PRAWIDŁOWY ROZWÓJ DZIECKA
Znajomość prawidłowego rozwoju jest nie tylko podstawą oceny stanu dziecka, ale również prowadzenia wszelkich czynności usprawniających. Rozwój wszystkich zdrowych dzieci jest niejednakowy, ale odznacza się pewną prawidłowością.
1 MIESIĄC
¢ Noworodek ze względu na niedojrzałość układu nerwowego, mięśniowego, czucia ciała, zmysłów nie jest „panem własnego ciała
¢ Zachowuje się nieco chaotycznie, niezbornie porusza rączkami i nóżkami, przerzuca głowę z boku na bok, pręży się, kurczy, wije, odgina, zaciska rączki
¢ Noworodek, zarówno leżąc na plecach, jak i na brzuchu, przyjmuje pozycję ”zgięciową”
¢ Pozycja “zgięciowa”Pozycja na brzuchu: pupa w górze, kkd zgięte we wszystkich stawach i odwiedzione, oparte na wewnętrznej stronie stopy, kkg w rotacji wewnętrznej, zgięte we wszystkich stawach, noworodek wciska je w podłoże, układa przy ciele i prawie nigdy nie wysuwa ich do góry i do przodu
¢ W łonie matki dziecko musiało zadowolić się ta pozycją, zajmującą jak najmniej miejsca
¢ Barki i łopatki u noworodka są uniesione wysoko (nie ma szyi)
¢ Leżąc na brzuchu, noworodek próbuje przekładać główkę na boki, charakterystycznie uderzając noskiem i czołem w podłoże mechanizm przeniesienia głowy na brzuchu -“dziobanie”
¢ Przy unoszeniu dziecka do pozycji siedzącej głowa opada do tyłu
¢ Na bardzo krótko unosi głowę trzymane w pozycji siedzącej
Na kontrolę postawy składa się duża liczba złożonych i dobrze skoordynowanych ruchów, które nie są obecne u noworodka. Rozwijają się one stopniowo, są modyfikowane, podlegają coraz lepszej organizacji i kontroli przez OUN, doprowadzając do umiejętności chodzenia i utrzymania równowagi na małej płaszczyźnie dwóch stóp.
Zgodnie z prawami rozwojowymi dziecko osiąga najpierw umiejętność kontroli ustawienia głowy w przestrzeni, a później coraz bardziej oddalonych od niej części ciała
(prawo cefalo – kaudalne) oraz kontrolę części ciała położonych najbliżej linii środkowej i coraz bardziej od niej oddalonych
(prawo proksymalno – dystalne).
NAPIĘCIE MIĘŚNI
¢ Napięcie mięśni czyli skurcz mięśni stale utrzymujący się, ale ulegający zmianom, w granicach uznanych za normę i w miarę potrzeby.
¢ Prawidłowość jego jest podstawą możliwości wykonywania wszystkich czynności ruchowych.
¢ Napięcie mięśniowe jest regulowane przez OUN nie tylko na drodze odruchowej ale także przy udziale świadomości.
¢ Napięcie mięśni kształtuje się od
okresu wewnątrzłonowego i zmienia się w trakcie rozwoju.
¢ O dojrzałości noworodka świadczy między innymi odpowiednie napięcie mięśni
grupy mięśni zginaczy > grupy mięśni prostowników
grupy mięśni zginaczy < grupy mięśni prostowników
grupy mięśni zginaczy = grupy mięśni prostowników
¢ Możliwe dostosowanie napięcie mięśni do aktualnych potrzeb ruchowych
Podstawowe zrównoważenie napięcia mięśni następuje w ciągu pierwszych 4 – 5 miesięcy życia. Zmienia się także rozłożenie napięcia mięśni w poszczególnych grupach mięśniowych.Wzdłuż głównej osi ciała staje się większe, a na obwodzie (w kończynach) mniejsze. Główna oś ciała musi być ustabilizowana, a obwodowe części ciała swobodniejsze do ruchu.
Odpowiedni rozkład napięcia mięśni poszczególnych częściach ciała jak i wokół dużych stawów (kokontrakcja) oraz umiejętność precyzyjnych jego zmian jest podstawą dla wykonywania wszystkich ruchów. Zarówno obniżone poza stan uznany za normę (hipotonia), jak i podwyższone (hipertonia) napięcie, utrudniają bądź uniemożliwiają
wykonywanie czynności ruchowych.
¢ kokontrakcja – współskurcz, gra mięśniowa, daje możliwość stabilizacji, uwalnia mobilność, niezależne ruchy poszczególnych części ciała
ZMIENNOŚĆ REAKCJI ODRUCHOWYCH
¢ U zdrowego, donoszonego noworodka występują wrodzone odruchy (bezwarunkowe), które pozwalają mu nie tylko podjąć samodzielne najniezbędniejsze czynności życiowe, wyzwalać reakcje obronne, ale także utrzymywać prawidłową w tym okresie pozycję ciała.
¢ Odpowiedzi ruchowe na działające bodźce wywołane na drodze odruchowej stopniowo ulegają przeobrażaniu. Niemowlę uczy się opanowywać te reakcje i dostosowywać je do swoich aktualnych potrzeb.
¢ Grupę odruchów, z którymi dziecko przychodzi na świat, nazywamy odruchami pierwotnymi.
¢ Odruchy te są integrowane (scalane) na poziomie rdzenia kręgowego i rdzenia przedłużonego. W miarę dojrzewania wyższych partii mózgu pojawiają się coraz bardziej złożone reakcje jakimi są:
- reakcje prostowania
- reakcje równowagi
¢ Odruchy pochodzące z wyższych pieter układu nerwowego wyhamowują odruchy integrowane na niższych poziomach.
REAKCJE ODRUCHOWE:
¢ odruchowa reakcja płaczu (wyraża jakąś potrzebę i przechodzi po jej zaspokojeniu, nie jest odbiciem stanu uczuciowego, około 6 miesiąca płacz
zaczyna wyrażać stan emocjonalny i uczucie)
¢ odruchowa reakcja chwytna (palec wskazujący w dłoni niemowlęcia wywołuje
zgięcie palców i zaciśnięcie pięści, wg Paediatric Neurology z 2006 roku wiek ustąpienia
– 6 miesięcy),
¢ odruchowa reakcja Moro
-obronna
-reakcja na bodziec silny dźwięk, światło, nagłe położenie na podłożu
-pierwszy całkowity totalny wyprost w życiu dziecka: wyprost kkg i kkd, rozrzuca je na boki i do góry, prostując jednocześnie palce, oczy szeroko otwarte, buzia otwarta, płacz, utrata kontroli nad własnym ciałem
-przejście do totalnego zgięcia łącznie z zamknięciem buzi i oczu
-budowanie linii środkowej ciała
-wiek ustąpienia wg Paediatric Neurology z 2006 roku – 6 miesięcy)
-reakcja odruchowa Moro jest zawsze nieprawidłowa jeśli nie ujawnia się z powodu ciężkiego przytłumienia, albo uporczywie utrzymuje się u dziecka zdenerwowanego i w okołoporodowej encefalopatii niedotlenieniowo – niedokrwiennej
-pozwala również ocenić czy dziecko pracuje w symetrii – inne jednostki chorobowe niż MPDz – złamanie obojczyka czy uszkodzenie splotu barkowego
¢ odruchowa reakcja stąpania (niemowlę trzymane pod pachy, jego podeszwowa część stopy styka się z powierzchnią, unosi najpierw jedną stopę i umieszcza ją na powierzchni, a następnie drugą czyli występują podparcie i naprzemienne ruchy kończyn, przypominające chodzenie, zanika około 5 miesiąca życia);
¢ odruchowa reakcja cofania (polega na szybkim zgięciu kd po podrażnieniu stopy)
SCHEMAT CIAŁA (SOMATOGNOZJA)
¢ Schemat ciała jest to zdolność odczuwania własnego ciała, ruchów przez nie wykonywanych i przestrzeni, jaką zajmuje.
¢ Prawidłowy rozwój schematu ciała jest jednym z głównych warunków właściwego rozwoju wszystkich innych funkcji i zręczności ruchowych.
¢ Podstawą dla rozwoju schematu ciała jest czucie linii środkowej, czyli głównej osi ciała.
Początek rozwoju tego zjawiska dziecko manifestuje łączeniem rąk w linii środkowej, nad własną klatką piersiową. Dzieje się to między 3/4 miesiącem życia.
W tym okresie wyraźnie słabnie lub zanika odruch chwytny rąk. Dziecko może oglądać swoje ręce i rozpocząć próby sięgania w kierunku zauważanych przedmiotów i chwytania.
Po rozpoczynającej się w tym okresie symetrycznej obustronnej pracy kończynami dziecko uczy się przekraczania środkowej linii ciała. Są to ważne, wczesne etapy niezbędne dla rozwoju dalszych sprawności.
Należy pamiętać, że prawidłowe doznania sensomotoryczne nawet przy ciężkich uszkodzeniach mają sens ponieważ dają dziecku szansę na doznania prawidłowego wzorca. np. podczas ćwiczeń, które odbywają się 2 razy w tygodniu dziecko chociaż przez moment odpowiada według prawidłowego wzorca sensomotorycznego.
2 MIESIĄC
¢ Dziecko nie potrafi jeszcze pracować kkg przeciwko sile grawitacji (łokcie i ramiona leżą, to głowa i buzia kierują się w stronę dłoni)
¢ Zaczyna prezentować wzorce wyprostu co jest związane z nieco niższym napięciem mięśniowym, kolana i łokcie mniej zgięte oraz dłonie częsciej otwarte
¢ Barki ma jeszcze wysoko uniesione, tak jakby chciało schować i ochronić główkę przed opadaniem na boki, ale z tygodnia na tydzień wydaje się, że malec ma coraz dłuższą szyję
¢ Leżąc na brzuchu, unosi głowę pod kątem 45 stopni w stosunku do podłoża, nie potrafi jeszcze jej utrzymać przez dłuższy czas, najwyżej kilkanaście sekund, głowa chwieje się i często opada
¢ Przez okres dwóch – czterech tygodni możemy w bardzo spektakularny sposób wywołać dzięki reakcji odruchowej szukania odruchową reakcję asymetryczną toniczną szyjną (ATOS):
¢ Dziecko najlepiej widzi na odległość swojej ręki, taka fiksacja jest jeszcze czasem ulotna i przypadkowa, śledzi również ruch naszego ciała, cienie na suficie i ścianie, duże wyraźne przedmioty, wszystko to jednak przegrywa z twarzami rodziców, które są najciekawsze na świecie
¢ Już między 6 a 8 tygodniem po urodzeniu dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech i kontakt z osobami z najbliższego otoczenia, jest to tak zwany „uśmiech społeczny”,świadczący o początku nawiązywania kontaktów społecznych
3 MIESIĄC
¢ W pozycji na plecach potrafi łączyć ręce nad klatką piersiową, wkłada je do buzi, kieruje do brzuszka i narządów rodnych, co świadczy o rozwoju czucia linii środkowej ciała
Ruchy trzymiesięcznego niemowlęcia są coraz bardziej celowe i skoordynowane, dziecko ma już możliwość przekładania głowy na boki.
¢ W ciągu pierwszych trzech miesięcy życia niemowlę osiąga umiejętność wodzenia wzrokiem na łuku 180 stopni ale gałki oczne poruszają się jeszcze razem z ruchem głowy. Porusza daną mu do rączki grzechotką.
¢ Leżąc na brzuchu, wysoko i przez dłuższy
czas, unosi główkę (pod katem 90 stopni do
podłoża)
¢ Dzięki ustawieniu łopatki niżej i do przykręgosłupowo oraz stopniowemu rozluźnieniu mięśni szyi, rąk i nóg - „pojawia się” szyja
...
chemiczek89