Czy_metody_radzenia_sobie_z_presj_w_sporcie_znajduj_zastosowanie_w_biznesie.pdf

KOMPETENCJE EFEKTYWNEGO MENEDŻERA

CZY METODY RADZENIA SOBIE

Z PRESJĄ W SPORCIE ZNAJDUJĄ

ZASTOSOWANIE W BIZNESIE?

Paweł Habrat

Praca w biznesie związana jest z presją na uzyskanie

mierzalnych efektów w określonym czasie i na wysokim

poziomie. Są to te same czynniki, z którymi musi się

zmierzyć zawodnik uprawiający sport wyczynowo.

Strategie stosowane w optymalizacji działania sportowca

mogą okazać się przydatne w zmniejszaniu presji osób

pracujących w biznesie.

zane z presją. O ile w codziennym

życiu presja występuje na ogół

w umiarkowanym natężeniu, o tyle oso-

by, które decydują się na zawodowe upra-

wianie sportu i pracę w biznesie znajdu-

ją się pod ciągłą, często ekstremalną pre-

sją. Występują też okresy ogromnej presji

jak w trakcie kulminacyjnych zawodów,

czy jak ma to miejsce w przypadku me-

nadżerów, podczas realizowania przez

nich projektu i jego oceny.

Presja jest wpisana w rywalizację, która

pojawia się zarówno w sporcie jak i bizne-

sie. Najczęściej możemy mówić o dwóch

rodzajach presji. Pierwszy związany jest

z naciskiem wywołanym oczekiwaniami

osób związanych z karierą zawodnika,

takich jak klub, trener rodzice i sponso-

rzy. U pracowników i menadżera jest to

presja związana z oceną przełożonych,

potencjalnie zagrażającym zwolnieniem

lub brakiem awansu, a także utratą gra-

tyi kacji i nansowej.

Drugi rodzaj to presja wewnętrzna,

związana z potrzebą osiągnięć, samo-

realizacją, potwierdzeniem przekonań

o samym sobie np. „jestem lepszy niż in-

ni”, „stale idę do przodu”.

W sporcie i w biznesie presji nie moż-

na wyeliminować - można ją natomiast

zmniejszać, a przede wszystkim, wypra-

cować strategie, które pozwolą na radze-

nie sobie z generowanym przez organizm

napięciem.

Psycholog sportu podejmuje w tym

celu dwa rodzaje interwencji: rozwią-

zania systemowe oraz kroki mające na

celu ujednolicenie oczekiwań.

W sporcie napięcie najczęściej po-

wstaje na skutek trudności w pogodze-

niu oczekiwań lub wymagań stawianych

przed sportowcem a jego brakiem moż-

liwości wpłynięcia na sytuację (np. na wa-

runki pogodowe, formę przeciwnika) oraz

potrzebnym w danej sytuacji wsparciem

psychicznym np. konl ikt w drużynie, nie-

przychylne opinie mediów (ryc.1 model

DSC wg. Karasek i Theorell)

Zachwianie proporcji czynników tego

ilorazu nie tylko może prowadzić do wy-

stąpienia napięcia lub stresu, ale również

być przyczyną pojawienia się zjawiska

wypalenia zawodowego.

Stres i związane z nim napięcie, zmniej-

sza efektywność wykonywanych działań,

między innymi poprzez upośledzenie

procesów poznawczych i może utrwa-

lać reakcję unikania sytuacji, w których

się pojawił.

Głównym źródłem presji wywieranej

na zawodnika są osoby mające wpływ

na karierę zawodniczą sportowca oraz

stawiane przed nim cele. Aby zmniej-

szyć koszty psychologiczne presji i stresu

towarzyszących danej sytuacji należy

BUSINESS COACHING 1/2009

S port i biznes są bezsprzecznie zwią-

>>>

PRESJA W SPORCIE I BIZNESIE

wypracować model strategiczny postę-

powania w niej. Jednym z najpopularniej-

szych w psychologii sportu jest zapropo-

nowany przez Tony’ego Morrisa model,

w którym możemy wyróżnić pięć etapów

treningu umiejętności psychologicznych.

Pierwszy etap stanowi faza oceny .

Charakteryzuje się zebraniem informa-

cji o zawodniku za pomocą obserwacji

w sytuacji treningowej, przedstartowej,

startowej oraz postartowej, wywiadów,

testów psychologicznych, dzienniczka re-

jestracji stanów psychicznych. Głównym

celem tego etapu jest ustalenie spójno-

ści danych uzyskanych z różnych źródeł.

Istotną znaczenie ma w tym przypadku

zwrócenie uwagi na oczekiwania osób

z otoczenia sportowca dotyczące pozio-

mu jego osiągnięć.

Drugim etapem jest trening podsta-

wowych umiejętności , w którym wy-

korzystywane są techniki mające rozwi-

jać umiejętności psychologiczne, istotne

z punktu widzenia aktywności sporto-

wej. W zakres treningu wchodzą techniki

relaksacyjne, umiejętności radzenia sobie

ze stresem, wykorzystywanie wyobra-

żeń, kontrola uwagi i praca z dialogiem

wewnętrznym. Zaprezentowany zostaje

również proi l cech zawodnika, ustalony

w fazie oceny oraz indywidualny program

działania. Wyjaśniona zostaje również

zależność między proponowanymi umie-

jętnościami treningowymi a poprawą

osiągnięć. W tej fazie istotną rolę odgry-

wa informacja zwrotna przekazana przez

zawodnika, której wykorzystanie umoż-

liwia włączenie zawodnika w program

własnego rozwoju oraz zwiększenie mo-

tywacji i zaangażowania.

Trzeci i czwarty etap stanowią rozwój

czynności rutynowych oraz rutynowe

wdrażanie umiejętności . Rozwijanie

czynności rutynowych polega na tworze-

niu zachowań przedstartowych i starto-

wych zawodnika, opartych na zintegrowa-

niu umiejętności psychologicznych z wy-

mogami technicznymi i fizycznymi, do

chwili, kiedy staną się one nawykowe.

W celu ułatwienia procesu integracji na-

wyków stosuje się tzw. segmentację, czyli

podział na fragmenty sytuacji przedstar-

towej i startowej, w których wprowadza

się zachowania rutynowe. Umożliwia to

zmniejszenie napięcia w momentach

nadmiernego pobudzenia oraz dostarcza

zawodnikowi poczucie pewności sie-

bie. Wdrażanie czynności rutynowych

ma charakter stopniowy, począwszy od

sytuacji treningowej, poprzez symulację

zawodów i rywalizacji, aż do rzeczywistej

sytuacji startowej.

Piąta faza – faza ewaluacji , skoncen-

trowana jest na monitorowaniu wykony-

wania czynności rutynowych i ewentual-

nej ich modyi kacji lub zmianie w przypad-

ku stwierdzenia małej skuteczności wdro-

żonych zachowań lub ich dysfunkcjonalne-

go działania. Poza przejściem przez nastę-

pujące fazy psycholog sportu może za-

proponować zawodnikowi pracę z celem,

która znajduje zastosowanie także w za-

rządzaniu biznesem. Podstawowym zało-

żeniem pracy z celem jest skierowanie uwa-

gi sportowca na istotę zmiany celów wyni-

kowych na zadaniowe, skupieniu się na

elementach, które kontroluje i odrzuceniu

tych, na które nie ma wpływu.

Wyznaczanie celu to proces angażują-

cy ocenę poznawczą, czyli procesy analizy

i myślenia, oraz sferę motywacyjną, któ-

re to razem doprowadzają do uruchomie-

nia działania ukierunkowanego na realiza-

cję celu. Sukces lub porażka w drodze do

osiągnięcia danego celu może być przy-

pisana różnym przyczynom:

• własnym zdolnościom,

• włożonemu w osiągniecie celu wysił-

kowi,

5 GŁÓWNYCH MYŚLI

1 . Zmniejszenie presji odbywa sie poprzez zastosowanie rozwiązań systemowych,

wyznaczenie celu działania i modyfikację przekonań o sytuacji zadaniowej

2 . W sytuacji zadaniowej zwiększenie wpływu i uzyskanie wsparcia może

istotnie zmniejszać natężenie presji.

3 . Subiektywne przekonania na temat sytuacji zadaniowej i stawianych wymagań mogą

nasilić presje

4 . Nie zmniejszając presji nie wykorzystujemy w pełni naszego potencjału.

5 . Wypracowanie modelu postępowania może istotnie zmniejszyć presję i zwiększyć

skuteczność działania.

BUSINESS COACHING 1/2009

KOMPETENCJE EFEKTYWNEGO MENEDŻERA

• szczęściu,

• trudności zadania

• i właściwemu wyznaczaniu celów.

elementy są najważniejsze, aby opty-

malnie wykonać daną czynność (może

to być np. ta czynność, nad którą pra-

cujemy aktualnie w celu wykonaw-

czym).

nie odzwierciedlają faktycznych umie-

jętności zawodnika. Po sesji przegranych

turniejów zawodnik rozważał decyzje

zakończenia kariery. Zawodnik wspólnie

z rodzicami zgłosił się do psychologa

sportu z tym problemem.

Jako potencjalną przyczynę pogorsze-

nia efektywności gry zawodnik upatrywał

stres, który był związany z wywieraną na

niego presją rodziców i mediów.

Podjęta interwencja psychologa sku-

piła się wokół zbadania przyczyn pow-

stania presji oraz wypracowaniu sposo-

bów samodzielnego poradzenia sobie

z nią.

Kolejnymi krokami było sprawdzenie:

• Jakie rodzaje zachowań rodziców i me-

diów są uznawane przez zawodnika za

presje.

Cel: sprawdzenie rodzajów zachowań

przypisywanych presji.

• Sprawdzenie na ile zawodnik jest pew-

ny, ze intencją rodziców i mediów jest

wywarcie presji.

Cel: sprawdzenie sposobu interpreta-

cji intencji.

• Zebranie informacji, na ile zawodnik

spróbował rozwiązać sytuacje samo-

dzielnie i jakie sposoby zmiany zosta-

ły zastosowane przed zgłoszeniem się

do psychologa.

Cel: sprawdzenie dotychczasowych spo-

sobów radzenia sobie z sytuacją presji.

• Zachęcenie zawodnika do wygenero-

wania pomysłów i sposobów rozwią-

zania dotychczasowej sytuacji.

• Wypracowanie wspólnego stanowiska

z rodzicami na temat zachowań wystę-

pujących podczas zawodów.

• Wytłumaczenie związku przyczyno-

wo skutkowego między zachowaniem

rodziców a pojawieniem się napięcia

u zawodnika.

• Przyjęcie przez rodziców nowych za-

sad postępowania.

Aby efektywnie wyznaczyć cele szcze-

gólnie istotne jest zaangażowanie do ich

określania samego zawodnika.

Przygotowanie zawodnika do samodziel-

nej zmiany celów wynikowych na zada-

niowe i mistrzowskie w znacznym stop-

niu pozwala na zwiększenie poczucia

kontroli (wpływu), samoskuteczności

oraz pewności siebie, co z kolei wpływa

na zmniejszenie nasilenia poziomu lęku

i stresu w warunkach presji startowej.

Istotną rolę odgrywają również spo-

sób myślenia zawodnika na temat sie-

bie i otaczającej go rzeczywistości. Każ-

dy człowiek ma zespół przekonań do-

tyczących siebie, innych ludzi i świata.

Są one funkcjonalne – o ile zmniejsza-

ją presję, nie powodują stresu i dysfunk-

cjonalne – kiedy powodują wzrost na-

pięcia, negatywne emocje, wzmacnia-

ją unikanie.

• Cele wynikowe , np. wygrana meczu.

Wynik jest oczywiście ważny, bez nie-

go nie ma dobrej pozycji w rankingu

i innych gratyi kacji. Jednak koncen-

tracja na wyniku, czyli cel wynikowy,

często wzmaga lub wręcz powoduje

presję startową. Ponadto taki cel nie-

wiele mówi o tym, co należy zrobić,

żeby wygrać.

• Cele mistrzowskie (wykonawcze)

– określają rezultat końcowy danej

aktywności, czyli zorientowane są na

poprawę danego elementu ważnego

w meczu lub w długofalowym rozwo-

ju. Dobrze postawione cele mistrzow-

skie zmniejszają napięcie i pozwala-

ją budować pewność siebie niezależ-

nie od czynników, na które zawodnik

nie ma pełnego wpływu (takim czyn-

nikiem jest np. wygrana, która zależy

przecież też od naszego przeciwnika).

• Cele zadaniowe – zorientowane są na

konkretne czynności związane z opty-

malnym wykonaniem. Mają one cha-

rakter instrukcji mówiącej o tym, jakie

S��

Dobrym przykładem obrazującym tą sy-

tuacje jest przypadek znanego16 letnie-

go zawodnika tenisa, który uskarżał się

na występowanie napięcia podczas za-

wodów, które przypisywał pojawiającej

się presji. Trenerzy twierdzili, że wyni-

ki osiągane podczas ważnych zawodów

Rysunek 1. „Wypalenie” – model DSC wg Karasek i Theorell

O ile praca z osobami na które potencja-

le ma się wpływ przyniosła zamierzone

BUSINESS COACHING 1/2009

>>>

PRESJA W SPORCIE I BIZNESIE

rezultaty, o tyle sprawa poradzenia sobie

z presją związaną z mediami wymagała

innego rodzaju interwencji. Praca psy-

chologa sportu polegała na wypracowa-

niu sposobów poradzenia sobie przez

sportowca z presją ze strony mediów.

Praca polegała na:

Presja może wzbudzić również mobiliza-

cję, którą można wykorzystać do współ-

zawodnictwa. Mobilizacja aktywuje do

działania i w odróżnieniu od presji mo-

że zwiększyć jego efektywność. Czasem

mobilizacja jest wzbudzana przez rywali-

zację, współzawodnictwo. W sporcie czę-

sto wykorzystuje się zjawisko facylitacji

społecznej, a więc napięcia wynikające-

go z obecności innych osób i możliwości

oceny przez nich naszego działania. Skut-

kiem tego napięcia jest lepsze wykona-

nie zadań dobrze opanowanych i łat-

wych, lecz gorsze wykonanie zadań trud-

nych lub tych, których dopiero się uczy-

my. Dlatego utrwalanie czynności ruty-

nowych czasem pomaga zmniejszyć pre-

sję spowodowaną nadmierną rywalizacją

między pracownikami.

Presja jest na stałe wpisana w rywaliza-

cję i może powodować spadek efektyw-

ności działań, ale właściwie wykorzystana

może być jednym z elementów motywu-

jących do lepszych wyników.

To jak presja zostanie wykorzystana za-

leży w znacznym stopniu od tego jak ją

przetworzymy.

• Zapytaniu zawodnika jaki ma rzeczywi-

sty wpływ na pojawiające się komen-

tarze o nim w mediach.

Cel: sprawdzenie wpływu na zmianę

dotychczasowej sytuacji.

• Sprawdzeniu na ile zawodnik jest prze-

konany, że to co piszą media uważa

o radę o sobie.

Cel: sprawdzenie jak silnie zawodnik

identyi kuje się z opiją otoczenia.

• Przedyskutowanie z zawodnikiem prze-

konań potwierdzających opije o sobie

samym i tym co pojawia się w mediach.

Cel: uniezależnienie opinii o sobie za-

wodnika od zmiennej opinii massme-

diów.

• Przeformułowanie przekonań na temat

siebie jako zawodnika niezależnych od

opinii mediów.

Cel: urealnienie oceny siebie jako zawod-

nika niezależnie od opinii mediów.

O AUTORZE

Paweł Habrat – Absolwent Wydziału Psychologii Szkoły

Wyższej Psychologii Społecznej, psycholog sportu z upraw-

nieniami do prowadzenia kadry olimpijskiej. Praktyk w ocenie

kompetencji, realizacji programów rozwojowych dla sportow-

ców. Specjalizuje się w optymalizacji zachowania startowego

i treningu mentalnym. Pracował miedzy innymi z zawodnika-

mi takich dyscyplin jak: narciarstwo, strzelectwo, rajdy samo-

chodowe. Obecnie współpracuje z kadrą tenisa ziemnego PZT

PROKOM. Członek Sekcji Psychologii Sportu PTP oraz Podko-

misji Psychologicznej w Komisji Medycznej Polskiego Komite-

tu Olimpijskiego.

Kontakt

psychologiaipraca.pl

PLAN DZIAŁANIA

1. Skorzystaj z model strategii postępowania w sytuacji zadaniowej.

2. Sprawdź czy cel który ma być realizowany jest jasny i spójny dla pracownika.

3. Sprawdź czy pracownicy mają wpływ i uzyskali wsparcie potrzebne do realizacji

wyznaczonego celu.

4. Nie wzmacniaj przekonań dysfunkcjonalnych.

5. Wzmocnij przekonania ułatwiające realizacje celu.

BUSINESS COACHING 1/2009

OKIEM PRAKTYTKA – PRESJA W SPORCIE I BIZNESIE

OKIEM PRAKTYKA

PRESJA W SPORCIE I BIZNESIE

– MIKOŁAJ KOTERSKI

S pecyi cznym rodzajem presji, któ-

którym podlega, może też samodziel-

nie się od nich uwolnić. Istotną kwestią

jest więc zmiana sposobu myślenia o so-

bie i zadaniach. Oczywiście znacznie

łatwiej wypowiadać się na ten temat,

rzeczywistości i nie da sie go zmienić

natychmiast. Do uzyskania wyraźnej

i trwałej zmiany konieczny jest czas i sys-

tematyczna praca, która obejmuje

również wnikliwą analizę relacji i syste-

mu społecznego, w którym pracuje me-

nedżer. Wzorce zachowań, treści uzgod-

nień, pełnione role to czynniki, które

mogą mieć znaczenie przy optymalizo-

waniu działań i podnoszeniu skutecz-

ności, dlatego powinny być dokładnie

omawiane. Metody i techniki propono-

wane przez współczesną psychologię,

przy odpowiednim nastawieniu i za-

angażowaniu, z pewnością przynoszą

wymierne efekty w stosunkowo krót-

kim czasie.

Ważne jest przy tym rozwijanie umiejętności

emocjonalnego dystansowania się wobec

problemów i koncentrowanie się za zadaniu

Menedżer na co dzień spotyka się nie

tylko z oczekiwaniami ze strony prze-

łożonych, podwładnych, współpracow-

ników czy klientów, ale co nie mniej waż-

ne, również z tymi zamierzeniami, które

sam sobie określa.

Osoby na kierowniczych stanowis-

kach zazwyczaj starają się zwiększyć sku-

teczność swoich działań poprzez po-

szukiwanie narzędzi i stosowanie metod

ułatwiających radzenie sobie z presją.

Ważne jest przy tym rozwijanie umie-

jętności emocjonalnego dystansowa-

nia się wobec problemów i koncentro-

wania na zadaniu. Punktem wyjścia jest

więc przeanalizowanie sposobu my-

ślenia i zachowania. Warto na przykład

zwrócić uwagę na przekonania typu:

muszę …, powinienem …, nie mogę

…, które sprzyjają powstawaniu po-

czucia presji lub zwiększają stopień jej

nasilenia. Często okazuje się, że mene-

dżer podlega presji wobec zadań, które

sam sobie narzuca i z wykonania, któ-

rych rozlicza się samodzielnie. To opty-

mistyczny wniosek, bowiem skoro me-

nedżer sam określa rodzaj zobowiązań,

niż przeprowadzić tę zmianę w prakty-

ce. Na sposób postrzegania rzeczywis-

tości wpływają bowiem doświadcze-

nia gromadzone w ciągu całego życia.

Przez lata kształtujemy i utrwalamy włas-

ny styl interpretowania otaczającej Nas

Często okazuje się, że menedżer podlega

presji wobec zadań, które sam sobie narzuca

i z wykonania, których sam siebie rozlicza

O AUTORZE

Mikołaj Koterski – psycholog społeczny. Posiada doświad-

czenie menedżerskie w obszarze zarządzania zasobami ludzki-

mi, doświadczenie w dei niowaniu wymagań kompetencyjnych,

ocenie kompetencji i realizacji programów rozwojowych. Pro-

wadzi indywidualne sesje i warsztaty dla małych grup. Główne

obszary pracy: doradztwo personalne, rozwój kompetencji, po-

prawa skuteczności, radzenie sobie ze zmianą, kontrolowanie

emocji.

Kontakt:

Tel.: 508 539 237

Mail: koterski@psychologiaipraca.pl

www.psychologiaipraca.pl

BUSINESS COACHING 1/2009

rej podlega menedżer, są oczeki-

wania, które poprzez swoje dzia-

łania chce lub musi spełnić oraz perspek-

tywa oceny wyników i jakości jego pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: