Tomasz_z_Akwinu---Suma_teologiczna_t09_Cel_ostateczny_i_uczynki.pdf

ŚW. TOMASZ Z AKWINU

SUMA TEOLOGICZNA

Tom 9

_________________________

CEL OSTATECZNY

CZYLI SZCZĘŚCIE

ORAZ

UCZYNKI LUDZKIE

1 – 2, 1 - 21

Przełożył i objaśnieniami zaopatrzył

O. Feliks Wojciech Bednarski , O.P.

"Jak najgoręcej pragniemy, by z każdym dniem wzrastała liczba

ludzi czerpiących z dzieł Tomasza z Akwinu oświatę i naukę;

dotyczy to nie tylko księży i ludzi wielkiej nauki... Wielce też sobie

życzymy, by ze względu na potrzeby Chrześci-jaństwa coraz więcej

wydobywano skarbów z jego wskazań. Trzeba więc jego pisma

tłumaczyć i wydawać w jak największej ilości języków..."

Papież Jan XXIII, 16 września 1960

(AAS. 25.X.1960)

NAKŁADEM KATOLICKIEGO OŚRODKA

WYDAWNICZEGO "VERITAS"

4-8, PRAED MEWS, LONDON, W.2.

ZAWARTOŚĆ TOMU 9

1. BŁOGOSŁAWIEŃSTWO PAPIESKIE DLA POLSKIEGO WYDANIA SUMY

TEOLOGICZNEJ

2. Przekład polski Błogosławieństwa Papieskiego

3. CEL OSTATECZNY CZYLI SZCZĘŚCIE ORAZ UCZYNKI LUDZKIE

4. Przedmowa tłumacza

5. Schemat podziału etyki tomistycznej

6. Traktat o CELU OSTATECZNYM CZYLI O SZCZĘŚCIU

7. Wstęp

8. OBJAŚNIENIA TEKSTU

9. ODNOŚNIKI DO TRAKTATU O SZCZĘŚCIU

10. Traktat o UCZYNKACH LUDZKICH

11. ODNOŚNIKI DO TRAKTATU O UCZYNKACH

12. OBJAŚNIENIA TEKSTU

13.WYKAZ WAŻNIEJSZYCH OBJAŚNIONYCH TERMINÓW ŚW. TOMASZA

W TRAKTATACH

14. O SZCZĘŚCIU I UCZYNKACH

15. WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE

PRZEDMOWA TŁUMACZA

Traktat o ostatecznym celu człowieka, czyli o szczęściu, jest podstawą całej etyki.

czyli nauki o zgodności naszego postępowania z rozumną naturą człowieka, i tym samym

z jego ostatecznym celem, stanowiącym sens istnienia ludzkiego. Bez ustalenia. jaki jest

ten ostateczny cel oraz jak do niego trzeba zmierzać. etyka zawisłaby w próżni, i byłaby

tylko młóceniem pustej słomy. św. Tomasz doskonale to rozumiał, i dlatego swą

olbrzymią, bo ponad 300 rozdziałów („kwestyj”) liczącą, drugą część Sumy Teologicznej

zaczyna od omówienia ostatecznego celu życia ludzkiego, które polega na szczęściu.

W niniejszym przekładzie staramy się jak najwierniej oddać myśl św. Tomasza.

jego pojęcia, założenia metodologiczne, a nawet w miarę możności jego terminologię. Ta

ostatnia wysuwa ogromne trudności. i to w stosunku do najbardziej podstawowych pojęć.

takich jak „actus”, „Potentia", „forma”, „materia”, „substantia”, „accidens” itd. itd.

Wyrazy te w języku łacińskim najczęściej są wieloznaczne. a w języku polskim, choć są

przyswojone i pospolite w mowie potocznej, zazwyczaj wyrażają coś wręcz przeciwnego

niż w filozoficznym języku św. Tomasza. Np. „akt” ma przynajmniej tuzin znaczeń w

języku potocznym, ale rzadko kiedy w codziennej mowie rozumiemy przez ten termin

najwyższą zasadę bytu. „Przeciętny” Polak wie, co to jest „akt” w teatrze, w rzeźbie, czy

malarstwie, mówi o aktach sądowych, rozumie co to jest akt małżeński. Ale mu przez

głowę nie przejdzie, że Pan Bóg jest aktem. że dusza jest aktem itp. Podobnie przez

„formę” nasz język zazwyczaj rozumie coś wręcz przeciwnego pojęciu arystotelesowsko-

tomistycznemu. Mówiąc o formie. mamy zwykle na myśli zewnętrzny kształt. układ, ale

mało kto zrozumie co to znaczy, że np. dusza jest formą ciała.

Radzimy sobie z tą trudnością w następujący sposób: jeśli w języku polskim

odnajdujemy jednoznaczny odpowiednik terminu łacińskiego, wprowadzamy go bez

wahania, np. „existentia” tłumaczymy „istnienie”, „essentia” oddajemy przez „istota”,

„accidens” przez „przypadłość”, itp. Jeśli termin łaciński ma prawo obywatelstwa w

języku polskim i ma charakter jednoznaczny z terminem łacińskim, posługujemy się nim

chętnie. bez jakichkolwiek zapędów do jego spolszczenia, np. moralność. fałsz,

kontemplacja itd. Jeśli polski odpowiednik terminu łacińskiego dość dobrze oddaje

znaczenie danego terminu łacińskiego, ale w języku potocznym mało jest używany, lecz

za to jednoznaczny, wprowadzamy go bez zastrzeżeń, jeśli tylko ma prawo obywatelstwa

w polskiej terminologii filozoficznej. Tak np. „substantia” oddajemy przez „jestestwo”,

„dispositio” przez „przysposobienie”, „specificatio” przez „różnicowanie gatunkowe” itp.

Jeśli termin łaciński miewa ten sam sens w filozoficznym języku polskim, ale w języku

potocznym oznacza co innego, a równocześnie posiada odpowiednik, używany u polskich

klasyków filozofii, lecz nieznany w języku potocznym, używamy tego odpowiednika

polskiego, podając jednak w nawiasie spolszczony termin łaciński. Np. zamiast „actus” w

znaczeniu ontologicznej zasady bytu, podajemy: „istność” (akt). Oczywiście, jeśli z

kontekstu wynika, że chodzi nie o ontologiczną zasadę bytu. ale o działanie i jego owoc,

wówczas posługujemy się wyrazem czynność, względnie czyn. Ale nie mielibyśmy

odwagi nazwać P. Boga czynem jak to robią niektórzy teologowie. Jeśli nie znajdujemy

jednoznacznego odpowiednika polskiego, a termin łaciński jest w języku polskim

wieloznaczny lub różnoznaczny. zostawiamy w tekście termin łaciński, dodając w

nawiasie bliskoznaczny termin polski, w objaśnieniu zaś tekstu podając. w jakim

znaczeniu używamy owego terminu. A więc kiedy mowa o formie w znaczeniu

współskładnika natury jestestw złożonych, np. że dusza jest formą ciała. wówczas obok

słowa „forma” dodajemy albo bliskoznaczny wyraz „istotność” od słowa istoczyć,

przeistoczyć itp., albo w nawiasie dodajemy przenośny wyraz „zaczyn”, który wprawdzie

w potocznym języku oznacza nieraz drożdże. niemniej równocześnie wskazuje na jakiś

pierwiastek twórczy, dynamiczny, przekształcajacy daną rzecz, nadający jej kształt.

powodujący jej rozwój, a równocześnie wewnątrz niej tkwiący.

Swoiste dla św. Tomasza wyrażenia. Wyodrębniające poszczególne części artykułu

Sumy. proponujemy oddawać w następujący sposób: „Ad... sic proceditur” =

„postawienie problemu”; „sed contra” = „ale z drugiej strony”. „Respondeo dicendum” =

„Odpowiedź”. Nie jest to wprawdzie dosłowne tłumaczenie, ale oddaje metodologiczną

strukturę artykułów. Jak wiadomo bowiem, Suma dzieli się na trzy części, z tym, że druga

część, czyli teologia moralna, dzieli się z kolei na „pierwszą część drugiej części” czyli

graficznie I-II, poświęconą ogólnym zasadom moralności, oraz na „drugą część drugiej

części” czyli II-II. poświęconą etyce szczegółowej. Każda z tych części dzieli się na sto

kilkadziesiąt „kwestii” czyli zagadnień, względnie zgodnie z obecnym sposobem

mówienia, rozdziałów. Każda „kwestia”, czyli zagadnienie. składa się z kilku lub

kilkunastu artykułów, omawiających jeden wyodrębniony temat. Artykuł zaś dzieli się na:

1) postawienie problemu w postaci sylogizmów przeciw tradycyjnemu rozwiązaniu

danego problemu, z jednej strony, oraz przynajmniej jednego argumentu za tym

rozwiązaniem, tak jak go współcześni św. Tomaszowi podawali, z drugiej strony; 2)

odpowiedzi, w której czasem Akwinata podaje historię problemu, różne próby jego

rozwiązania, wyjaśnienie Terminów; a zawsze podaje własne rozwiązanie i własne

Dowody, oparte tam gdzie tylko się da, na oczywistych zasadach rozumu lub na

powszechnie sprawdzalnych danych doświadczenia czy obserwacji faktów. 3) z

rozwiązania argumentów podanych w postawieniu problemu przeciw przyjętej tezie, a

czasami argumentów z jednej i drugiej strony.

Cytaty z Pisma św. podajemy za przekładem Wujka, w wydaniu Księży Jezuitów z

1935 r., podając odnośniki w tekście. Natomiast cytaty z Ojców Kościoła oraz z filozofów

takich jak Arystoteles i Boecjusz. podane przez św. Tomasza zazwyczaj niezupełnie

dosłownie. Przekładamy tak jak są w tekście św. Tomasza, troszcząc się raczej o sens niż

dosłowność, i dlatego umieszczamy je bez cudzysłowu, zaopatrując w odsyłacze do dzieł

oryginalnych, posługując się przy tym dorobkiem wydawców „Leoniny” (czyli

klasycznego wydania dzieł Akwinaty z rozkazu Leona XIII). Wydanie to jeszcze nie jest

skończone. Na razie obejmuje 18 tomów. Na końcu podajemy krótkie objaśnienia tekstu

oraz własne uwagi. Będziemy wdzięczni czytelnikowi za wszystkie rzeczowe uwagi na

temat niniejszego przekładu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: