Dr n. hum. Anna Regner – Usługi Logopedyczno Szkoleniowe
Akademia Medyczna we Wrocławiu Wydział Nauk o Zdrowiu- Neurologopedia
Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu – IKUNIS
„Wczesna Interwencja i Wspomaganie Rozwoju Małego Dziecka”
Specjalistyczna Przychodnia Rehabilitacyjna „Pulsantis”
Ośrodek Dziennej Rehabilitacji, Wrocław, Ostrowskiego3.
www.regnerlogopedia.pl
regneranna@gmail.com
TEMAT WYKŁADU: Wczesna interwencja logopedyczna
I. Wczesne kompleksowe leczenie i rehabilitacja w pierwszych trzech latach życia są szczególnie ważne dla wspomagania rozwoju dziecka ze względu na plastyczność ośrodkowego układu nerwowego, warunkującą skuteczność korekty i rehabilitacji. Umożliwia to normalizację w zakresie usprawnianych funkcji. Wydaje się, że dzięki wczesnej stymulacji ustno-twarzowej można uzyskać poprawę artykułowania, umiejętności komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz stanu morfologiczno-funkcjonalnego organizmu dziecka.
II. Rehabilitacja logopedyczna niemowląt ma zapobiec rozwojowi patologii twarzy i narządów mowy poprzez gimnastyczno- manualne zabiegi. Nowo narodzone dzieci z zagrożonym rozwojem z tzw. grupy ryzyka to wcześniaki, niemowlęta z dystrofią, wadami genetycznymi, urazami okołoporodowymi, z uszkodzeniami neurologicznymi oraz dzieci z zespołem wad wrodzonych wymagają interdyscyplinarnej pomocy terapeutycznej.
III. Terapia logopedyczna w okresie niemowlęcym obejmuje diagnostykę i ocenę:
Ø odruchów z obszaru ustno- twarzowego ważnych dla rozwoju funkcji oddechowych, pokarmowych i fonacyjnych między innymi odruchu szukania, ssania, otwierania ust, odruchów wargowych, połykania, wysuwania języka, odruchu gardłowego inaczej zwracania reakcji akustyczno- twarzowej,
Ø sposobu karmienia piersią i oddychania przez nos,
Ø rozwoju funkcji przedjęzykowych, głużenia i gaworzenia
Neuro-odruchy twarzy według koncepcji: Jagi Czochańskiej, Edwarda Franusa, Castillo Moralesa, Lone Sorensen, W. Vojty, S. Masgutowej i innych pomagają nam aktywizować mechanizmy i procesy ustno twarzowe.
Zaburzone odruchy ustno- twarzowe przeszkadzają w rozwoju prawidłowej motoryki twarzy. Brak integracji odruchów powoduje:
- negatywne kompensacje- zbyt małe lub nadmierne napięcie mięśniowe powodujące zmęczenie - zaburzenia symetrii twarzy i całej struktury ciała- nadaktywność ruchowa lub jej brak- słaba kondycja fizyczna- niestabilność emocjonalna- brak koordynacji procesów poznawczych
Terapia ustno twarzowa bazuje na powszechnie znanych technikach:
- rozciąganie strukturalne mięśni i połączeń pomiędzy mięśniami i kośćmi twarzoczaszki- rozluźnianie- stymulacja izometryczna- masaż neurosensomotoryczny
CO TO JEST ODRUCH?
Odruch to w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodzący przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.
Odruch jest reakcją układu nerwowego powstającą w odpowiedzi na pobudzenie różnych receptorów (ze skóry, ścięgien, mięśni).
Odpowiedzią są skurcze mięśni wywołujące ruch lub sekrecję gruczołów (wydzielanie śliny, soku żołądkowego).
Odruchy twarzy to reakcja mózgu, który aktywizuje motorykę mięśni mimicznych.
Odruchy twarzy to reakcja mózgu, który aktywizuje motorykę twarzy.
Wybrane odruchy przedstawia poniższa tabela1.
Badanie odruchów ze strefy ustno-twarzowej wg koncepcji S. Masgutowej
Odruch
Sposób wykonania odruchu
Odpowiedź dodatnia
Okres fizjologicznego występowania
Odpowiedzialny za:
Odruch Babkina
Dziecko ułożone na plecach – ucisk dłoni
Otwarcie ust i zgięcie głowy do przodu. Uciśnięcie jednej dłoni powoduje obrót głowy w stronę bodźca
Rozwija się do 2 m. ż., pł. i powinien zakończyć integrację do 4 m. życia
Koordynację ręce usta oraz rozwój nawyków jedzenia poznania, mowy
Odruch otwierania ust
Zbliżanie piersi lub butelki do ust
Otwiera usta
Od urodzenia do 4 m.ż.
Nawyk jedzenia i poznawania
Odruch ssania
Włożenie małego palca do ust dziecka lub drażnienie okolic ust
Wywołane są ruchy ssania
Od 3 m.ż. płodowego rozpoczynają się ruchy ssące
Stymulacja układu limbicznego, nerwu błędnego, kory sensomotorycznej odpowiedzialnej za artykulacje i struktury podkorowe łączące ośrodek Broca i
Wernickiego
Odruch przełykania
Dotknięcie podniebienia twardego
Połykanie: -napięcie ust -nacisk języka ku przodowi
Od urodzenia przez całe życie
Zaspokojenie potrzeby jedzenia, kontrolowanie ilości jedzenia adekwatnie do połykania
Odruch szukania (z warg i kącików ust)
Dotyk policzka lub kątów ust, środka górnej i dolnej wargi oraz rowka nad górną wargą
Obrót głowy w kierunku bodźca otworzenie ust
Do 3 m. ż.
Realizuje i usprawnia funkcję jedzenia oraz przygotowuje do gaworzenia i mowy
Odruch wymiotny
Silne podrażnienie tylnej części języka lub krtani
Zwracanie treści pokarmowej
Od urodzenia
Regulację ilości przyjmowanego pokarmu
Odruch kąsania
Dotykanie palcem dziąseł od przodu
Zaciśnięcie szczęk i trwanie do ustania bodźca
Od urodzenia do 4 m. ż. czasem 7 m.ż.
Przygotowanie do odgryzania i żucia
Odruch żucia
Dotykanie dziąseł w okolicy z. trzonowych
Ruchy żujące
Od 4 m. ż. (7 m. ż.)
Umiejętność jedzenia, zamykania ust, rozwój narządu mowy i artykulacji
Odruch nasycenia
honda1987