tytuł: "Czworonożni przyjaciele - rasy, pielęgnacja i hodowla psów"
autor: Rino Falappi
Przekład: Ewa ZieglerBrodnicka
tekst wklepał: dunder@poczta.fm
* * *
DOM WYDAWNICZY BELLONA
Warszawa 2001
Tytuł oryginału włoskiego: "Cani"
Tytuł oryginału niemieckiego: "Hunde"
Przekład z włoskiego: Walter Wurzel
Projekt graficzny: Centro Iconografico dell'lstituto Geografico de Agostini
Ilustracje: Archivio IGDA (2P, Action Press, A. De Gregorio, C. Ferrari, D. Fraccia, S. GómezToIdró, Info HundE. Kramer, G. Łącz, G. Leone,
G. Negri, R. Panier, C. Pozzoni, F. Simoni, Simon, S.A. Thompson, S. Yannjni, W. Weisse, R. Wiłbie); S. GómezToldral24, 136, 137; Granata PressSally Annę Thompson Animal Photography 6, 9, 45, 46, 50, 51 a, 60, 90, 102a, 148; Jacana 43, 66, 126, 158, 159, 170, 171a, 178a; JacanaE. Lemoine 72, 96;
Info HundE. Kramer 149; OverseasF. Cicogna 54
Copyright c 1997 by Istituto Geografico de Agostini S.p.A., Novara Copyright c for the Polish editjon Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001 Copyright c for the Polish bookclub edition
by Berteismann Media Sp. z o.o. Warszawa 2001
Copyright c for the Polish translation Ewa ZieglerBrodnicka, Warszawa 2001
Redaktor prowadzący wydania polskiego: Andrzej Wójcik
Redakcja merytoryczna: Ewa Popławska
Redaktor techniczny: Jacek Karbownik
Korekta: Teresa Kępa
Skład i łamanie: Dom Wydawniczy Bellona
Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001
Berteismann Media Sp. z o.o.
Diogenes, Warszawa 2001
Druk i oprawa
TBB, Bańska Bystrzyca, Słowacja
ISBN 83-11-09354-7 (Bellona)
ISBN 83-7311-232-4 (Berteismann)
Nr 3353
Spis treści
Rasy psów w kolejności alfabetycznej
Wprowadzenie
Właściwy pies we właściwym miejscu
Początki udomowienia
Sylwetka i budowa ciała
Rasy
Wybór psa
Spis uznanych ras psów
Objaśnienia do części szczegółowej:
II rasy psów
Rasy psów
Życie z psem. Ogólne zasady
postępowania
Żywienie
Pielęgnacja i czystość
Legowisko
Pies w mieście
Pies a podróże
Zdrowie [
Reprodukcja
Wystawy psów
Słowniczek
Airedale terrier 98
Alaskan malamute 120
Angielskie spaniele do towarzystwa 178
Aportery 156-158
Appenzeller 97
Australian cattiedog 60
Basset hound 138
Beagle 140
Bedlington terrier 99
Bergamasco 54
Bernardyn 94
Berneński pies pasterski 97
Bichons 165, 166
Bloodhound - Chien de SaintHubert 130
Bolończyk 165
Border collie 45
Border terrier 102
Borzoj 185
Bouvier des Flandres 61
Bokser 74
BraDaniczyk171
Buldog angielski 83
Buldog francuski 180
Bullmastiff 84
Bulterier 109
Bulterier miniaturowy 110
Bulteriery 109, 110
Cairn terrier 104
Cane corso 88
Cavalier King Charles spaniel 178
Chart afgański 183
Chart perski - Saluki 184
Charty 182-189
Chesapeake bay retriever 157
Chihuahua 176
Chów chów 129
Cocker spaniel angielski 160-162
Cocker spaniel amerykański 162
Dalmatyńczyk 177
Deerhound 188
Doberman 62
Dog argentyński 72
Dog niemiecki 76
Duży gończy anglofrancuski 132
Duży Munsteriander 148
Duży szwajcarski pies pasterski 97
Ełkhund 121
Entlebucher 97
Epagneul breton 150
Eurasier 128
Fieid spaniel 163
Fila brasileiro 73
Flat coated retriever 158
Foksterier 100
Golden retriever 157
Gończe 130-141
Gończe szwajcarskie 136
Greyhound 189
Gryfon niwernijski 141
Gryfon tybetański 174
Gryfonik belgijski 171
Gryfonik brukselski 170
Hovawart 130
Irish soft coated wheaten terrier 106
Jamniki 112-115
Jagterier 107
Karelski pies na niedźwiedzie 124
Kerry blue terrier 106
King charles spaniel 178
Komondor 57
Labrador retriever 156
Lhasaapso173
Łajka 122
Maltańczyk 166
Matę belgijskie rasy psów 170, 171
Matę psy dogowate 180, 181
Maty munsterlander 149
Maremmanoabruzzese 55
Mastiff 90
Mastiff neapolitański 86
Molosy 72-90
Mops 181
Nagi pies meksykański 172
Nowofundland 91
Owczarek australijski Kelpie 43
Owczarek belgijski 42
Owczarek holenderski 58
Owczarek kataloński 44
Owczarek niemiecki 40
Owczarek pirenejski 93
Owczarek staroangielski - bobtail 50
Owczarek szetlandzki 52
Owczarek szkocki - Collie 47
Owczarki 40-59
Pekińczyk 179
Pies grenlandzki 116
Pinczer ariekin 64
Pinczer austriacki 64
Pinczer małpi 66
Pinczer miniaturowy 65
Pinczer średni 64
Pinczery 62-66
Ptochacze 159-164
Pointer152
Posokowce 142
Posokowiec hanowerski 142
Północne psy myśliwskie 122-124
Północne psy do zaprzęgów
116-121
Psy górskie 91-96
Psy bezwłose 172
Psy pasterskie 60, 61
Psy tybetańskie 173-175
Pudle 167-169
Rhodesian ridgeback 159
Rottweiler 80
Samojed 117
Schapendoes 59
Schipperke 43
Segugio italiano 134
Seter angielski 153
Seter irlandzki 155
Seter szkocki (Gordon) 154
Shar pei 82
Shihtzu174
Siberian Husky 118
Skyeterrier 105
Spaniele angielskie 178
Springer spaniel angielski 164
Springer spaniel walijski 164
Staffordshire buli terrier 110
Siberian husky 118
Sznaucery 67-71
Sznaucer miniaturowy 70
Sznaucer olbrzym 68
Sznaucer średni 67
Szpic niemiecki 126
Szpic wilczasty (keeshond) 125
Szpice azjatyckie 128, 129
Szpice europejskie 125-127
Szwajcarskie gończe 136, 137
Szwajcarskie psy do bydła 97
Terier irlandzki 103
Terier szkocki 105
Terier walijski 102
Teriery 98-108
Teriery do towarzystwa 111
Terier tybetański 175
Toy pudel 167
Tybetańskie psy 173-175
Welsh corgi cardigan 53
Welsh corgi pembroke 53
Whippet 182
Wilczarz irlandzki 186
West highland white terrier 108
Wyżeł niemiecki 143
Wyżeł weimarski 145
Wyżeł włoski krótkowłosy 146
Wyżły brytyjskie 152-156
Wyżły kontynentalne 143-151
Yorkshire terrier 111
Pies domowy Canis familiaris jest z pewnością najbardziej rozpowszechnionym zwierzęciem domowym i z dawien dawna w ludzkim społeczeństwie zajmuje szczególną pozycję. Od mniej więcej 20 000 lat pomiędzy psem i człowiekiem istnieje tak bliski związek, że ich wspólnota obejmuje pożywienie, dom, pracę, zabawę, a w następstwie tego są razem ze sobą i na wozie, i pod wozem. Żadne inne zwierzę, nawet koń, nie jest człowiekowi tak bliskie, jak pies. Odnosi się to nie tylko do praktycznego pożytku ze zwierzęcia, lecz również do relacji emocjonalnych, uczuciowych.
Pies od początków udomowienia przez człowieka wykonywał wiele zadań, w miarę upływu czasu są one coraz liczniejsze i różnorodniejsze. Duży w tym udział ma naturalnie także rozwój ras psów. Dzisiaj nie wystarcza, by dobry pies byt tylko stróżem, obrońcą i skutecznie pomagał w polowaniu. Musi umieć pracować także jako przewodnik niewidomych i niepełnosprawnych, jako pies policyjny, jako goniec przekazujący wiadomości podczas wojny albo jako ratownik poszukujący ofiar pod lawinami i osypiskami. Jednak najważniejsze jest to, że nadal pełni rolę dobrego, bezwzględnie wiernego przyjaciela.
Pies w naszym społeczeństwie, niezależnie od rasy, wielkości czy zachowania, liczy się przede wszystkim jako wierny towarzysz, który nie tylko wspiera, lecz także okazuje bezwarunkowe przywiązanie i miłość. W zamian za to wymaga jedynie, aby pozwolić mu żyć zgodnie z jego naturą i potrzebami. A do nich, oprócz prawidłowego żywienia, świeżej wody i ciepłego legowiska, należy przede wszystkim pełen miłości stosunek człowieka. Pies nie jest zabawką, którą bierze się i używa w zależności od humoru, Jest istotą żywą z silnie wyrobioną wrażliwością, w decydującym stopniu ukształtowaną przez człowieka. Jeżeli pies gryzie, jeżeli stał się agresywny, "zły", nie ma wątpliwości, że to nienaturalne zachowanie jest następstwem brutalnego albo co najmniej niewłaściwego zachowania człowieka.
Po prawej: dwa
grand bieu de
Gascogne, Na
stronie 2: owczarek
belgijski Malinois
WPROWADZENIE
Pies, trzymany stale na łańcuchu z zaledwie kilkumetrowym wybiegiem, zmuszany przez to do załatwiania wszystkich naturalnych potrzeb fizjologicznych w pobliżu swojego miejsca karmienia, staje się z czasem agresywny z powodu ograniczenia przestrzeni życiowej.
Przy wyborze rasy psów pierwszorzędne znaczenie ma odrzucenie kryteriów czysto estetycznych. Trzeba raczej zastanowić się, jakie warunki życiowe możemy zaoferować zwierzęciu i jakich zachowań oczekujemy od niego. Mato sensu ma trzymanie psa myśliwskiego, jeżeli możemy wyprowadzać go tylko na krótko, w dodatku na smyczy. Bokser zaś nie będzie wiedział, co ma począć z największym nawet ogrodem, gdy będzie wykluczony z życia rodzinnego. Rezultatem fałszywego wyboru rasy będzie bez wątpienia nerwo we zwierzę i niezadowolony właściciel. Psy różnych ras są bowiem selekcjonowane przez dziesięciolecia nie tylko według swojego wyglądu, lecz także według swoich charakterologicznych predyspozycji. Pies, który został przeznaczony do osobistej ochrony, musi przebywać z ochranianą przez niego osobą. Pies myśliwski potrzebuje swobodnego wybiegu, podczas gdy właściciel psa stróżującego musi posiadać odpowiedni dobytek, którego pies może pilnować. Bliski i dobry stosunek między właścicielem a psem może jednakże częściowo wyrównać braki w tej dziedzinie.
Ni6 tylko mastiff
zaniedbywany przez
swojego pana cierpi
z powodu
samotności.
Około 60 milionów lat temu, w nieprzeniknionych lasach trzeciorzędu, wspinał się po drzewach maty ssak podobny do łasicy albo tchórza. Byt to praprzodek rodziny Canidae (do której należą psy), który został nazwany Miacis. Zwierzę to nie chodziło jeszcze na palcach, jak dzisiejsi przedstawiciele psowatych, lecz podobnie do niedźwiedzi stawało na całej stopie. Miacis miał uzębienie zwierzęcia mięsożernego, a mózg raczej maty. Jednakże w po równaniu z Creodontami, które żyły w tym samym czasie, dysponował stosunkowo wysoką inteligencją. Te prehistoryczne drapieżniki stanowiły grupę prymitywnych mięsożerców, które wymarły około 20 milionów lat temu.
W ciągu milionów lat z Miacisa wyewoluowata cata rzesza prymitywnych drapieżników: około 35 milionów lat temu istniało ich ponad 40 różnych gatunków, niektóre byty podobne do dzisiejszych niedźwiedzi, inne do szakali, inne znowu do kotów, wreszcie także do psowatych. Gatunek Cynodictis w Europie, albo Pseudocynodictis w Ameryce Północnej, _ wykazywały już duże podobieństwo do dzisiejszych Canidae.
Pies stał się zwierzęciem domowym w Eurazji mniej więcej przed 12 000 -14 000 lat. Przez długi czas nie było pewności, czy pochodzi od szakala, czy od wilka, Dzisiaj uchodzi za dowiedzione, że praprzodkiem naszego psa jest południowa linia szarego wilka (Canis lupus pall/pes). Ten raczej niewielki wzrostem podrodzaj wilka, którego szata wbrew nazwie wykazuje najróżniejsze umaszczenie, byt wówczas szeroko rozpowszechniony w Europie i Azji (pozostałości istnieją jeszcze dzisiaj w Indiach).
Prawdopodobnie najstarsza znana dzisiaj rasa psów, to Canis familiaris putjani. Istniała już przed 10 000-12 000 lat, z czasem jednak wymarła i nie jest pewne, czy byta już udomowiona, czy też żyta dziko. Dowiedziono natomiast, że pies torfowiskowy (Canis familiaris palustris) byt udomowiony. Żyt razem z człowiekiem w domach na palach i zewnętrznie byt podobny do naszego szpica. Z neolitu pochodzi także Canis familiaris leineri, przodek dzisiejszych chartów. Ojczyzną Canis familiaris inostranzewi, rasy dużo
10
większej niż pies torfowiskowy, była prawdopodobnie Azja Centralna;
uchodzi on za protoplastę molosów.
Z okresu brązu pochodzi Canis familiaris metrisoptimae, podobny do dzisiejszego owczarka niemieckiego, a także Canis familiaris intermedius, rasa mniejsza. Przypuszcza się, że z pierwszego wykształciły się europejskie rasy owczarków. Drugi zaś uchodzi za przodka większości ras myśliwskich, w tym pudli.
W różnych częściach świata udomowienie psa przebiegało różnie. Istotnym czynnikiem udomowienia byt jednak wzajemny pożytek w stosunkach cztowiekpies. Pies żywił się resztkami upolowanej zwierzyny, które człowiek wyrzucał w pobliżu swoich osad. Człowiek zaś czuł się zabezpieczony przed atakiem dzikich zwierząt, gdy w pobliżu jego domostw psy czekały na coś do zjedzenia.
Kości i skamieliny, mające około 6500 lat, znalezione na wszystkich kontynentach, dowodzą istnienia różnych ras psów zamieszkujących osady ludzkie. Wydaje się, że początek zrobiły molosy. Dawały się bezpośrednio karmić ludziom, a w zamian za to broniły ich przed niebezpiecznymi zwierzętami. Od tego czasu, dzięki procesom selekcji naturalnej i sztucznej, tj. dokonanej przez człowieka, wykształciły się tysiące ras. Wiele z nich w ciągu setek lat znowu wymarto. Pierwsi Europejczycy, którzy w XV i XVI wieku przybyli do Ameryki, natrafili tam na co najmniej 20 różnych ras psów. Dzisiaj istnieje z nich zaledwie kilka.
Przodkiem naszego
dzisiejszego psa jest
wilk (po lewej). Na
stronie poprzedniej;
tybetański mastiff,
pochodzący od
mitycznego
tybetańskiego
molosa, którego jako
zwierzę domowe
cenili już Sumerowie,
Asyryjczycy,
Babilończycy,
Fenicjanie i Grecy.
11
Jakkolwiek rasy psów różnią się bardzo wyglądem (wystarczy porównać jamnika z dogiem de Bordeaux albo chartem afgańskim), to jednak ich zasadnicza budowa jest w znacznej mierze identyczna. Pies należy do rzędu ssaków drapieżnych: jest mocny, cierpliwy, inteligentny, to szybki i wytrwały biegacz, a jego uzębienie nadaje się doskonale do rozrywania zdobyczy. Jest ponadto zwierzęciem społecznym, zdolnym do wspólnych działań. Widać to szczególnie w zachowaniu stada zdziczałych psów: zwierzęta troszczą się, by ich potomstwo było chronione przez część dorosłych członków stada, podczas gdy inne uczestniczą w polowaniu. Rodzina Canidae, do której należą też różne rodzaje lisów, szakal, hiena, kojot i wilki, ani pod względem przestrzeni życiowej, ani sposobu żywienia nie wykazują żadnych szczególnych różnic. Raczej na odwrót. Przede wszystkim ich znaczna zdolność przystosowawcza i wszechstronność umożliwiły psowatym przeżycie i rozprzestrzenienie się.
Zależnie od rasy psy
preferują jeden z pokazanych obok sposobów poruszania
się. Owczarki kłusują, podczas gdy
charty należą do
galopujących.
RUCH
Sposób polowania praktykowany przez wilki i psy opiera
się w dużej mierze na pracy
grupowej. Zwierzęta muszą
przy tym pokonywać duże odległości w poszukiwaniu zdobyczy i w ostatecznej fazie
pościgu rozwijać znaczną
szybkość. Wilki mogą osiągać
szybkość około 56 km/godz.,
podczas gdy charty, jak
borzoj (chart rosyjski), albo
greyhound nawet 70 km/godz.
Znacznie istotniejsza jednak,
niż maksymalna szybkość,
jest wytrzymałość i fizyczna
sita, jaką obserwuje się
u pewnych dzikichpsowatych.
Np. w afrykańskich stadach
likaonów podczas pogoni
za zdoiyc: osofcniKi zmieniają się, aby zachować
określony rytm biegu. Jedne
więc idą, podczas gdy inne
biegną na przedzie. Gdy
te się zmęczą, zostają
zluzowane i w ten sposób
stale może być utrzymane
wysokie tempo w czołówce.
Taka taktyka umożliwia
tym myśliwym sukces nawet
po długiej, wyczerpującej
nagonce.
Psy dysponują zwrotnością
i w biegu potrafią szybko
zmieniać kierunek.
12
Należą do palcochodów, dotykają więc ziemi jedynie palcami, Dlatego też opuszki na ich stopach rozwinęły się w mocne i elastyczne poduchy opuszki podeszwowe. Na ogół psy są kiepskimi pływakami, poruszają się w wodzie przy pomocy energicznego przebierania łapami. Podobne są w tym do człowieka, który stara się utrzymać na powierzchni wody. Jest jednak kilka ras pływających wyśmienicie.
Do szybkiego i wytrwałego poruszania się psa przyczynia się przede wszystkim, poza budową szkieletu, szczególnie mocne i silne umięśnienie. Jest ono u wszystkich ras dobrze rozwinięte i dzięki niemu psy są nie tylko wytrzymałymi biegaczami, lecz także dobrymi skoczkami, nawet jeżeli przy tym nie są tak zwinne jak koty. Poruszają się chodem, kłusem, galopem albo inochodem (obie łapy z jednej strony zostają jednocześnie przestawione do przodu). Okazuje się, że różne rasy preferują zawsze jeden z tych sposobów szybkiego posuwania się do przodu. Np. owczarki kłusują, podczas gdy charty należą do galopujących.
OKRYWA WŁOSOWA
Większość psów zmienia szatę dwa razy do roku, na wiosnę i na jesieni. Zmiana uwłosienia trwa mniej więcej miesiąc. W tym czasie wypadają stare włosy i wyrastają nowe, jesienią gęstsze, wiosną rzadsze.
U zwierząt żyjących dziko zmiana uwtosienia wywoływana jest cyklicznie warunkami klimatycznymi. Jednak krótkowłose psy domowe, jak np. bokser i dog, nie podlegają żadnemu cyklicznemu linieniu, Odnawiają sierść w sposób ciągły przez caty rok. Z tego względu rasy te potrzebują ciepłego miejsca podczas zimy. Pudle zaś nie zmieniają szaty nigdy.
Wydzielanie potu następuje u psów poprzez gruczoły potowe przede wszystkim na opuszkach. Produkowana przez te gruczoły wydzielina nie służy jednak do regulowania temperatury, lecz utrzymywania elastyczności skóry. Zdarza się, że psy pozostawiają mokre ślady łap na podłodze (np. w pocze13
Budowa krótkowłosego greyhounda
albo charta
angielskiego to
budowa rasy
urodzonej do
biegania.
kalni weterynarza); jest to symptom napięcia nerwowego,
powodującego pocenie się.
Przez wydalanie potu temperatura ciała obniża się jednak tylko
nieznacznie. Jeżeli psu bardzo
dokucza upat i musi on wyregulować swoją temperaturę, dyszy
z otwartym pyskiem i wywieszonym językiem. To prowadzi
do silnego odparowywania śliny.
Dzięki temu dochodzi do
obniżenia temperatury krwi
w naczyniach tworzących gęstą
siatkę W wierzchniej warstwie
śluzówki.
WĘCH
Psy dysponują wspaniałym węchem. zdolność ta może być
wprawdzie różna u poszczególnych ras, a także niejednakowo rozwinięta u osobników
jednej rasy, zawsze jednak
przewyższa znacznie powonienie
człowieka, W całym zwierzęcym
świecie tak rozwinięty zmysł
...
lightek1