OPIS I ANALIZA ROZPOZNAWANIA I ROZWIĄZYWANIA INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU DZIECKA NADPOBUDLIWEGO PSYCHORUCHOWO, MAJĄCEGO PROBLEMY Z KONCENTRACJĄ UWAGI ORAZ TRUDNOŚCI W NAUCE

1.     IDENTYFIKACJA PROBLEMU

N... jest moją uczennicą od trzech lat. Jest dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo, ma problemy z koncentracją i ma trudności w nauce. W czasie zajęć stale podnosi się ze swego miejsca i pozostaje w ciągłym ruchu. Skoncentrowanie na czymkolwiek kosztuje ją wiele wysiłku. Z powodu swojej nadpobudliwości nie jest akceptowana w klasie, często z tego powodu popada w różnorakie konflikty z rówieśnikami, staje się agresywna. Zespół klasowy bardzo często nie akceptuje jej zachowań, szczególnie jej nieustannej gadatliwości i nie chce z nią pracować, kiedy na lekcji ma miejsce praca zespołowa. W trakcie pracy z klasą N... bardzo szybko zaobserwowałam, że pomimo tych różnych defektów jest ona dzieckiem ambitnym i bardzo jej zależy na przyjaźni i dobrych relacjach z otoczeniem.

2.     GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA

N... ma dwóch braci; jednego starszego a drugi jest jej bliźniakiem.  Dzieci nie mają ojca, a matka z powodu upośledzenia umysłowego nie posiada pełnych praw rodzicielskich. Dla N... i jej braci rodziną zastępczą jest starsza i schorowana babcia.

Refleksje dotyczące mojej pracy pedagogicznej, rozmowy z nauczycielami N... i pedagogiem szkolnym oraz spotkania z kuratorem sądowym stały się dla mnie inspiracją do szczególnego zwrócenia uwagi na N.... Podłożem nadpobudliwości i agresywności oraz trudności w nauce u tego dziecka jest prawdopodobnie szczególnie trudna sytuacja w środowisku rodzinnym, właściwie spowodowana brakiem rodziny.

3.     ZNACZENIE PROBLEMU

Po przeprowadzonych rozmowach z nauczycielami i kuratorem sądowym problem N... stał się dla mnie bardzo oczywisty. N... oczekiwała na moją pomoc i akceptację. W sposób szczególny brakowało N... od wczesnego dzieciństwa  poczucia bezpieczeństwa, akceptacji i miłości.

W nowoczesnych koncepcjach wychowawczych wiele uwagi poświęca się metodom zapobiegania problemom spotykanym najczęściej wśród dzieci. Nabyta bowiem przez dziecko umiejętność właściwego zachowania jest elementem nieodzownym w osiągnięciu sukcesu w szkole i w późniejszym życiu.

Zofia Nartowska w książce pt. “Wychowanie dziecka nadpobudliwego” pisze, że “dzieci nadpobudliwe są bardzo wrażliwe na stosunek do nich. Nadmierna krytyka, pokpiwanie, żartowanie, wydawałoby się niewinne, często stają się przyczyną zaburzenia ich równowagi emocjonalnej. Dlatego łatwo obrażają się, są kłótliwe, popadają w konflikty z kolegami. Należy więc im oszczędzić tego rodzaju doznań włączając je w odpowiednie grupy koleżeńskie”.

4.     PROGNOZA

W wyniku zaniechania oddziaływań wychowawczych w stosunku do dzieci nadpobudliwych, późniejsze nieprzystosowania społeczne mogą się przejawić wielokrotnie w sposób bardzo drastyczny.

W wyniku systematycznych oddziaływań, dziecko nadpobudliwe może zniwelować zaburzenia lub usprawnić zaburzone funkcje, które mu pozwolą unikać konfliktów z otoczeniem i pokonywać trudności w nauce.

5.     PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA

Zgodnie z podpowiedzią Z. Nartowskiej, aby dzieci nadpobudliwe włączać w odpowiednie grupy koleżeńskie, zaprosiłam N...na spotkania grupy misyjnej, którą założyłam we wrześniu 2000 roku przy parafii w Zembrzycach. Ze względu na bardzo trudną sytuację rodzinną i społeczną N..., jako główny cel moich działań, które przyjęłam było:  wyrównanie szans edukacyjnych i pomoc w nawiązywaniu przyjaznych relacji z otoczeniem.

6.     WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

Spotkania na zajęciach lekcyjnych i poza zajęciami, szczególnie spotkania z grupą misyjną są okazją do udziału i angażowania N... do wyciszających tańców integracyjnych i misyjnych. Często podczas spotkań grupy misyjnej prowadzę gry i zabawy mające na celu integrację grupy; zabawy na poprawienie kontaktów i komunikowania się z innymi oraz gry i zabawy przeciwko agresji. Szczególnie wykorzystuję gry i zabawy z dwóch publikacji: R. Portmann – Gry i zabawy przeciwko agresji, Kielce 1999 oraz J. Griesbeck- Zabawy dla grup, Kielce1999.
Dziewczynka bardzo mocno przeżywa takie zajęcia i widać, że jest szczęśliwa. N... potrafi także wspaniale wyciszyć się podczas modlitwy. Na bieżąco staram się zapobiegać konfliktom rówieśniczym lub rozwiązywać je w szybkim czasie jeśli już takie zaistniały. Nigdy nadmiernie nie staram się roztrząsać i prowadzić “dochodzeń” zatargów N... z otoczeniem. Wszelkie dyskusje i rozmowy z N... o znaczeniu wychowawczym prowadzę w atmosferze spokoju i rzeczowości, a więc, gdy minie napięcie i podniecenie emocjonalne oraz w momencie, kiedy N... jest w stanie względnie obiektywnie sama ocenić sytuację konfliktową. Bardzo często N... sama prosi mnie o pomoc i radę, kiedy popadnie w konflikt z otoczeniem rówieśniczym. Na takie indywidualne spotkania i rozmowy z N... wykorzystuję przerwy pomiędzy lekcjami w szkole, niekiedy N... przychodzi do mnie do domu i chce ze mną rozmawiać.

W celu przedłużenia jej koncentracji na temacie, wykorzystuję podczas lekcji rysunek tablicowy i rekwizyty, na których dziecko może skupić swój wzrok. Czasem także wykorzystuję gdy dydaktyczne, które N... bardzo lubi. Dla urozmaicenia przygotowuję streszczenia lekcji w postaci tabeli, schematów, wykresów itp.

Jej nadmierną ruchliwość i aktywność wykorzystuję w sposób pozytywny na lekcji angażując ją jako asystentkę nauczyciela oraz dla potrzeb grupy misyjnej (dziecko chętnie uczestniczyło w różnych zajęciach o charakterze porządkowo-organizacyjnym wyładowując swoją nadmierną ekspresję ruchową, ciesząc się, że jest ważne i przydatne nauczycielowi) . N... włącza się kolędę misyjną, czyta teksty na Mszy św. i podczas prowadzonych nabożeństw. Szczególnie włączanie N... w wypowiadanie modlitw i czytanie w kościele ma bardzo ważne znaczenie, gdyż poprzez takie zadania doskonali ona technikę wypowiedzi i czytania, z którymi ma trudności.

Aby wzbogacać zasób słownictwa i zasób wiedzy ogólnej N..., na spotkaniach grupy misyjnej czytamy i opowiadamy książki, prasę misyjną oraz oglądamy i omawiamy filmy edukacyjne.

7.     EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

Po kilku latach widać postęp w rozwoju dziecka, poprawę relacji z klasą i poprawę zachowań społecznych. Klasa bardziej zaakceptowała N.... N... mniej przeszkadza na lekcji ( mniej się kręci i bardziej jest skoncentrowana na wykonywanej pracy, chętnie pomaga nauczycielowi). Efektem pracy i przebywania z N... na lekcjach religii i poza zajęciami są osiągnięcia N.... N... bardzo często bierze aktywny udział w celebracjach liturgicznych. Znaczącym efektem jest umiejętność wypowiadania słów modlitw do mikrofonu w kościele, pomimo wady wymowy u N.... Atmosfera życzliwości, zrozumienia i akceptacji to elementy, które będą bardzo przydatne w życiu dorosłym N..., a to przede wszystkim N... otrzymywała i będzie nadal otrzymywać ode mnie.

Uważam, że każdy nauczyciel powinien podejmować wszelkie starania, aby dzieci nadpobudliwe i zaniedbane ze strony środowiska rodzinnego, mogły wzrastać i działać w kręgu życzliwości i bezpieczeństwa, aby dobro dziecka z całą złożonością jego problemów rozwojowych i duchowych stało na czele wszystkich zabiegów dydaktyczno-wychowawczych.

Literatura:

Z. Włodarski, Co robić żeby dzieci nie były nerwowe, Warszawa

H. Nartowska, Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Warszawa 1986.

Á. Morales Gómez, Gdy dziecko ma problemy w klasie, Kraków 2002.