Pojęcie rewalidacji.doc

Pojęcie rewalidacji

W związku z rosnącą liczbą dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych i wychowawczych, coraz częściej zwraca się uwagę na fakt zapewnienia
im odpowiedniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej mającej na celu rozwijanie funkcji deficytowych oraz zapewnienie im odpowiedniego miejsca w otaczającym społeczeństwie. Analizując specyfikę zaburzeń rozwojowych nasuwa się wniosek, iż każda z tych grup, wymaga stworzenia odpowiedniego systemu rewalidacji, który pod uwagę brać będzie zarówno osobowość jednostki, stan jej organizmu oraz stopień upośledzenia wywołującego niepełnosprawność[1].

W terminologii pedagogiki specjalnej pojęcie „rewalidacja” funkcjonuje zamiennie
z pojęciem „rehabilitacja”. Co nie zawsze wydaje się być tożsame. To drugie jest powszechniej używane.

Rehabilitacja to „proces obejmujący działania lecznicze, społeczne, zawodowe,
a w przypadku dziecka – także pedagogiczne, zmierzające do przywrócenia sprawności
i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nigdy nie miał, lub z powodu przebytego urazu czy choroby je utracił”[2]. Pojęcie rewalidacji natomiast dosłownie tłumaczy się jako „powrót do zdrowia, czyli zdobywanie siły psychofizycznej, adekwatnie do możliwości danej jednostki”[3]. Często rehabilitacja wiązana jest z podejmowanie. Działań mających na celu usprawnienie pod względem fizycznym
oraz zapewnienie odpowiedniej pomocy psychologicznej – działania te mają na celu zaistnienie niepełnosprawnych w społeczeństwie pod względem zawodowym. Rewalidacja natomiast utożsamiana jest z odpowiednim wychowywanie i kształceniem tych jednostek. Choć treść tych definicji jest zupełnie różni się od siebie, współcześnie wiadomo, że zarówno w rehabilitacji, jak i rewalidacji mamy do czynienia z jednym charakterystycznym dla obu terminów działaniem, którego celem jest całościowy powrót do życia. To, którym pojęciem posługują się specjaliści, zależy w dużej mierze od tradycji, a przede wszystkim od charakteru placówki, w której są zatrudnieni i ich przyzwyczajeń[4].

Rehabilitacja jest pojęciem niezwykle złożonym, dlatego też powstało wiele definicji, które odzwierciedlają szeroki zasięg tego procesu, jednocześnie są one efektem wieloletniej pracy osób zaangażowanych w pomoc niepełnosprawnym.

W 1968 roku Światowa Organizacja Zdrowia określiła rehabilitację
jako „kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków medycznych, psychologicznych, pedagogicznych, społecznych i zawodowych w celu usprawnienia osób z naruszoną sprawnością organizmu do możliwie najwyższego poziomu”[5]. Usprawnianie, pojmowane jako proces zachodzących w rozwoju psychofizycznym zmian, ma dać szansę niepełnosprawnemu na odzyskanie w dostępnym zakresie sprawności, zdobycie umiejętności i takich cech osobowości, które konieczne są do normalnego funkcjonowania[6].

W ujęciu Aleksandra Hulka rehabilitacja „jest to proces złożony, którego głównym zadaniem jest rozwijanie u osób trwale poszkodowanych na zdrowiu maksymalnych zdolności do wykonywania podstawowych, codziennych zajęć, przygotowanie do pracy zawodowej oraz stwarzanie korzystnych warunków do kontaktów z otoczeniem fizycznym
i ze środowiskiem społecznym”[7]. Istotę tak rozumianej rehabilitacji stanowi stworzenie każdej jednostce optymalnych warunków, aby mogła prawidłowo funkcjonować. Osiągnąć można to poprzez przywrócenie sprawności uszkodzonym organom tej jednostki
bądź poprawę ich funkcjonowania, przygotowanie jej do samodzielnego uczestnictwa w życiu codziennym i do korzystania z różnych form kształcenia, a także do wykonywania pracy.

Zdaniem zaś Władysława Dykcika przez pojęcie rehabilitacji należy rozumieć „łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne i pedagogiczne, społeczno-zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby trwale poszkodowanej
na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia w społeczeństwie”[8]. Proces ten w celu przywrócenia utraconych sprawności i uzyskania możliwie wczesnych
i trwałych efektów, łączyć powinien oddziaływania o niezwykle różnorodnym charakterze
i zakresie.

Pod względem historycznym idea rehabilitacji zrodziła się na początku XX wieku jako reakcja na sytuację powstałą w wyniku wydarzeń związanych z pierwszą wojną światową, a mianowicie gwałtownym wzrostem liczby osób niepełnosprawnych. Jako ruch społeczno-medyczny rozwinęła się po roku 1945, czyli drugiej wojnie światowej,
a jej nadrzędnym celem stało się wówczas możliwie jak najszersze przywrócenie pełnego życia ofiarom wojennym. W obu tych przykładach widać wyraźnie, że idea rehabilitacji zrodziła się w konsekwencji nieszczęść i katastrof, których centralnym punktem był człowiek, za którego tragedię rządy wszystkich krajów świata stały się odpowiedzialne[9].

Od końca lat pięćdziesiątych XX wieku równolegle z terminem rehabilitacja, funkcjonuje termin „rewalidacja”. Na gruncie polskim do wprowadzenia i upowszechnienia tego pojęcia w terminologii pedagogiki specjalnej przyczynił się Witold Doroszewski. Termin ten w jego rozumieniu ma jednak ograniczony zakres, ponieważ w swej istocie koncentruje się tylko na kształceniu i wychowaniu dzieci chorych i tych, których stan zdrowia pozwala mieć wiele do życzenia[10].

W ujęciu Marii Grzegorzewskiej rewalidacja utożsamiana była z:

§  „przywracaniem zdrowia w dostępnym zakresie,

§  działaniami związanymi z kompensowaniem, korygowaniem, usprawnianiem braków i uszkodzeń, akcją dynamizowania,

§  kształceniem ogólnym i zawodowym ucznia,

§  wszechstronnym i w miarę najpełniejszym rozwojem osobowości,

§  przygotowaniem w miarę istniejących możliwości jednostki upośledzonej do udziału w życiu społecznym”[11].

Istota tak pojmowanej rewalidacji polega na dążeniu do przywracania zdrowia jednostkom w wielu aspektach. Jednakże autorka ta zwraca uwagę na fakt, że całkowita rewalidacja odnosi się jedynie do dzieci przewlekle chorych (istnieją jednak odstępstwa),
w stosunku do pozostałych dzieci o specjalnych potrzebach pojęcie to ma charakter przenośny. Celem w takich przypadkach jest wówczas przywrócenie zdrowia w dostępnych dla tych dzieci zakresach, a w pozostałych, uwagę należy zwrócić na znalezienie środków kompensujących[12].

Roman Ossowski uważa, że efektywność każdego podejmowanego procesu rewalidacyjnego zależy przede wszystkim od wczesnej interwencji oraz od wysoko wykwalifikowanego zespołu specjalistów ukierunkowujących podejmowane działania.
Nie bez znaczenia pozostaje także rola organizacji rządowych i pozarządowych, bez których to wsparcia proces rehabilitacji w ogóle nie zaistniałby. Mając to na względzie mówi
on o rewalidacji jako o „profesjonalnej formie pomocy osobom niepełnosprawnym. Stanowi ona odpowiedź społeczeństwa na problemy osób niepełnosprawnych.”[13] Również Grażyna Tkaczyk podkreśla znaczenie prowadzonej przez różne instytucje działalności skierowanej
na osobę niepełnosprawną. Nadrzędnym celem ich przedsięwzięć jest przygotowanie
tych jednostek do odnalezienia się, a w konsekwencji funkcjonowania w świecie pełnosprawnych. Jej zdaniem działalność ukierunkowaną właśnie na ten cel nazywać należy rewalidacją[14].

W ostatnich latach rozszerzono oddziaływania rewalidacyjne (rehabilitacyjne)
na rodzinę i ogół społeczeństwa, podkreślając ich ogromne znaczenie dla sukcesu rewalidacyjnego, dlatego też współcześnie rewalidację osób niepełnosprawnych (rehabilitację) rozumie się jako „złożony proces, który z jednej strony polega na przywracaniu im maksymalnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej oraz przygotowaniu
ich do samodzielnego życia w społeczeństwie, z drugiej zaś strony na tworzeniu
w środowisku cywilizacyjno-kulturowym odpowiednich warunków do ich funkcjonowania”[15].