KASA ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
I. WSTĘP .
Ubezpieczenia społeczne rolników 25 lat . Pierwsza ustawa w tym zakresie , weszła w życie od 1 lipca 1977 r.
Dopiero jednak w oparciu o przepisy obecnie obowiązującej ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. (Dz. U. Nr 71/93 , poz. 342 , z późniejszymi zmianami ) , została utworzona odrębna instytucja , do realizacji pełnego zakresu zadań związanych z podleganiem ubezpieczeniu , poborem składek oraz przyznawaniu i wypłatą świadczeń – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Rolniczego .
Do końca1990 r. Zadania te wykonywały urzędy gmin i jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych .
Zasady ubezpieczenia oraz zakresu i warunki przyznawania świadczeń , określone ustawą z grudnia 1990 r. Były parokrotnie modyfikowane , tak aby w sposób jak najpełniejszy uwzględniały specyfikę tego działu gospodarki narodowej oraz liczne postulaty zgłaszane przez rolników i zrzeszające ich organizacje społeczno-zawodowe .
Ustawą z dnia 12 września 1996 r. (Dz. U. Nr 124, poz. 585 i Nr 155, poz. 771) wprowadziło kilka istotnych zmian dotyczących podlegania ubezpieczeniu społecznemu i opłacania składek .
Realizując ubezpieczenia KRUS prowadzi samodzielną gospodarkę finansową .
Wypłaty świadczeń , przysługującym osobą uprawnionym w zależności od ich rodzaju , dokonuje ze środków funduszu składkowego , bądź funduszu emerytalno-rentowego .
Zakres świadczeń gwarantowanych z ubezpieczenia społecznego rolników jest zbliżony do zakresu świadczeń przysługujących pracownikom .
Świadczenia te są wypłacane w ramach ubezpieczenia wypadkowego , chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno-rentowego .
Należą do nich w szczególności :
1) Z ubezpieczenia wypadkowego , chorobowego i macierzyńskiego :
· Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci w skutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej;
· Zasiłek chorobowy ;
· Zasiłek z tytułu urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dziecka ;
· Zasiłek macierzyński .
2) Z ubezpieczenia emerytalno-rentowego :
· Emerytura rolnicza lub renta inwalidzka rolnicza ;
· Renta rodzinna ;
· Dodatki do emerytur i rent ;
· Zasiłek pogrzebowy .
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(Strona:5-6 ) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
„INFORMATOR O UBEZPIECZENIU SPOŁECZNYM ROLNIKÓW
– zasady i tryb ubezpieczenia „
Warszawa 1997
Ponadto osobom podlegającym ubezpieczeniu wypadkowemu , chorobowemu i macierzyńskiemu oraz osobą uprawnionym do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników , a także członkom ich rodzin przysługują :
· Świadczenie lecznicze i położnicze ;
· Zaopatrzenie w leki , przedmioty ortopedyczne , protezy , środki opatrunkowe i pomocnicze ;
· Pobyt w domu opieki społecznej ;
· Świadczenia związane z rehabilitacją lub przekwalifikowaniem w związku z niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym .
II. OGÓLNE ZASADY OBEJMOWANIA UBEZPIECZEŃ .
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje dwie formy objęcia ubezpieczeń . W zależności od warunków spełnianych przez osobę zainteresowaną , objęcie to obowiązuje w trybie obowiązkowym ( z mocy ustawy ) lub dobrowolnym ( na wniosek ) .
Ubezpieczeniem społecznym rolników obejmowani są , mający obywatelstwo polskie, rolnicy oraz pracujący z nimi małżonkowie i domownicy , spełniające określone wymogi ustawowe .
Wymóg posiadania obywatelstwa polskiego jest obligatoryjny , bez spełnienia , którego objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników , mimo istnienia pozostałych warunków , nie jest możliwe .Wymogu jednak tego nie spełniają osoby przebywające w Polsce na podstawie karty stałego pobytu , bowiem nadal zachowują obywatelstwo swojego kraju .
Wprawdzie w przypadku rolnika ustawa nie określa wieku jaki musi osiągnąć osoba będąca posiadaczem gospodarstwa rolnego , aby prowadzić na nim działalność rolniczą mogła być objęta ubezpieczeniem społecznym , należy jednak przyjąć , że może to nastąpić z chwilą uzyskania pełnoletności , tj. ukończenia 18 lat .
Zgodnie z postanowieniem Kodeksu cywilnego , dopiero osoba pełnoletnia może składać ważne świadczenia woli ,zawierać umowy , rozporządzać majątkiem i zaciągać zobowiązania.
W stosunku do wszystkich osób , tj. zarówno rolników ,jego małżonka i domowników, ustawa o ubezpieczeniu rolniczym nie określa górnej granicy wieku , po osiągnięciu którego nie istnieje obowiązek ubezpieczenia . Oznacza to , że obowiązek ubezpieczenia dotyczy także osób , które mimo osiągnięcia wieku emerytalnego , poprzez złożenie stosownego wniosku , nie ubiegają się o przyznanie świadczenia emerytalno-rentowego , nadal prowadzą działalność rolniczą lub pracują w gospodarstwie rolnym . Ustawa nie przewiduje również , w stosunku do tych osób , żadnych ulg w opłacaniu składek .
Rolnikiem w rozumieniu omówionej ustawy jest osoba fizyczna prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą , jako posiadacz gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej .
(Strona:6-8 ) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
Do uznania rolnika nie wystarcza sam fakt bycia posiadaczem samoistnym ( np. właścicielem , współwłaścicielem ) albo zależnym ( np. dzierżawcą , współdzierżawcą ) gospodarstwa .
Warunkiem jest osobiste prowadzenie , w oparciu o posiadane gospodarstwo , działalności rolniczej na własny rachunek .
Ubezpieczeniem społecznym rolników są bowiem obejmowane tylko osoby czynne zawodowo , tj. wykonujące pracę w gospodarstwie rolnym lub przy prowadzeniu działu specjalnego produkcji rolnej .
Działalnością na własny rachunek jest również działalność kilku osób na wspólny rachunek . Sytuacja taka ma miejsce w przypadku gospodarstw będących współwłasnością kilku osób (np. spadkobierców) , gdy nie dokonano jej zniesienia , w postępowaniu sądowym, m.in. poprzez fizyczny podział oraz gospodarstw funkcjonujących w ramach spółek , zwłaszcza cywilnych , gdy kilka osób wspólnie prowadzi produkcję rolniczą i dzieli się produktami lub dochodami z ich sprzedaży .
Przepisy ustawy traktujące o prawach i obowiązkach rolnika odnoszą się w całej rozległości do obojga małżonków , będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego i prowadzących działalność rolniczą na własny rachunek , co oznacza , że oboje są rolnikami w rozumieniu niniejszej ustawy .
Do małżonka rolnika nie będącego współposiadaczem gospodarstwa rolnego mają zastosowane te przepisy odnoszące się do rolnika , które regulują podleganiu ubezpieczeniu i świadczeniu z ubezpieczenia . Oznacza to , że małżonek rolnika spełniający określone warunki ustawowe podlega ubezpieczeniu obowiązkowo . Nie podlega mu natomiast wówczas , gdy przedstawi stosowne dokumenty , potwierdzające niewykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym ani w gospodarstwie domowym związanym z gospodarstwem rolnym .
Jako domownik może podlegać zarówno członek rodziny rolnika , jak i osoba obca , jednak związana z nim takimi więzami osobistymi , które wyjaśniają przyczynę wykonywania pracy na rachunek rolnika bez wynagrodzenia z tego tytułu .
Przy obejmowaniu ubezpieczeniem społecznym rolników domniemywa się , że :
1) Właściciel gruntów zaliczonych do użytku rolnego lub dzierżawca takich gruntów , o ile dzierżawa została zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków , prowadzi na tych gruntach działalność rolniczą ;
2) Podatnik podatku rolnego lub podatku od dochodu z działów specjalnych prowadzi działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania ;
3) Każda z osób będących współwłaścicielem lub współdzierżawcą gospodarstwa rolnego uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej ;
4) Małżonek rolnika pracuje w gospodarstwie rolnym albo w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem ;
5) Osoba będąca domownikiem rolnika stale pracującego w gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy – jeżeli okoliczność tą potwierdzają zgodnymi oświadczeniami rolnik i ta osoba .
(Strona:8-10 ) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
Podjęcie rozstrzygnięcia o ustaniu ubezpieczenia musi więc poprzedzać obalenie powyższych domniemań , przez osobę zainteresowaną , poprzez przedstawienie faktów i potwierdzających je dowodów , niezbicie potwierdzających istnienie zdarzenia lub zdarzeń uzasadniających dokonanie wyłączenia z ubezpieczenia .
Oceny dowodów , czy są wiarygodne i czy potwierdzają istnienie okoliczności wykluczających podleganie ubezpieczeniu , dokonuje placówka terenowa KRUS , właściwa ze względu na miejsce położenia gospodarstwa rolnego .
Różnorodność stanów faktycznych powoduje , iż podstawę do obalenia domniemania mogą stanowić bardzo różne dowody , stąd i trudność wymienienia ich wszystkich .
Przykładem najbardziej typowych mogą być :
· Dokument wystawiony przez urząd gminy , potwierdzenie udzielający zwolnienia z opłacania podatku rolnego (maksymalnie na 3 lata) , w związku z wyłączeniem gruntów z użytkowania ;
· Zawarta na piśmie i zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków umowa dzierżawy ;
· Wskazane osoby będącej faktycznie użytkownikiem gospodarstwa , np. w związku z wyjazdem właściciela na stałe do innej miejscowości .
Również jednostka organizacyjna KRUS może podjąć z urzędu postępowanie wyjaśniające , jeżeli ma uzasadniane wątpliwości , czy stan faktyczny sprawy odpowiada domniemaniu .
Rolnik może prowadzić działalność produkcyjną w kilku dziedzinach produkcji roślinnej lub zwierzęcej , może też koncentrować się na jednej z nich . Do uznania określonej działalności gospodarczej za działalność rolniczą niezbędne jest jednak , aby w swej istocie obejmowała ona biologiczne procesy z życiem roślin i zwierząt , takie jak : uprawa , chów , hodowla , pielęgnacja .
Nie jest konieczne , aby każda działalność uznana za rolniczą angażowała udział gruntów rolnych . Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników , nie precyzuje bowiem minimalnych rozmiarów działalności gospodarczej , której objęcie uzasadnia objęcie ubezpieczeniem . Obszar użytków rolnych w hektarach przeliczeniowych istotny jest natomiast wówczas , gdy w gospodarstwie nie prowadzi się działów specjalnych .
Gospodarstwem rolnym , w rozumieniu ustawy , mogą być budynki (pomieszczenia) , urządzenia i inwentarz , służące prowadzeniu produkcji , mimo braku użytków rolnych , np. przy produkcji pieczarek , czy uprawie kiełków roślinnych .
Działalność rolnicza jest rodzajem wolnego zawodu . Specyfika tej działalności powoduje , że w większości gospodarstw jest ona wykonywana bez przerwy , bez względu na porę roku rodzaj dnia (powszedni , świąteczny).
Ma to miejsce w szczególności w przypadku posiadania zwierząt gospodarskich , czy też prowadzenia upraw specjalistycznych w szklarniach , tunelach , budynkach gospodarczych , piwnicach np. kwiatów , nowalijek , pieczarek , cykorii .
Z objęcia ubezpieczeniem wynikają tak prawa , jak i obowiązki , zarówno dla ubezpieczonego (rolnika , jego małżonka i jego domowników) , jak i dla jednostek organizacyjnych KRUS .
(Strona: 10-11) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
Obowiązkowo podlega się równocześnie obydwu rodzajom ubezpieczenia , tj. ubezpieczeniu wypadkowemu , chorobowemu i macierzyńskiemu oraz ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu .
Istotą ubezpieczenia obowiązkowego jest jego istnienie nie zależnie od woli osób zainteresowanych (rolnika , jego małżonka i domowników) oraz tego czy dopełniono obowiązku bieżącego zgłoszenia do ubezpieczenia . Ubezpieczenie obowiązkowe powstaje od dnia spełnienia wszystkich warunków określonych ustawą , natomiast ustaje z końcem kwartału , w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie temu ubezpieczeniu .
Obowiązek ubezpieczenia może powstać każdego dnia kwartału , jednakże jego ustanie , bez względu na przyczynę (np. przekazanie gospodarstwa następcy , sprzedaż , oddanie w dzierżawę , zaprzestanie działalności rolniczej lub pracy w gospodarstwie rolnym z powody długotrwałego lub stałego pobytu za granicą a nawet zgonu osoby zainteresowanej ) następuje zawsze z końcem kwartału .
Objęcie ubezpieczeniem może nastąpić również za okres miniony , jeżeli istnieje pewność co do faktycznego spełnienia warunków ustawowych , a w szczególności osobistego prowadzenia działalności rolnej lub pracy w gospodarstwie rolnym .
W przypadku rolnika i jego małżonka będącego współwłaścicielem gospodarstwa rolnego , objęcie ubezpieczeniem następuje za cały okres wypełniania wymogów ubezpieczenia obowiązkowego .
Gdy zaś chodzi o domownika , nie może on osiągać wstecz dalej niż data , do której istnieje prawo dochodzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne , tj. do 5 lat .
Ubezpieczenia społeczne rolników obowiązkowo podlegają :
1) Rolnik , gdy prowadzi na własny rachunek działalność rolniczą , jako posiadacz (samoistny lub zależny) , położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej , gospodarstwa rolnego o obszarze użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny produkcji rolnej , w rozumieniu przepisów podatkowych ;
2) Małżonek rolnika stale pracujący w gospodarstwie rolnika , przy prowadzeniu działu specjalnego lub w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z gospodarstwem rolnym ;
3) Domownik , tj. osoba bliska rolnikowi , która :
a) Ukończyła 16 lat;
b) Pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie ;
c) Stale pracuje w tym gospodarstwie domowym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy .
(Strona: 12-13) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
Jeżeli osoby te nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników albo jakiegokolwiek ubezpieczenia społecznego .
Przez osobę podlegającą innemu ubezpieczeniu społecznemu rozumie się pracowników , którzy są zatrudnieni w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie oraz wszystkie osoby objęte ubezpieczeniem lub zaopatrzeniem emerytalnym z innego tytułu , np. zatrudnienie na podstawie umowy o pracę , umowy agencyjnej lub umowy zlecenia .
Z powyższych wyjaśnień wynika , że ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlega między innymi osoba objęta ubezpieczeniem w ZUS z tytułu wykonywania na podstawie umowy o pracę . Z ubezpieczenia tego zwalnia jednak wyłącznie zatrudnienie wykonywane w ramach stosunku pracy w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru obowiązkowego w danym zakładzie , mimo iż obowiązek ubezpieczenia pracowniczego istnieje niezależnie od tego wymiaru .
Istnieje obowiązek ubezpieczenia społecznego pracowników jest ściśle uzależniony od istnienia pracy , bądź pobierania zasiłku dla bezrobotnych .Obowiązek ten obejmuje więc tylko czas trwania umowy o pracę i wypłaty zasiłku dla bezrobotnych , w tym pobieranych w tym czasie świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa . Nie istnieje zaś wówczas , gdy świadczenia te są nadal wypłacane po rozwiązaniu umowy o pracę . Wraz z ustaniem stosunku pracy ustaje bowiem również obowiązek ubezpieczenia pracowniczego , a dalsza wypłata świadczeń jest jedynie konsekwencją podlegania w ubezpieczeniu w okresie wcześniejszym .
Ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlegają również osoby spełniające warunki obowiązkowego ubezpieczenia w ZUS z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia . Ubezpieczenie to jest obowiązkowe dla osoby wykonującej odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia zawartej na okres co najmniej 15 dni . Obejmuje ono jednak również osoby wykonujące na rzecz jednego zleceniodawcy pracę na podstawie umów krótszych niż 15 dni , w przypadku gdy łączny okres ich trwania wynosi co najmniej 15 dni , a przerwa pomiędzy ostatnim dniem poprzedniej umowy i pierwszym dniem następnej umowy jest krótszy niż 60 dni . Obowiązek ubezpieczenia powstaje zaś od pierwszego dnia tej umowy , z której wynika , że łączny okres wykonywania umów wyniesie co najmniej 15 dni .Zliczaniu natomiast nie podlegają okresy wykonywania umów krótszych niż 15 dni , jeżeli przerwa miedzy umowami przekracza 60 dni lub gdy poszczególne umowy zawierane są z różnymi zleceniodawcami .
Powyższe zasady obejmowania ubezpieczenia osób wykonujących umowy agencyjne lub zlecenia dotyczą wszystkich osób wykonujących pracę na podstawie takich umów , zarówno w sektorze publicznym , jak i prywatnym .
Zarówno osoby zatrudniane na podstawie umów o pracę , jak i umów agencyjnych czy zlecenia nie mogą wybrać ubezpieczenia , któremu chcą podlegać . Wyjątek od tej zasady stanowią osoby prowadzące działalność rolniczą lub pracujące w gospodarstwie rolnym i prowadzące jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracuje przy prowadzeniu takiej działalności . Od 1 stycznia 1997 r. Mogą one dokonywać wyboru między ubezpieczeniem w KRUS i w ZUS .
(Strona: 13-15) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
1. Rolnik , małżonek i domownik podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników , nieprzerwanie co najmniej 1 rok i podejmujący , po 1 stycznia 1997 r. , pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem nadal może :
· pozostać w tym ubezpieczeniu , bądź
· wybrać system ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą ,
składając w KRUS lub ZUS oświadczenie w tej sprawie .
2. Rolnicy , ich małżonki i domownicy , którzy w dniu 1 stycznia 1997 r. Podlegali ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i jednocześnie spełniali , w tym dniu warunki do podlegania obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników – mogą złożyć w KRUS lub ZUS oświadczenie o chęci podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników . Osób tych nie obowiązuje wcześniejszy 1-roczny okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników .
Objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników następuje od daty wskazanej we wniosku , nie wcześniej niż data założenia tego wniosku . W przypadku osób , które zaświadczenie o chęci podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników , od 1 stycznia 1997 r. , założyły do dnia 31 marca 1997 r.
Należy zwrócić uwagę , że nadal nie wszystkie osoby prowadzące gospodarstwa rolne lub pracujące w takich gospodarstwach i prowadzące równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracuje przy prowadzeniu takiej działalności , mają prawo do dokonania wyboru ubezpieczenia społecznego rolników .
Brak takiej możliwości odnosi się do :
· Osób , które w dniu 1 stycznia 1997 r. Nie prowadziły działalności rolniczej , ani nie pracowały , jako małżonkowie i domownicy ;
· Osób ,które pozarolniczą działalność gospodarczą rozpoczynają lub wznawiają w sytuacji, gdy okres podlegania , przez nie , obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników jest krótszy niż 12 kolejnych miesięcy .
Obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlegają również osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty . Ponieważ ustalanie prawa do emerytury lub renty następuje decyzją organu rentowego , wyłączenie z ubezpieczenia z powodu przyznania takiego świadczenia następuje od dnia wydania wspomnianej decyzji .
Od generalnej zasady stanowiącej , że ubezpieczenie ustaje z końcem kwartału , w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganiu temu ubezpieczeniu obowiązują następujące wyjątki :
(Strona: 15-17) INFORMATOR KRUS Z RYBNIKA
...
Tomplus