Imperium Galaktyczne 1 kamyk na niebie.pdf

ISAAC ASIMOV

KAMYK NA NIEBIE

IMPERIUM GALAKTYCZNE

PRZEŁOśYLI PAULINA BRAITER—ZIEMKIEWICZ PAWEŁ ZŁEMKIEWICZ

TYTUŁ ORYGINAŁU: PEBBLE IN THE SKY

PRZEDMOWA

Dziewiętnastego stycznia tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego roku wydawnictwo Doubleday

opublikowało Kamyk na niebie Isaaca Asimova. Jedenaście lat pisywałem opowiadania do

róŜnych czasopism, ale Kamyk na niebie był moją pierwszą ksiąŜką, a ukazał się dokładnie

siedemnaście dni po moich trzydziestych urodzinach.

Trudno uwierzyć, Ŝe od tego zdarzenia minęło juŜ czterdzieści lat, jeszcze trudniej

uzmysłowić sobie, co mi ono przyniosło. Wówczas ani mi przez myśl nie przeszło, Ŝe zostanę

najbardziej płodnym pisarzem w dziejach Ameryki. A tak się właśnie stało.

Zawdzięczam to po części związkom, jakie połączyły mnie z Doubleday. Często — i

chętnie — powtarzam, Ŝe Doubleday zawsze traktował mnie Ŝyczliwie i ciepło, co, jak się

zdaje, irytuje nieraz osoby, które uwaŜają, Ŝe wydawca z natury rzeczy jest wrogiem pisarza.

Jedna z takich osób warknęła kiedyś:

— Zarabiasz dla nich masę pieniędzy. Dlaczego nie mieliby traktować cię ciepło i

Ŝyczliwie?

Odpowiedź jest prosta. Kiedy wydawcy z Doubleday przygotowywali do druku Kamyk na

niebie, znali tylko jedną moją ksiąŜkę. Nie było Ŝadnych podstaw oczekiwać, Ŝe da ona

znacznie wyŜszy dochód, niŜ wynosiła skromna zaliczka. Mimo to byli dla mnie równie mili i

sympatyczni jak dzisiaj. Nie chodzi tu więc wcale o interes firmy, ale o jej charakter.

W rezultacie uwierzyłem — a wiara ta nie opuszcza mnie do dziś — Ŝe pisanie ksiąŜek to

świetna zabawa, a kontakty z wydawcami stanowią wyłącznie przyjemność. To pobudziło

mnie do dalszego pisania. Tak więc Kamyk na niebie stał się zwiastunem innych powieści,

rozgrywających się w tym samym świecie. Był to pierwszy tom cyklu Imperium. PoniewaŜ

wykazywał pewne pokrewieństwo z drukowanymi w czasopismach opowiadaniami o

Fundacji, łatwiej mi było zebrać je później i wydać w formie ksiąŜkowej. Potem przyszły

powieści o robotach.

Nie znaczy to, Ŝe Doubleday upierał się przy cyklach powieściowych. Publikowali równieŜ

moje powieści nie naleŜące do Ŝadnego cyklu, a takŜe powieści i opowiadania

detektywistyczne. Drukowali takŜe moje prace popularnonaukowe, traktujące o tak róŜnych

zagadnieniach, Ŝe nie sposób ich tu omawiać. W sumie przez te czterdzieści lat Doubleday

wydał sto dziewięć moich ksiąŜek (to znaczy średnio jedną co sto trzydzieści cztery dni),

obecnie przygotowuje dwie nowe, a ja, oczywiście, pracuję nad kolejnymi.

Myślę, Ŝe w swoje czterdzieste urodziny Kamyk na niebie prezentuje się całkiem nieźle. W

końcu opowiadam w nim o straszliwych konsekwencjach wojny nuklearnej.

Prawdopodobieństwo takiego wydarzenia bynajmniej nie zniknęło, co więcej — dziś wiemy,

Ŝe jego skutki byłyby duŜo gorsze, niŜ sądziliśmy w latach pięćdziesiątych. KsiąŜka pokazuje

zło, jakie niesie rasizm po obu stronach, szkody, jakie wyrządza zarówno nienawiść

ciemięzcy, jak i kontrnienawiść ofiar — i choć chciałbym, aby w ciągu minionych

czterdziestu lat problem ten stał się nieaktualny, tak niestety nie jest. Sądzę, Ŝe ostrzeŜenie

zamknięte między okładkami Kamyka na niebie brzmi dziś równie prawdziwie jak

czterdzieści lat temu. Pozostaje mi tylko Ŝywić nadzieję Ŝe za następne czterdzieści lat nie

będzie juŜ moŜna tego powiedzieć.

Pragnąłbym dodać jeszcze kilka słów o moich redaktorach z Doubleday. Pracowałem z

wieloma i dziwnym zrządzeniem losu wszyscy byli dla mnie niezmiernie Ŝyczliwi. KaŜdy stał

się moim osobistym przyjacielem i przyjaźnie te przetrwały, mimo Ŝe nasze drogi zawodowe

rozeszły się.

Przede wszystkim muszę wspomnieć Waltera I. Bradbury’ego, który redagował Kamyk na

niebie i który, jak pamiętani, cierpliwie uczył mnie, jak dokonać korekty na szczotkach.

(MoŜe wyda się to dziwne ale prowadziłem tak zamknięte Ŝycie — tylko ja i moja maszyna

do pisania — Ŝe nie wiedziałem nic o złoŜoności świata zewnętrznego. Jak powiedział kiedyś

jeden z szefów Doubleday: „Ty, Isaac, potrzebujesz opiekuna. My wzięliśmy tę posadę).

Po Bradburym byli Timothy Seldes, Lawrence P. Ashmead, Cathleen Jordan, Hugh O’Neill

i Kate Medina, w tej właśnie kolejności, przynajmniej jeśli idzie o moje ksiąŜki

beletrystyczne. Popularnonaukowymi zajmowali się czasem inni. Zawsze kiedy opłakiwałem

odejście redaktora, Doubleday zaskakiwał mnie kimś, kto był równie serdeczny i Ŝyczliwy jak

ten, którego utraciłem.

Obecnie zajmuje się mną Jennifer Brehl, jeszcze dziś młodsza, niŜ ja byłem wtedy, kiedy

ukazał się Kamyk na niebie. Jest takŜe piękna, utalentowana i przeraŜająco inteligentna. Co

więcej — dba o mnie jak rodzona córka, i nic nie moŜe lepiej wyrazić smutku spustoszeń,

jakie poczynił czas, niŜ fakt, Ŝe takie oddanie mnie dziś zadowala.

To Jennifer wpadła na pomysł, by po czterdziestu latach wznowić w ograniczonym

nakładzie Kamyk na niebie — dla uczczenia szczęśliwego wydarzenia z przeszłości i wielu

jeszcze szczęśliwszych następstw, jakie to wydarzenie przyniosło i ciągle jeszcze przynosi.

Isaac Asimov

New York City

luty 1990

MIĘDZY JEDNYM KROKIEM A DRUGIM

Dwie minuty przedtem, nim zniknął na zawsze z powierzchni znanej mu Ziemi, Joseph

Schwartz spacerował po miłych uliczkach podmiejskiej części Chicago mrucząc do siebie

fragmenty Browninga.

Było to o tyle dziwne, Ŝe w oczach mijających go przechodniów Schwartz nie sprawiał

wraŜenia kogoś, kto mógłby cytować Browninga. Wyglądał dokładnie na tego, kim był:

emerytowanego krawca, który nigdy, nawet przelotnie nie zetknął się z czymś, co wytworni

intelektualiści zwą „ogólnym wykształceniem”. Lecz rozliczne, róŜnorodne lektury,

stanowiące poŜywkę dla niespokojnego, ciekawego świata umysłu, pozwoliły mu rozszerzyć

horyzonty. śarłoczna, nienasycona Ŝądza wiedzy sprawiła, iŜ zgromadził ogromny zapas

faktów, a niemal fotograficzna pamięć przechowywała wszystko w nienagannym porządku.

Na przykład w młodości dwa razy czytał Rabbiego Ben Ezra Roberta Browninga i,

oczywiście, od tego czasu umiał go na pamięć. Większa część wiersza niewiele mu mówiła,

lecz trzy pierwsze linijki od kilku lat gościły w jego sercu. Tego bardzo jasnego, słonecznego

ranka letniego dnia tysiąc dziewięćset czterdziestego dziewiątego roku zaintonował je do

siebie w głębi milczących komnat swego ducha:

Zestarzej się u mego boku!

Najlepsze jest wciąŜ o pół kroku

Przed nami — pełnia Ŝycia, ku niej wszystko wiodło…

Schwartz znakomicie rozumiał sens tych słów. Po młodzieńczej szarpaninie w Europie i

spędzonych w Stanach Zjednoczonych latach męskich wygodny spokój dojrzałego wieku był

bardzo miły. Mając własny dom i pieniądze, mógł wypoczywać, co teŜ i czynił. A jeśli

dodamy do tego zdrową Ŝonę, dwie córki, bezpiecznie wydane za mąŜ, i wnuka, który umilał

ostatnie lata jego Ŝycia, czym miałby się martwić?

Była wprawdzie bomba atomowa i ciągła gadanina o trzeciej wojnie światowej, ale

Schwartz wierzył w dobrą stronę ludzkiej natury. Nie sądził, aby kiedykolwiek wybuchła

kolejna wojna. Nie przypuszczał, Ŝe Ziemia ujrzy kiedyś atomowe piekło wystrzelonych w

gniewie bomb jądrowych. Tak więc uśmiechał się wyrozumiale do dzieci, które mijał, w

myślach Ŝycząc im szybkiej i niezbyt trudnej podróŜy przez młodość do spokoju, który ma

dopiero nadejść.

Podniósł stopę, aby przekroczyć szmacianą lalkę, leŜącą na środku ulicy, uśmiechającą się,

mimo Ŝe została porzucona — zgubę, której nikt nie szukał. Nie zdąŜył jeszcze postawić nogi

z powrotem…

W innej części Chicago stał Instytut Badań Jądrowych, w którym pracownicy wygłaszali

czasem teorie o istocie ludzkiej natury, z cichą rozpaczą przyjmując fakt, iŜ jak na razie nie

istnieją jeszcze instrumenty, pozwalające dokładnie wymierzyć wartość kaŜdej jednostki.

Kiedy o tym myśleli, nieraz modlili się, aby jakaś ingerencja sił nadprzyrodzonych

powstrzymała ludzką naturę (i przeklętą ludzką pomysłowość) przed zamienianiem kaŜdego

niewinnego i ciekawego odkrycia w śmiercionośną broń.

A przecieŜ, paradoksalnie, ci sami ludzie, którzy pchani niepohamowaną ciekawością

zagłębiali się w badaniach energii jądrowej, mogących pewnego dnia doprowadzić do

zniszczenia połowy ziemskiego globu, potrafili zaryzykować Ŝycie, by ocalić choćby

najmniej waŜnego innego człowieka.

Błękitna poświata za plecami chemika zainteresowała doktora Smitha.

ZauwaŜył ją, kiedy mijał na wpół otwarte drzwi. Chemik, pogodny młodzieniec,

pogwizdując zakorkował kolbę miarową, w której właśnie sporządzał odpowiednią ilość

roztworu. Biały proszek powoli opadał w cieczy, rozpuszczając się we właściwym mu tempie.

Przez chwilę to było wszystko, i nagle instynkt doktora Smitha, który najpierw kazał mu się

zatrzymać, popchnął go do działania.

Wpadł do środka, chwycił linijkę i zrzucił na podłogę rzeczy stojące na blacie biurka.

Rozległ się syk płynnego metalu. Doktor Smith poczuł, jak po nosie spływa mu kropla potu.

Młodzieniec patrzył zdumionym wzrokiem na betonową podłogę, na której w cienkich,

rozproszonych plamach zastygał srebrzysty metal. Plamy wciąŜ silnie wypromieniowywały

ciepło.

Wreszcie spytał słabym głosem:

— Co się stało?

Doktor Smith wzdrygnął się. Sam dobrze nie wiedział.

— Nie wiem. To ty mi powiedz… Co się tutaj działo?

— Nic się nie działo… — jęknął chemik. — To była próbka nie oczyszczonego uranu.

Robiłem analizę elektrolityczną miedzi… Nie wiem, co mogłoby się stać.

— Cokolwiek to było, młodzieńcze, mogę ci powiedzieć, co widziałem. Ten platynowy

tygiel otaczała widoczna aureola. To oznacza mocne promieniowanie. Uran, powiadasz?

— Tak, ale nie oczyszczony. On nie jest niebezpieczny. Maksymalna czystość jest przecieŜ

jednym z najwaŜniejszych warunków rozszczepienia, prawda? — szybko oblizał wargi. —

Czy myśli pan, Ŝe to było rozszczepienie? To nie pluton i nie poddano go bombardowaniu.

— I — dodał zamyślony doktor Smith — był poniŜej masy krytycznej. Lub przynajmniej

poniŜej znanej nam masy krytycznej. — Patrzył na kamienny blat stołu, spaloną i spieczoną

farbę szafek, srebrzyste strugi na betonowej podłodze. — Ale uran topi się w temperaturze

około tysiąca ośmiuset stopni Celsjusza, a reakcje nuklearne nie są jeszcze zbyt dobrze

poznane, więc nie moŜemy wykluczyć Ŝadnej moŜliwości. Zresztą to miejsce musi być wręcz

przesycone promieniowaniem z najprzeróŜniejszych źródeł. Kiedy metal wystygnie,

młodzieńcze, radziłbym go zebrać i bardzo dokładnie zbadać.

Rozejrzał się uwaŜnie, po czym nagle podszedł do przeciwległej ściany i zaniepokojony

spojrzał na plamkę na wysokości ramion.

— Co to jest? — spytał chemika. — Czy to zawsze tu było?

— Co, proszę pana?

Chłopak zbliŜył się, zdenerwowany, i spojrzał na miejsce, wskazane przez starszego

człowieka. Była to mała dziurka, którą moŜna by uznać za ślad po wyjętym gwoździu, ale

gwóźdź ten musiałby przebić tynk i cegłę na wylot; przez otwór widać było dzienne światło.

— Nigdy tego wcześniej nie widziałem — chemik potrząsnął głową. — Ale teŜ nigdy

czegoś takiego specjalnie nie szukałem, proszę pana.

Doktor Smith nie odpowiedział. Cofnął się powoli i podszedł do cieplarki, prostokątnego

pudełka z cienkiej stalowej blachy. KrąŜyła w nim woda, powoli poruszana mieszadłem,

wędrującym z mechaniczną precyzją, a zanurzone w niej elektryczne grzałki, sterowane przez

termometr, włączały się i wyłączały z irytującą regularnością.

— A to tutaj było? — doktor Smith delikatnie podrapał paznokciem plamkę na szczycie

dłuŜszej ścianki. Było to regularne małe kółko wycięte w metalu. Poziom wody go nie sięgał.

Oczy chemika rozszerzyły się ze zdumienia.

— Nie, proszę pana, tego przedtem nie było. Jestem pewien.

— Hmm. Sprawdź po drugiej stronie.

— Niech mnie diabli! Jest!

— Dobrze. Chodź tutaj i spójrz przez te otwory… Zamknij, proszę, cieplarkę. Teraz stań

tutaj — połoŜył palec na dziurze w ścianie. — Co widzisz?! — zawołał.

— Pański palec. Czy trzyma go pan na miejscu tamtej dziury? Doktor Smith nie

odpowiedział. Z całym spokojem, który zdołał sobie narzucić, polecił:

— Spójrz teraz w drugą stronę… Co widzisz?

— Nic.

— Ale to jest to miejsce, w którym stał tygiel z uranem. Patrzysz dokładnie na nie, prawda?

Wahanie.

— Myślę, Ŝe tak.

Doktor Smith zerknął na wizytówkę wiszącą na uchylonych ciągle drzwiach i zimnym

głosem oznajmił:

— Panie Jennings, to jest absolutnie tajne. Nie chciałbym, Ŝeby wspominał pan o tym

komukolwiek. Rozumie pan?

— Tak, proszę pana!

— Zatem chodźmy stąd. Przyślemy tutaj dozymetrystów, Ŝeby sprawdzili laboratorium, a

my spędzimy ten czas u lekarza.

— Myśli pan, Ŝe było skaŜenie? — chemik zbladł.

— Zobaczymy.

Nie stwierdzili Ŝadnych skutków skaŜenia. Obraz krwi był normalny, a test na cebulkach

włosów nie wykazał niczego. Mdłości, których doświadczyli, przypisano przeŜytemu

stresowi. Nie wystąpiły Ŝadne inne objawy.

W całym instytucie, ani bezpośrednio po wypadku, ani później nie znalazł się nikt, kto

byłby w stanie wyjaśnić, dlaczego nie oczyszczony uran duŜo poniŜej masy krytycznej i nie

poddany bombardowaniu neutronami mógł gwałtownie stopnieć i wypromieniować

śmiercionośną, widoczną aurę.

Jedyną konkluzją pozostało stwierdzenie, Ŝe fizyka jądrowa nadal kryje w sobie dziwne i

groźne tajemnice.

Doktor Smith nigdy nie zdobył się na wyznanie całej prawdy w raporcie, który

przygotował. Nie wspomniał o dziurach w laboratorium ani o tym, Ŝe najbliŜsza tygla była

ledwie widoczna, ta po drugiej stronie cieplarki nieco większa, a otwór w ścianie, leŜący trzy

razy dalej od niej, miał juŜ średnicę gwoździa.

Wiązka promieniowania poruszająca się w prostej linii mogła pokonać wiele kilometrów,

zanim krzywizna Ziemi spowoduje, Ŝe powierzchnia planety odsunie się z jej drogi na tyle.

aby promień nie mógł wywołać Ŝadnych uszkodzeń. Miałby wtedy około trzech metrów

średnicy. Lecąc w przestrzeń, rozszerzając się i słabnąc, dziwny strumień mógłby w końcu

zniknąć niczym nić w materii kosmosu.

Nigdy nikomu nie powiedział o tej wizji.

Nigdy teŜ nie powiedział, Ŝe następnego dnia jeszcze w trakcie badań lekarskich poprosił o

poranne gazety i przejrzał je szukając określonej informacji.

Ale w wielkiej metropolii co dnia znika tak wiele osób. Nikt nie przybiegł na policję

krzycząc i opowiadając, jak na jego oczach zniknął człowiek (a moŜe połowa człowieka?).

Nie było doniesienia o Ŝadnym takim wypadku.

W końcu doktor Smith zmusił się, by zapomnieć o wszystkim.

Josephowi Schwartzowi przydarzyło się to między jednym krokiem a drugim. Podniósł

prawą nogę, Ŝeby przekroczyć lalkę, i ogarnęła go nagła słabość, jak gdyby przez ułamek

sekundy trąba powietrzna uniosła go i wywróciła na lewą stronę. Kiedy z powrotem postawił

prawą nogę na ziemi, westchnął głęboko i poczuł, jak powoli osuwa się na trawę.

Przez długą chwilę siedział z zamkniętymi oczami i nagle je otworzył.

To była prawda! Siedział na trawie, w miejscu gdzie przed chwilą spacerował po betonie.

Domy zniknęły! Białe domy, przycupnięte w rzędach, kaŜdy z własnym trawnikiem,

zniknęły bez śladu!

I nie siedział na trawniku, to była łąka. Nie strzyŜona trawa rosła swobodnie, wokół

szumiały drzewa, mnóstwo drzew, a jeszcze więcej na horyzoncie.

To był największy szok, jaki przeŜył, poniewaŜ liście drzew miały rudy kolor, przynajmniej

część z nich, a pod rękami czuł suche, łamliwe, martwe liście. Był mieszczuchem, ale potrafił

rozpoznać jesień.

Jesień! Kiedy podnosił prawą nogę, był czerwcowy dzień, pełen świeŜej, połyskującej

zieleni.

Spojrzał w stronę swoich nóg i z okrzykiem wyciągnął ku nim rękę. Niewielka szmaciana

lalka, którą chciał przekroczyć, mały okruch realnego świata…

O nie! Obrócił ją w trzęsących się dłoniach. Nie była cała. Nie rozerwana, ale przecięta.

CzyŜ to nie dziwne?! Przecięta wzdłuŜ bardzo dokładnie, tak Ŝe wypełniające ją strzępy

włóczki nie zostały naruszone. Wszystkie nitki kończyły się równo.

Połysk na lewym bucie przyciągnął jego wzrok. WciąŜ trzymając lalkę, załoŜył stopę na

drugą nogę. Czubek podeszwy, najbardziej wystająca część buta, został gładko odcięty.

Odcięty tak, Ŝe Ŝaden ziemski nóŜ w ręku Ŝadnego ziemskiego szewca nie byłby w stanie

wykonać takiego cięcia. ŚwieŜa płaszczyzna błyszczała niczym gładka, nieruchoma

powierzchnia wody.

Po plecach Schwartza przebiegł zimny dreszcz, dosięgnął głowy i zamienił się w uczucie

grozy.

W końcu, poniewaŜ brzmienie jego własnego głosu było uspokajającym elementem tego

zwariowanego świata, Schwartz odezwał się. W niskim, urywanym głosie, który usłyszał,

brzmiało napięcie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: