Trzy ewolucje.pdf

Bernard Korzeniewski Trzy ewolucje

Bernard Korzeniewski Trzy ewolucje

TRZY EWOLUCJE

EWOLUCJA WSZECHŚWIATA, EWOLUCJA ŻYCIA, EWOLUCJA ŚWIADOMOŚCI

Bernard Korzeniewski

KORONA, Kraków 1998

Uaktualnione: Kraków 2008

Bernard Korzeniewski Trzy ewolucje

WSTĘP

Niniejsza książka mówi o ewolucji Wszechświata, ewolucji życia i ewolucji świadomości.

Stara się odpowiedzieć na pytanie o istotę fizycznego, biologicznego i psychicznego poziomu

rzeczywistości. Próbuje dociec, jak świadom swego istnienia system pojęć (czyli po prostu

świadomość) wyłania się z czysto biologicznego funkcjonowania ludzkiego mózgu, celowość

struktury i działania organizmów żywych - z praw rządzących zachowaniem się atomów, zaś całe

bogactwo obiektów składających się na Wszechświat - z nicości.

W dużym zakresie książka stanowi opracowanie popularnonaukowe, przedstawiające

wybrane osiągnięcia nauk przyrodniczych, przede wszystkim fizyki i biologii. Jednakże jej ambicje

sięgają znacznie dalej - w kierunku zaproponowania całkowicie nowego ujęcia przynajmniej

niektórych rozpatrywanych problemów. W szczególności, przedstawiam własne poglądy na to, co

stanowi sedno, kwintesencję istoty życia i świadomości. Wszystkie zaś zagadnienia staram się

rozpatrywać w szerszym filozoficznym kontekście, analizując implikacje płynące z obecnego stanu

wiedzy w naukach przyrodniczych dla ogólnej wizji rzeczywistości we wszelkich jej aspektach.

Podejście filozoficzne staje się dominujące w trzeciej części książki, dotyczącej ewolucji sieci

pojęciowej, gdzie zajmuję się naturą ludzkich umysłów oraz płynącymi z niej wnioskami dotyczącymi

statusu naszego obrazu świata.

W ogólności, w niniejszej książce za oś tego obrazu, scalającą w jedno rozmaite poziomy

rzeczywistości, obieram ewolucję: fizyczną, biologiczną i sieci pojęciowej. W pewnym sensie

ewolucja to jedynie pretekst dla opisu jednolitej wizji świata jako całości. Ale pretekst bardzo

poręczny i na miejscu - świat, razem ze wszystkimi obiektami fizycznymi, organizmami żywymi oraz

świadomymi podmiotami, nie tylko jest, ale przede wszystkim dzieje się. Ewolucja to drugie oblicze

istnienia rzeczywistości. Rzeczywistości, która "zachodzi" równolegle na trzech podstawowych,

stanowiących zarazem jedność i wyraźnie odmiennych poziomach: fizycznym, biologicznym i

psychicznym. Niechże to wystarczy za wytłumaczenie dla tytułu książki i poruszanej w niej tematyki.

Pierwsza część książki stanowi próbę omówienia wybranych aspektów ewolucji fizycznej (jej

cech ogólnych, ewolucji Wszechświata oraz termodynamicznych podstaw ewolucji życia),

szczególnie tych posiadających ważkie implikacje filozoficzne, a więc istotnych dla szerokiej wiedzy

interdyscyplinarnej. Tak jak cała książka, część ta jest adresowana do szerokiego grona czytelników,

a więc niekoniecznie do osób związanych z fizyką lub naukami przyrodniczymi w ogólności. Z tego

powodu nie do uniknięcia było zastosowanie pewnych uproszczeń, analogii i generalizacji, które

mogłyby się wydać nieco zbyt daleko idące dla "rasowych" fizyków. Mam jednakże nadzieję, iż

rezygnując ze ścisłości wykładu, udało mi się uczynić go przez to bardziej zrozumiałym i

interesującym. Ważne jest, aby zagłębiając się w gąszcz drzew (fizycznych faktów i teorii), nie stracić

z oczu obrazu całego lasu (Wszechświata jako wieloaspektowej całości). Co więcej, każdy uczciwy

fizyk przyzna, iż na obecnym etapie rozwoju wiedzy próba odpowiedzi na takie pytania, jak "na czym

polega istnienie Wszechświata?", "skąd bierze się strzałka czasu" lub też "co było na początku?"

nieuchronnie ociera się o spekulację. Nie znaczy to, że nie należy takich pytań stawiać - jasne

sformułowanie zasięgu naszej niewiedzy oraz niepełność formułowanych prowizorycznych hipotez

Bernard Korzeniewski Trzy ewolucje

pozwala na pełniejsze zrozumienie istoty problemu i skłania do prób szukania jego rozwiązań. W

sumie, najciekawsze zawsze jest to, czego jeszcze nie wiemy.

Część druga, poświęcona ewolucji biologicznej, traktuje o istocie fenomenu życia, jego

ewolucji opartej na mechanizmie doboru naturalnego oraz samoistnym powstaniu u zarania dziejów

naszej planety. Po termodynamicznym paradygmacie spojrzenia na to, czym jest życie,

przedstawionym w części pierwszej, przychodzi kolej na omówienie paradygmatu "klasycznego",

ujmującego zjawiska biologiczne w kontekście struktury, funkcji, dziedziczenia informacji genetycznej,

rozmnażania i ewolucji. Zadośćuczyniając w ten sposób obowiązkowi popularyzacji współczesnej

wiedzy biologicznej (szerzej i bardziej systematycznie czynię to w książce "Powstanie i ewolucja

życia", EREM-FOSZE, Rzeszów 1996), staram się, ponownie, umieścić tę wiedzę w bardziej ogólnym

kontekście światopoglądowym i przygotowuję jednocześnie grunt pod wprowadzenie swojej własnej

koncepcji, dotyczącej samego sedna istoty fenomenu życia. Koncepcję tę formułuję w obrębie

paradygmatu cybernetycznego, dotyczącego szeroko pojętych mechanizmów regulacyjnych. W

szczególności, minimalnej niezbędnej definicji życia doszukuję się w systemie sprzężeń zwrotnych

ujemnych podporządkowanych nadrzędnemu sprzężeniu zwrotnemu dodatniemu. Przedstawione

kryterium na odróżnienie tego, co żywe od tego, co martwe stosuję potem do szeregu fenomenów

stojących "na pograniczu" życia , takich jak wirusy, priony, nowotwory i pasożytnicze DNA, a także do

procesu samoistnego wyłaniania się życia z materii nieożywionej.

Wreszcie, trzecia część książki dotyczy ewolucji sieci pojęciowej, czyli tego co, w mojej opinii,

konstytuuje "substancję" całości sfery psychicznej i związanych z nią procesów myślowych. Część ta

stanowi już to kontynuację, już to uściślenie, już to rozwinięcie poglądów, które zaprezentowałem w

książce "Absolut - odniesienie urojone" (Oficyna Literacka, Kraków 1994; jest ona także dostępna na

stronie internetowej: www.racjonalista.pl). Zakładam, iż natura znaczeń w sieci pojęciowej stanowi

pochodną ogólnej struktury sieci nerwowej, stanowiącej podłoże tej pierwszej. W obu sieciach

"znaczenia" poszczególnych elementów (neuronów, pojęć) wzajemnie się współwarunkują - jedne

elementy tworzą odpowiedni kontekst semantyczny dla innych. Taka struktura sieci pojęciowej ma

ogromny wpływ na ukształtowany w obrębie tej sieci obraz świata - jest on pochodną tyleż realnego

świata "samego w sobie", co sposobu integracji sygnałów przez nasz mózg. Sieć pojęciowa nie

bierze się znikąd - powstaje stopniowo i ulega postępującej komplikacji zarówno podczas rozwoju

osobniczego, jak i ewolucyjnego człowieka. Uwarunkowania natury sieci pojęciowej, wynikające tak z

genezy biologicznej, jak i neuronalnego podłoża funkcjonalnego tej sieci, mają fenomenalne i w dużej

części jeszcze nie rozpoznane implikacje filozoficzne dotyczące statusu i ograniczeń naszego

poznania i naszej wiedzy o świecie.

W trzeciej części książki proponuję także na czym polega istota świadomości. Moim zdaniem

świadomość wyłania się z poziomu biologicznego (funkcjonowania mózgu) w wyniku

samonakierowania się na siebie ośrodka poznawczego w mózgu (w wyniku utworzenia w tym

ośrodku, oprócz obrazu świata, także obrazu samego siebie), tak jak poziom biologiczny wyłania się

z poziomu fizycznego poprzez samonakierowanie się na siebie pewnych układów

samopowielających, zorientowanych na przetrwanie i ekspansję swojej własnej tożsamości.

"Rozwarstwienie" rzeczywistości (i jej ewolucji) na trzy zasadnicze poziomy stanowi zatem pochodną

Bernard Korzeniewski Trzy ewolucje

jednej prostej relacji - relacji samonakierowania (samostosowalności), która skądinąd leży u

podstawy paradoksu kłamcy, antynomii klas Russella czy wreszcie dowodu Gödla.

Niniejsza wersja stanowi w niewielkim jedynie stopniu zmodyfikowaną wersję oryginalną,

opublikowaną w wydawnictwie KORONA, Kraków 1998. Postęp wiedzy w ciągu ostatnich dziesięciu

lat, w szczególności w fizyce, spowodował, że pewne fakty i poglądy uległy dezaktualizacji. Jednakże

dokonane zmiany starałem się ograniczyć do niezbędnego minimum, mimo iż dzisiaj wiele zagadnień

sformułowałbym w nieco odmienny sposób, w wielu przypadkach inaczej rozłożyłbym akcenty, a w

niektórych sprawach moje opinie uległy po prostu (przynajmniej częściowej) zmianie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: