• ało, goni c

najlepsze gospodarki �wiata. Kolejne plany, mimo pro-

pagandowych zakl � -, koƒczyły si � podobnie, tworz c za-

mkni � ty cykl – od kryzysu do kryzysu. PRL jako paƒstwo

ci głego niedoboru, równocze � nie znajdowała � rodki

na rozbudow � armii czy utrzymanie rzeszy funkcjona-

riuszy bezpieki. Próby upominania si � o godne zarobki,

wołanie o chleb, były traktowane przez władze jako

kontrrewolucja. Ostatni tegoroczny dodatek IPN wy-

dajemy w rocznic � masakry na Wybrze � u. Wówczas

to rz dz cy napotkali opór strajkuj cych robotników,

którzy zaprotestowali m. in. przeciwko podwy � kom cen,

zaserwowanym tu � przed � wi � tami Bo � ego Narodzenia.

Grudzieƒ ŒŽ‘’ był nietylko pokazem brutalno�ci komuni-

stów, ale te � ich bezsilno � ci w rozwi zywaniu problemów

gospodarczych.

Adam Dziurok

Gospodarka niedoborów

Gospodarki niedoborów

wszyscy obywatele PRL

uczylisi wpraktyce,

nie do ko ca rozumiej c,

jak to mo•liwe, by wysiłek

całego społecze stwa

owocował sklepami

pełnymi kolejek,

ale pustymi półkami.

� rodki produkcji oraz, po trzecie, co do kierun-

ków działalno�ci decyduje przedsi�biorstwo,

a nie jego zwierzchnia władza biurokratyczna.

W systemie nakazowo-rozdzielczym � aden

z tych warunków nie był spełniony. W trzecim

przypadku mieli � my do czynienia wr � cz z sy-

tuacj odwrotn : przedsi � biorstwo nie tylko

nie decydowało, ale musiało wykona- nakaz

planisty.

Wgospodarce rynkowej istnieje �cisły

zwi zek mi � dzy decyzj przedsi � biorcy i jego

odpowiedzialno � ci . Je � li podejmie zł decyzj � ,

nieuchronnie odczuje jej materialne konse-

kwencje. W gospodarce nakazowo-rozdzielczej

wygldało tozupełnie inaczej. Popierwsze

centralny planista decydował o tym, co i ile

przedsi � biorstwo ma wytwarza-. Niewypeł-

nienie planu było karane, a wykonanie planu

– nagradzane. Przedsi � biorstwo otrzymywało

tak � e � rodki potrzebne do wykonania planu.

Jego dyrektor nie kierował si � jednak wcale

motywem zysku, lecz ch � ci zminimalizo-

wania ryzyka niewykonania planu.

Po drugie jednak, kierownictwo

przedsi � biorstwa było w lepszej po-

zycji ni � centralny planista, wiedz c

dokładniej, jakie s realne mo � liwo � ci

i potrzeby konkretnego zakładu pro-

dukcyjnego, a tak � e było praktycznie

jedynym —ródłem informacji o tych

mo�liwo�ciach ipotrzebach

dla planistycznej „góry”. Je-

� li nawet centralny planista

narzucił przedsi � biorstwu

jakie � niechciane tam roz-

wizanie, jego kierownictwo

mogło znale—- wyj � cie, cho-by

odpowiednio deformuj c infor-

macje płyn ce do góry. Po trze-

cie wreszcie, przedsi � biorstwo

paƒstwowe było zobowi zane do-

starcza- okre � lone dobra innym

przedsi � biorstwom paƒstwowym, ale mogło

wybra- te, które wolało.

Rynek sprzedawców

Ta ostatnia obserwacja wi � e si � z wyst � -

powaniem w gospodarce nakazowo-rozdziel-

czej rynku sprzedawcy. Przedsi � biorstwo

jako sprzedawca uwa � ało na ogół, � e to ono

jest wa � ne, � e ono dostarcza nabywcy co � wa � -

nego, adostaje wzamian jedynie zło konieczne.

Przewaga sprzedawcy w systemie nakazowo-

-rozdzielczym wyra � ała si � w tym, � e wybierał

on nabywc � , który nie robił kłopotów, a wi � c

na przykład nie wybrzydzał co do jako � ci pro-

duktów ani terminowo�ci dostaw. Cowi�cej,

nabywcy starali si � o wzgl � dy sprzedawców,

nie tylko w słowach, ale i w czynach, na przy-

kład oferuj c dodatkowe usługi lub apana � e

dla przedstawicieli sprzedawcy. Poniewa �

przedsi � biorstwa paƒstwowe były dla siebie

i sprzedawcami, i nabywcami, w ten sposób

stworzono sie- niewidzialnych powi zaƒ

inieformalnych �wiadczeƒ, których

planista mógł by- zupełnie nie � wia-

dom. Nietrudno zgadn -, � e w relacji

socjalistyczny producent kontra sza-

ry konsument ten pierwszy

był zawsze

wary kto � kradnie, inni – � e wywozi si �

je do ZSRR, jeszcze inni szukali przyczy-

ny w trudno � ciach odbudowy lub w wysiłku

zbrojeniowym. Ze wzgl � dów politycznych nikt

jednak nie uczył ekonomii politycznej realnego

socjalizmu, wktórej niedobory mo�na było

wyja � ni- systemowo. Teoria taka powstała wi � c

stosunkowo pó—no. Jednym z jej twórców był

w � gierski ekonomista Janos Kornai. Podobne

zjawiska wyst � powały bowiem we wszystkich

krajach realnego socjalizmu.

System nakazowo rozdzielczy

Aby zrozumie- mechanizm koordynacji

popytu i poda � y w systemie nakazowo-roz-

dzielczym, trzeba zacz - od tego, co działo si �

w stosunkach mi � dzy centraln władz plani-

styczn a przedsi � biorstwem paƒstwowym. Tu-

taj bowiem zaczynałasi� gra, która przynosiła

niedobory. ™eby przedsi � biorstwo funkcjono-

wało jako niezale � ny podmiot, w gospodar-

ce rynkowej spełnione s na ogół, mniej lub

bardziej, trzy warunki: po pierwsze prawo

chroni własno � - i niezale � no � - przedsi � bior-

stwa, po drugie ma ono prawnie wydzielone

zycji ni � centralny planista, wiedz c

dokładniej, jakie s realne mo � liwo � ci

i potrzeby konkretnego zakładu pro-

dukcyjnego, a tak � e było praktycznie

jedynym —ródłem informacji o tych

Banknot

dwudziesto-

złotowy,

tzw. Anielka

socjalistyczny producent kontra sza-

ry konsument ten pierwszy

był zawsze

narzucił przedsi � biorstwu

jakie � niechciane tam roz-

wizanie, jego kierownictwo

mogło znale—- wyj � cie, cho-by

odpowiednio deformuj c infor-

macje płyn ce do góry. Po trze-

cie wreszcie, przedsi � biorstwo

paƒstwowe było zobowi zane do-

starcza- okre � lone dobra innym

G ospodarka przez cały okres funkcjonowania komu-

J edni podejrzewali, � e poszukiwane to-

651387026.346.png

651387026.347.png

651387026.348.png

651387026.349.png

651387026.350.png

651387026.351.png

651387026.352.png

651387026.353.png

651387026.355.png

651387026.356.png

651387026.357.png

651387026.358.png

651387026.359.png

651387026.360.png

651387026.361.png

651387026.362.png

651387026.363.png

651387026.364.png

651387026.002.png

651387026.003.png

651387026.004.png

651387026.005.png

651387026.006.png

651387026.007.png

651387026.008.png

651387026.009.png

651387026.010.png

651387026.011.png

651387026.013.png

651387026.014.png

651387026.015.png

651387026.016.png

651387026.017.png

651387026.018.png

651387026.019.png

651387026.020.png

651387026.021.png

651387026.022.png

651387026.024.png

651387026.025.png

651387026.026.png

651387026.027.png

651387026.028.png

651387026.029.png

651387026.030.png

651387026.031.png

651387026.032.png

651387026.033.png

651387026.035.png

651387026.036.png

651387026.037.png

651387026.038.png

651387026.039.png

651387026.040.png

651387026.041.png

651387026.042.png

651387026.043.png

651387026.044.png

651387026.046.png

651387026.047.png

651387026.048.png

651387026.049.png

651387026.050.png

651387026.051.png

651387026.052.png

651387026.053.png

651387026.054.png

651387026.055.png

651387026.057.png

651387026.058.png

651387026.059.png

651387026.060.png

651387026.061.png

651387026.062.png

651387026.063.png

651387026.064.png

651387026.065.png

651387026.066.png

651387026.068.png

651387026.069.png

651387026.070.png

651387026.071.png

651387026.072.png

POLACY W LATACH – . YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

BEZ RYNKU

w sytuacji uprzywilejowanej, bo nie miał

na ułomnym rynku socjalistycznym konku-

rentów. On tak � e, podobnie jak przedsi � biorca

socjalistyczny, gromadził nadmierne zapasy

towarów na wypadek ich braku.

Zapasy mile widziane

Innym typowym zachowaniem dyrekcji

przedsi�biorstw wsystemie nakazowo-roz-

dzielczym była tendencja do gromadzenia

zb � dnych zapasów. W gospodarce rynkowej

sprzedawca chce sprzeda- szybciej, gdy � gro-

madzenie zapasów kosztuje. W gospodarce

nakazowo-rozdzielczej nabywca chciał kupi-

szybciej, sprzedawcy za � na tym specjalnie

nie zale � ało, gdy � nie był z tego rozliczany.

Dlatego przedsi�biorstwo jako sprzedawca

nie bało si � gromadzi- swych produktów,

a jako nabywca obawiało si � , � e zabraknie mu

wykwaliﬁ kowanych fachowców, surowców

czy półfabrykatów, wi � c gromadziło te za-

soby. Dominacja sprzedawcy nie zach � cała

go wcale do wzrostu produkcji czy poprawy

jej jako � ci, gdy � przekroczenie planu mogło

wprzyszło�ci owocowa- podwy�szeniem jego

wska—ników. Cho- współczesna gospodarka

rynkowa jest tak � e opanowana przez monopo-

le, przedsi � biorstwo socjalistyczne było zawsze

bli � ej pozycji monopolistycznej. W gospodarce

nakazowo-rozdzielczej producent wytwarzał

w zwi zku z tym nie to, co było potrzebne na-

bywcy, ale to, co było wygodne jemu samemu.

Kolejki zawsze stały

Ze wzgl � du na rynek sprzedawcy i nad-

mierne gromadzenie zapasów typowym zjawi-

skiem dla gospodarki niedoborów była kolejka.

Istnienie kolejki było stanem normalnym dla

systemu nakazowo-rozdzielczego. Dopiero na-

głe wydłu � anie si � kolejek � wiadczyło o po-

wstaniu nadzwyczajnych trudno � ci. Kolejki

wytwarzały u ludno � ci � yj cej w systemach

nakazowo-rozdzielczych specyﬁ czne typy za-

chowania. Nawet zdaj c sobie spraw � z tego,

� e trzymanie oszcz � dno � ci w banku paƒstwo-

wym jeststrat zewzgl�du natempo inﬂ acji,

wy � sze ni � oferowany procent, konsument

utrzymywał swe oszcz � dno � ci

na wysokim poziomie po to, by

móc je uruchomi- w chwili,

gdy znajdzie po � dany towar.

Pieni dze były konsumentom

potrzebne, ale kłopotliwe.

Wa�ne było jednak zdobycie

za nie towarów. Na widok

sklepu bez kolejki nie war-

to było nawet zagl da-

do � rodka, � eby zobaczy-,

czego wnim niema, nato-

miast kolejka zwiastowała,

� e co � „rzucili”. Nale � ało

stan - na koƒcu, a potem

zapyta-: „co daj ?”. Do-

� wiadczone gospodynie

zawsze wychodziły

Przed‡wiˆteczne zakupy w supersamie, Warszawa, Š‹ grudnia Ž‘’Ž r. W stanie wojennym

nieco zapełniły si“ półki, na których poprzednio stał głównie ocet. •–—˜™š›: Produkcja

Fabryki Samochodów Osobowych była wykorzystywana w propagandzie sukcesu

na miasto z torb „na wypadek, gdyby co �

rzuc i l i ”.

W gospodarce rynkowej mechanizm ko-

ordynacji polega na grze poda � y i popytu. Na-

zywa si � to czasem „niewidzialn r � k rynku”.

Mechanizm ten

premiuje nie tyl-

ko eksploatacj �

robotników, ale

tak � e innowacje

techniczne ob-

ni � aj ce koszty.

Mechanizm ten

tworzy te � na ogół

rynek nabywcy.

Podstawow in-

formacj o tenden-

cjach na rynku s

ceny. Mechanizm

ten nie jest dosko-

nały, ale jest szyb-

ki w działaniu.

„Niewidzialna r � ka rynku” nie gwarantuje

sprawiedliwo � ci, lecz efektywno � -, a wi � c no-

woczesne paƒstwo demokratyczne wspomaga

cz � sto tych, których r � ka ta karze niewinnie.

Dziejesi� todwojako. Ró�ne formy interwen-

cjonizmu paƒstwowego maj na celu wzrost

popytu ze strony poszkodowanych przez me-

chanizm rynkowy (na przykład zasiłki dla

bezrobotnych) lub ze strony samego paƒstwa

(roboty publiczne, zbrojenia, wydatki naba-

dania i rozwój). W demokratycznym syste-

mie politycznym ci, których dotkn ł rynkowy

mechanizm koordynacji, zawsze maj pewien

wpływ na rz d poprzez kartk � wyborcz . Ist-

niej tak � e inne mankamenty mechanizmu

rynkowego. Po pierwsze, premiowana przezeƒ

racjonalno � - ekonomiczna sprzyja niepełnemu

zatrudnieniu. Po drugie, ze wzgl � du na lawi-

nowo � - decyzji indywidualnych podmiotów

gospodarowania rynek nigdy nie jest stabil-

ny. Po trzecie, rynek nie sprzyja rozbudowie

szeroko rozumia-

nej infrastruk-

tury społecznej

i ekonomicznej

w postaci szkół,

dróg, czy ochro-

ny � rodowiska.

Po czwarte, ze

wzgl � du na krótki

horyzont czasowy

decyzji indywidu-

alnych wytwór-

ców nie dba si �

wnim ooptymal-

ne długookresowe

wykorzystywanie

zasobów. Po pi te,

rynek umo � liwia nadu � ycia, na przykład w po-

staci reklamy niezdrowych produktów. Po szó-

ste za � , rynek faworyzuje produkty, które

sprzedaje si � „łatwo”, cz � sto poprzez kreowanie

popytu, kosztem produktów warto�ciowych.

Przykładem mo � e by- fakt, � e łatwiej sprzeda-

nagrania z wulgarnymi pokrzykiwaniami ra-

perów ni � nagrania Mozarta.

Problemem jest to, � e system nakazowo-

rozdzielczy realnego socjalizmu przezwyci��ył

niektóre tylko z tych trudno � ci, i to nie w peł-

ni, na przykład tworz c bezrobocie w miejscu

pracy czy lekcewa � c � rodowiskowe koszty

wzrostu, ale dodał szereg nowych trudno � ci,

na przykład kolejki czy nadmierne koszty roz-

woju.

na wysokim poziomie po to, by

móc je uruchomi- w chwili,

gdy znajdzie po � dany towar.

Pieni dze były konsumentom

potrzebne, ale kłopotliwe.

Wa�ne było jednak zdobycie

za nie towarów. Na widok

sklepu bez kolejki nie war-

to było nawet zagl da-

do � rodka, � eby zobaczy-,

czego wnim niema, nato-

miast kolejka zwiastowała,

� e co � „rzucili”. Nale � ało

Wojciech Roszkowski

wnim ooptymal-

651387026.073.png

651387026.074.png

651387026.075.png

651387026.076.png

651387026.078.png

651387026.079.png

651387026.080.png

651387026.081.png

651387026.082.png

651387026.083.png

651387026.084.png

651387026.085.png

651387026.086.png

651387026.087.png

651387026.089.png

651387026.090.png

651387026.091.png

651387026.092.png

651387026.093.png

651387026.094.png

651387026.095.png

651387026.096.png

651387026.097.png

651387026.098.png

651387026.100.png

651387026.101.png

651387026.102.png

651387026.103.png

651387026.104.png

651387026.105.png

651387026.106.png

651387026.107.png

651387026.108.png

651387026.109.png

651387026.111.png

651387026.112.png

651387026.113.png

651387026.114.png

651387026.115.png

651387026.116.png

651387026.117.png

651387026.118.png

651387026.119.png

651387026.120.png

651387026.122.png

651387026.123.png

651387026.124.png

651387026.125.png

651387026.126.png

651387026.127.png

651387026.128.png

651387026.129.png

651387026.130.png

651387026.131.png

651387026.133.png

651387026.134.png

651387026.135.png

651387026.136.png

651387026.137.png

651387026.138.png

651387026.139.png

651387026.140.png

651387026.141.png

651387026.142.png

651387026.144.png

651387026.145.png

651387026.146.png

651387026.147.png

651387026.148.png

651387026.149.png

651387026.150.png

651387026.151.png

651387026.152.png

651387026.153.png

651387026.155.png

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU. POLACY W LATACH –

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU. POLACY W LATACH –

MI‚DZY MODELEM A YCIEM

Czym ró•nisi

komunistyczna reforma

gospodarcza od wy cigu

pokoju? Niczym, bojedno

i drugie ma du•o etapów,

aitak owyniku decyduje

kryterium uliczne.

Odkryzysu do kr yzysu

skich ulicach w drugiej połowie lat ¦’.

XX w. Podobnie jak w wielu innych

przypadkach, krótki, dosadny �art znakomi-

cie komentował to, co ka � dy obywatel mógł

zaobserwowa- (a najcz �� ciej niestety tak � e

odczu-). ¨© lat istnienia Polski Ludowej to okres

nieustannego eksperymentowania w gospo-

darce. Eksperymentowania (władze mówiły

raczej o kolejnych etapach rozwoju, budowania,

reformowania etc.), czterokrotnie zakoƒczy-

łysi� gwałtownymi protestami społecznymi,

doprowadzaj cymi do zmiany ekip rz dz cych

Polsk .

Trudna sytuacja ekonomiczna, w jakiej

znajdowała si � PRL, nie była wywołana celo-

wym działaniem władz przeciwko nieprzy-

chylnemu jej społeczeƒstwu. ™aden rz d komu-

nistyczny nie miał zamiaru trzyma- Polaków

wubóstwie. Byłoby toprzecie� niepo�dane

ze wzgl � dów politycznych i strategicznych.

Na władzach komunistycznych spoczywały

jednak ideologiczne obowi zki zwi zane z re-

alizacj haseł marksistowsko-leninowskich

oraz budow gospodarki planowej icentralnie

kierowanej. Nie było mo � liwo � ci, by jednocze-

� nie podnosi- stop � � yciow obywateli i doko-

nywa- gł � bokich przeobra � eƒ ekonomicznych,

przybli � aj cych polsk gospodark � do wzorów

radzieckich (centralne planowanie i zarz dza-

nie, prymat przemysłu ci �� kiego, ograniczanie

własno � ci prywatnej na wsi).

PŒtla

Kłamstwem byłoby jednak stwierdzenie,

i � PRL to okres ¨©-letnich, permanentnych bra-

ków na półkach sklepowych. W dziejach PRL

pojawiały si � okresy stabilizacji zaopatrzenia

(cho- nie we wszystkie towary). Przeplatało si �

to z trudno � ciami aprowizacyjnymi. Obserwu-

jc dzieje gospodarcze Polski Ludowej, do�-

łatwo mo � na wi � c zauwa � y- powtarzaj ce si �

regularnie procesy, nazywane quasi-cyklem

gospodarczym PRL.

Cykl ten był wynikiem polityki kolejnych

ekip rzdzcych Polsk. Kilkakrotnie wPol-

sce Ludowej pojawiły si � nast � puj ce etapy

polityki gospodarczej: etap prokonsumpcyj-

ny (kiedy władze starały si � zyska- poparcie

społeczeƒstwa za pomoc zwi � kszania dostaw

towarów konsumpcyjnych), etap proinwesty-

cyjny (kiedy władze stawiały na przy � pieszon

Budowa kombinatu metalurgicznego w Nowej Hucie była sztandarowˆ inwestycjˆ Planu

Sze‡cioletniego

industrializacj � kosztem pogorszenia sytuacji

materialnej społeczeƒstwa), etap korekty po-

lityki gospodarczej (gdy rz dz cy orientowali

si � , i � ich polityka ekonomiczna mo � e przyczy-

ni- si � do społecznych niepokojów), wreszcie

kryzys polityczny b � d cy efektem nieudanej

korekty. Ów kryzys polityczny przynosił zmia-

n � ekipy rz dz cej, a nowa ekipa, by uspokoi-

nastroje społeczne i zyska- przychylno � - oby-

wateli, rozpoczynała polityk� prokonsump-

cyjn . Zaopatrzenie na krótko poprawiało si �

i sekwencje si � powtarzały.

Sowieckie wzorce na 6

Opisywany powy � ej cykl rozpocz ł si �

wraz z montowaniem si � w kraju ekipy przy-

wiezionej na sowieckich czołgach. W polityce

gospodarczej komuni�ci stopniowo prowadzili

kraj ku wzorcom zaczerpni � tym z realizowa-

nych w latach ®’. w ZSRR stalinowskich pi � cio-

latek. Rzecz jasna odbywało si � to stopniowo,

i w pierwszym okresie Polacy czuli regularn

popraw� stopy �yciowej. Wkoƒcu lat ¨’., gdy

rozprawiono si � ju � z opozycj , ekipa Bolesła-

wa Bieruta przeszła do zasadniczej realizacji

radzieckich wytycznych w gospodarce. Sym-

bolem podj � tego wówczas forsownego uprze-

mysłowienia był Plan Rozwoju Gospodarczego

i Budowy Podstaw Socjalizmu w Polsce na lata

ŒŽ©’–ŒŽ©©, który do historii przeszedł pod mniej

skomplikowan nazw: Plan Sze�cioletni. Tak

jak w stalinowskich pi � ciolatkach postawiono

na rozwój przemysłu ci �� kiego (szczególnie

pracuj cego na rzecz rozbudowywanej armii).

Potrzeby konsumpcyjne ludno � ci pozostawio-

no na planie drugim. Owe braki najpotrzebniej-

szych towarów w poł czeniu z coraz ci �� sz

prac , do której zmuszano Polaków, zacz � ły

grozi- wybuchem społecznym. Dlatego te� pod-

czas II Zjazdu PZPR w ŒŽ©¨ r. ogłoszono korek-

t � dotychczasowej polityki. Wi � cej towarów

miało od tej pory traﬁ a- na rynek detaliczny.

Korekta ta nie przyniosła jednak oczekiwa-

nego skutku. Nastroje społeczne były coraz

bardziej napi � te, oczekiwanie gruntowanych

zmian – powszechne. Symbolicznym buntem

społecznym przeciwko tej polityce był bunt

w Poznaniu w czerwcu ŒŽ©¯ r. Zapocz tkowany

został protestem przeciwko podwy � szaniu

norm produkcyjnych, a podczas manifestacji

na transparentach pojawiało si � wymowne

�danie: „Chleba!”. Cho- protest został zduszo-

ny, ferment narastał i doprowadził do zmiany

na szczytach władzy w pa—dzierniku ŒŽ©¯ r.

Zmiany, korekty, klŒska

Ekipa Władysława Gomułki, który doszedł

do władzy w ŒŽ©¯ r., w pierwszym okresie swojej

T aki polityczny kawał kr � ył po pol-

651387026.156.png

651387026.157.png

651387026.158.png

651387026.159.png

651387026.160.png

651387026.161.png

651387026.162.png

651387026.163.png

651387026.164.png

651387026.166.png

651387026.167.png

651387026.168.png

651387026.169.png

651387026.170.png

651387026.171.png

651387026.172.png

651387026.173.png

651387026.174.png

651387026.175.png

651387026.177.png

651387026.178.png

651387026.179.png

651387026.180.png

651387026.181.png

651387026.182.png

651387026.183.png

651387026.184.png

651387026.185.png

651387026.186.png

651387026.188.png

651387026.189.png

651387026.190.png

651387026.191.png

651387026.192.png

651387026.193.png

651387026.194.png

651387026.195.png

651387026.196.png

651387026.197.png

651387026.199.png

651387026.200.png

651387026.201.png

651387026.202.png

651387026.203.png

651387026.204.png

651387026.205.png

651387026.206.png

651387026.207.png

651387026.208.png

651387026.210.png

651387026.211.png

651387026.212.png

651387026.213.png

651387026.214.png

651387026.215.png

651387026.216.png

651387026.217.png

651387026.218.png

651387026.219.png

651387026.221.png

651387026.222.png

651387026.223.png

651387026.224.png

651387026.225.png

POLACY W LATACH – . YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

POLACY W LATACH – . YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

MI‚DZY MODELEM A YCIEM

Odkryzysu do kr yzysu

działalno � ci w dziedzinie gospodarki oczywi � cie

zdecydowała si � na prowadzenie polityki pro-

konsumpcyjnej. Pojawiłysi� tak�e działania do-

datkowe – jak na przykład rezygnacja z przymu-

sowej kolektywizacji wsi. Odej � cie od forsownej

industrializacji w latach ŒŽ©¯–ŒŽ©¦ było jednak

tylko zabiegiem taktycznym. W koƒcu deka-

dy lat ©’. rozpocz � to jej now faz � . Tym razem

skupiono si � przede wszystkim na inwestycjach

w przemy � le surowcowym, paliwowo-energe-

tycznym ichemicznym. Itym razem pokilku

latach władze zdecydowały si � na korekt � polity-

ki ekonomicznej, która nie sprzyjała szybkiemu

podnoszeniu stopy � yciowej obywateli. Te próby

zmian zakoƒczyły si � spektakularn kl � sk .

W grudniu ŒŽ‘’ r. władze ogłosiły podwy � k �

cen, co w ich zamiarze miało zrównowa � y- ry-

nek i stworzy- ich racjonaln struktur � . Decyzja

ta, zwłaszcza wperspektywie nadchodzcego

okresu � wi teczno-noworocznego, spowo-

dowała masowe protesty (przede wszystkim

na Wybrze � u). Doprowadziły one do przesilenia

politycznego i zmiany ekipy rz dz cej.

Ryzykowne manewry

Polityka gospodarcza Edwarda Gierka była

najbardziej ryzykowna zewszystkich dotych-

czas prowadzonych. Próbował on bowiem

poł czy- polityk � prokonsumpcyjn z proin-

westycyjn . Władze zdecydowały si � na du � e

podwy � ki pensji, ale decyzja ta nie szła w parze

zinnymi posuni�ciami zapewniajcymi stabi-

lizacj � gospodarki. Pierwsze lata dekady gier-

kowskiej były okresem najlepszego w historii

Władysław Gomułka na wiecu w Warszawie, pa§dziernik Ž‘¨© r. Zaczynały si“ zmiany

polityczne oraz gospodarcze

PRL zaopatrzenia w sklepach (co po cz �� ci było

wynikiem wykorzystania kredytów zagranicz-

nych). Zwi � kszenie na rynku ilo � ci pieni dza,

który nie miał pokrycia w towarze, doprowa-

dziło dozwi�kszeniasi� tendencji inﬂ acyj-

nych. Lekarstwem na to miała by- podwy � ka

cen artykułów spo � ywczych (które od ŒŽ‘’ r.

były zamro � one). Protest w czerwcu ŒŽ‘¯ r.

wymusił na władzach wycofanie si � z tego

kroku. Wówczas zdecydowano si� na tzw.

manewr gospodarczy, który miał doprowa-

dzi- do odczuwalnej przez Polaków poprawy

sytuacji ekonomicznej. Próba ta zakoƒczyła si �

dokładnie w ten sam sposób jak w poprzed-

nich przypadkach. Wprowadzone w pocz tku

lipca ŒŽ¦’ r. ceny komercyjne w stołówkach

ibufetach zakładowych były iskr, dzi�ki któ-

rej eksplodowało niezadowolenie społeczne.

W pocz tku wrze � nia ŒŽ¦’ r. po raz kolejny

doszło do zmiany ekipy rz dz cej krajem.

Reformy reform

Zgodnie z opisywan dotychczas logik ,

nowa ekipa rz dowa powinna rozpocz - swój

okres sprawowania władzy od polityki pokon-

sumpcyjnej, a nast � pnie przej � - do intensywnej

industrializacji. Tak si � jednak nie stało – kraj

znalazł si � w gł � bokim kryzysie ekonomicz-

nym. Władze nie starały si � ju � realizowa-

zało�eƒ ideologicznych, ograniczajcsi� je-

dynie do prób zapobie � enia bankructwu PRL.

Przeciwdziała- temu miała reforma gospodar-

cza, któr rozpocz � to realizowa- w styczniu

ŒŽ¦± r. Jednak i te posuni � cia gospodarcze

okazały si � bezowocne – dlatego te � w ŒŽ¦¯ r.

władze ogłosiły przej � cie do drugiego etapu

reformy gospodarczej (czyli de facto kolejne-

go manewru zmiany polityki ekonomicznej).

I tak jak poprzednio, manewr zakoƒczył si �

spektakularn pora � k , która tym razem do-

prowadziła do ostatecznego odebrania władzy

komunistom w ŒŽ¦Ž r.

Nadu�yciem byłoby stwierdzenie, i�ko-

muni � ci utracili w Polsce władz � tylko dlatego,

� e całkowicie przegrali na froncie ekonomicz-

nym. Warto jednak podkre � li-, � e to wła � nie

w gospodarce najpełniej i jednoznacznie było

wida-, jak nierealne s marksistowskie idee.

Andrzej Zawistowski

Piotr Jaroszewicz (po lewej) i Edward Gierek celebrujˆ do¥ynki w Olsztynie w Ž‘¦’ r.

651387026.226.png

651387026.227.png

651387026.228.png

651387026.229.png

651387026.230.png

651387026.232.png

651387026.233.png

651387026.234.png

651387026.235.png

651387026.236.png

651387026.237.png

651387026.238.png

651387026.239.png

651387026.240.png

651387026.241.png

651387026.243.png

651387026.244.png

651387026.245.png

651387026.246.png

651387026.247.png

651387026.248.png

651387026.249.png

651387026.250.png

651387026.251.png

651387026.252.png

651387026.254.png

651387026.255.png

651387026.256.png

651387026.257.png

651387026.258.png

651387026.259.png

651387026.260.png

651387026.261.png

651387026.262.png

651387026.263.png

651387026.265.png

651387026.266.png

651387026.267.png

651387026.268.png

651387026.269.png

651387026.270.png

651387026.271.png

651387026.272.png

651387026.273.png

651387026.274.png

651387026.276.png

651387026.277.png

651387026.278.png

651387026.279.png

651387026.280.png

651387026.281.png

651387026.282.png

651387026.283.png

651387026.284.png

651387026.285.png

651387026.287.png

651387026.288.png

651387026.289.png

651387026.290.png

651387026.291.png

651387026.292.png

651387026.293.png

651387026.294.png

651387026.295.png

651387026.296.png

651387026.298.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

2009 IPN - Informacja o śledztwach.pdf (1713 KB)
2009 IPN Kobiety internowane w Gołdap 1982.pdf (26910 KB)
2009.05 IPN – Poza cenzurą.pdf (694 KB)
2009.12.13 IPN Stan wojenny w Polsce.pdf (2692 KB)
2010.09 IPN – A więc wojna.pdf (4830 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin