Narząd wzroku służy do odbierania wrażeń, ma 2 elementy:1)gałka z nerwem wzrokowym (gałka odbiera wrażenia a nerw wzrokowy przekazuje je do ośrodków potylicznych kory mózgowej)2) mięśnie i aparat ochronny (w jego skład wchodzą: spojówki powieki narząd łzowy
powieki ochrona gałek ocznych, elementy: fałdy skóry, mięśnie okrężne oka, tarcza powiekowa, spojówki
dźwigacz spojówki górnej odpowiada za podnoszenie i opuszczanie powieki górnej
mięśnie okrężne oka odpowiadają za mruganie
narząd łzowy: kanalik górni i dolny łączą się i powstaje jeden wspólny, tym kanalikiem łzy idą do woreczka łzowego, później schodzą do kanału nosowp-wzrokowego, a następnie są odprowadzane)
3 warstwy gałki ocznej
1)włóknista najbardziej zewnętrzna, funkcja ochronna, składa się z: 1) rogówki- przezroczysta nie posiada naczyń krwionośnych, funkcja ochronna, nadaje kształt gałce ocznej ok 1mm grubości 12 mm szerokość. 2) twardówki- kolor biały, stanowi ¾ błony włóknistej, na twardówce znajduje się blaszka sitowa- miejsce którędy wychodzi nerw wzrokowy
2)naczyniowa składa się z: 1) naczyniówki zbudowana z szeregu naczyń, jej zadaniem jest odżywianie zewnętrznej warstwy siatkówki. Jest bardzo luźno przymocowana do twardówki 2) ciało rzęskowe w jego skład wchodzi: ciało płaskie zbudowane z 2 warstwowego nabłonka wyrostki jest ich ok. 70 i odpowiadają za wytwarzanie cieczy, mięsień odpowiada za akomodację oka tęczówka ze źrenicą ma kolor, źrenica może się zwężać i rozszerzać w zależności od ilości światła. Za jej rozszerzanie odpowiada mięsień rozwierasz- jest on regulowany przez układ współczulny.Za zwężanie źrenicy odpowiada zwieracz- regulowany przez układ przywspółczulny.
3)światłoczuła (siatkówka) najbardziej wewnętrzna składa się z 10 warstw znajdują się tu czopki i pręciki. Pręciki ok120 mln- odpowiadają głównie za widzenie w ciemności i orientację w przestrzeni (rodopsyna- barwnik rozkłada się w ciemności i oko może się łatwo dostosować do zmiany warunków). czopki- 6ml opowiadają za widzenie barw i kształtów znajdują się na plamce żółtej (zbiór czopków dzięki którym widzimy ostro i wyraźnie) obok niej jest tarcza nerwu wzrokowego- miejsce którym wychodzi nerw wzrokowy (tworzony przez włókna całej siatkówki)
8 poziomów rozwoju widzenia N. Barraga, M. Colins
1) reagowanie w sposób wskazujący na spostrzeganie bodźców wzrokowych i odbieranie informacji wzrokowych 1-3 msc życia
2) rozwijanie i wzmacnianie dowolnej kontroli ruchów gałek ocznych początki wybierania i różnicowania konkretnych obiektów o wyraźnych barwach i kształtach 4-12 msc życia
3) różnicowanie, rozpoznawanie i posługiwanie się konkretnymi obiektami 1-3 r.ż.
4) różnicowanie i identyfikowanie kształtów i szczegółów obiektów oraz obrazów przedstawiających przedmioty ludzi i akcje 2-4 r.ż.
5) zapamiętywanie szczegółów w złożonych obrazkach i wzorach, odnoszenie części do całości, różnicowanie figury i tła w perspektywie blisko daleko 3-5 r.ż.
6) różnicowanie identyfikowanie i odtwarzanie figur abstrakcyjnych i znaków 5-6 r.ż
7) różnicowanie identyfikowanie i spostrzeganie układó na od=brazkach w figurach przestrzennych i znakach 5-6r.ż
8) identyfikowanie, spostrzeganie i odtwarzanie pojedynczych i złożonych znaków 6-7 r.ż.
KOMPENSACJA polega na zastępowaniu zaburzonych funkcji organizmu innymi:
Kompensacja poznawcza- kompensowanie utraconej czy uszkodzonej funkcji analizatora wzroku i przejęcia jej przez pozostałe analizatory. Dzieli się na:
Kompensacje sensoryczną- usprawnianie analizatorów na poziomie receptorów celem przejęcia funkcji brakującego lub uszkodzonego lub brakującego wzroku
Teoria wikariatu zmysłów- zastępstwa zmysłów- zakładała, że zmysły u niewidomych np. słuch nie są lepiej rozwinięte ale na skutek częstszego ich używania są lepiej wykształcone
Czułość i wrażliwość zachowanych zmysłów u niewidomych na skutek częstego używania jest wyższa. O wiele słabsze bodźce potrafią u niewidomych wywołać odpowiednie wrażenie albo i zmiany
Kompensacja percepcyjną- doskonaleniu podlega ogólnie sprawność poznawcza, a właściwie sprawności percepcyjne- cały proces spostrzegania.
Teoria kompensacji wg, Grzegorzewskiej przez kształtowanie się dynamicznych układów strukturalnych zjawisko kompensacji nie jest wynikiem działania jednego zmysłu (analizatora) lecz jest skutkiem współdziałania wszystkich pozostałych zmysłów. Pomimo takiego zespołowego jest to tylko zastępstwo częściowe i ograniczone. Układy strukturalne podlegają rozwojowi i doskonaleniu wraz z wiekiem.
Kompensacja werbalna/ słowna- polega na tym, że słowo może dostarczać osobom z defektami wzroku takich samych treści poznawczych jak widzącym wzrok.
ZMYSŁ PRZESZKÓD polega na odczuwaniu przez niewidomego przeszkody na odległość zanim nastąpi z nią bezpośredni kontakt. Niewidomy zbliżając się do przeszkody odczuwa w okolicy czoła skroni gałek ocznych rodzaj muśnięcia lub lekkiego ucisku jest to ogólne wrażenie przeszkody bez bliższego określenie jej wielkości i charakteru.
Teorie:
Truszel-O bodźcach akustycznych odbijanie się fal dźwiękowych i ucisk na czoło.
Kuntz- o dotyku- w momencie zbliżania się do przedmiotu odczuwa ucisk fal powietrza na czoło
Krogius- o doznaniach termicznych- odczuwanie temperatury przedmiotu
Grzegorzewskiej- koncepcja dotykowa i słuchowa 4 człony zmysłu przeszkód:
1 czuciowy- bodźce dot. Słuch
2 intelektualny- rozumienie
3 emocjonalny- obawa
4 reakcja ruchowa- ucisk i unik
Dolański – bodźce akustyczne wyklucza bodźce dotykowe
BLINDISMY- pewne anomalie, nieprawidłowości w sferze motorycznej. Charakterystyczne formy zachowania się niewidomych przejawiające się w wykonywaniu pewnych stereotypowych, niepotrzebnych, bezcelowych ruchów lub czynności albo ich niewykonywania w sytuacjach w których powinny wystąpić. zachowanie to ma charakter bardziej lub mniej świadomy, a często nawet odruchu bezwarunkowego. Niektóre z tych zachowań podobne są do tzw tików.
rodzaje blindismów wg Sękowskie
1) ruchy czy zespoły ruchów- czynności w danej sytuacji nieuzasadnione i niepotrzebne jak: kołysanie się w przód/tył, lewo/prawo, potrząsanie głową, kręcenie się w kółko
2) brak ruchów czy zespołów ruchów potrzebnych w danej sytuacji a więc przyjmowanie postawy lub zachowanie odbiegającego od przyjętych norm i obyczajów np. brak rytmicznego kołysania się przedramienia przy chodzeniu, chód na sztywnych nogach, brak gestykulacji i mimiki przy mówieniu.
3) odruchy obronne zmierzające do spostrzeżenia przeszkody i jej ominięcia jak: podnoszenie nóg w celu zbadania nierówności terenu stopą, odchylanie tułowia w tył aby ochronić twarz, wyciąganie przed siebie rąk.
4) miny i pozy, które są obronną reakcją na cierpienie np. mrużenie oczu, przecieranie ich odwracanie od światła lub opuszczanie głowy.
Bodziec dystalny- bodziec działający z pewnej odległości, poza naszym organizmem oddziałujący na nasze narządy zmysłów np., kartka i długopis mój ??
Bodziec proksymalny- bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłu np. kartka, długopis, ręka.
WRAŻENIE odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej przedmiotów zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Jest bardzo subiektywne.
SPOSTRZEŻENIE jest procesem tworzenia reprezentacji na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłów/ powstaje w wyniku czynności umysłowych takich jak: analiza synteza kojarzenie interpretacja danych zmysłowych czyli wrażeń pochodzących od różnych źródeł.
FAZY SPOSTRZEGANIA
1) rejestrowanie sensoryczne- zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy nieświadoma
2)ocena emocjonalna- ocenianie jako pozytywne/negatywne przyjemne/nieprzyjemne
3) rozpoznawanie treści bodźca in. ceny semantycznej- rozpoznawanie do której kategorii dany bodziec należy
4) oceny znaczenia metaforycznego- rozpoznawanie danego bodźca i stwierdzenie, że np.. krzesło to krzesło J
WYOBRAŻENIE- w momencie kontaktu ze zjawiskiem pojawia się odtworzenie obrazu, który nabyliśmy wcześniej. Są wytwórcze- nowe obrazy przedmiotów i zjawisk dotychczas nie spostrzeganych powstałych w wyniku nałożenia się, łączenia i przekształcania dalszych spostrzeżeń.
Odtwórcze- odtwarzanie obrazu przedmiotów czy zjawisk na podstawie dawnych doświadczeń, pamięciowych śladów.
SPOSTRZEŻENIA ZNIKAJĄ W MOMENCIE DZIAŁANIA PODNIETY ZEWNĘTRZNEJ, A WRAŻENIA TRWAJĄ CZĘSTO BARDZO DŁUGO. WYOBRAŻENIA SĄ MNIEJ DOKŁADNE OGRANICZAJĄ SIĘ DO CEHC ISTOTNYCH, SĄ MNIEJ SZTYWNE NIŻ SPOSTRZEŻENIA.
POSTAWY SKŁADNIKI: afektywny, behawioralny, poznawczy
Czynniki wpływające na preferowanie danej postawy:
-środowisko –płeć –wiek –wychowanie –doświadczenie –sytuacja(samotnie czy w tłumie) –system wartości –wykształcenie –moda kultura
postawy niewid wobec widz
akceptacja- życzliwość szacunek chęć współpracy
odrzucenie- agresywność zawiść chęć imponowania
POSTAWY NIEWID WOBEC WIDZ WG. KAZIMIERCZAK
1)NIEDOJRZAŁE
a) roszczeniowa- os. Niewid Ma poczucie, że wszystko się jej należy
b) agresji- stosunek negatywny w zachowaniu osoby niewid w stosunku do widzącej
c) izolacji- niechęć do widzących i zamykanie się w świecie niewid
d) obsesji- os niewid skupia się tylko na swoich problemach, przekonanie ze ma trudniej, że widzący mają wszystko- niechęć itp.
e) bierności- dystans, niechęć do wszystkich działań mających na celu usprawnianie.
2) DOJRZAŁE
a) prowadzenia naprzeciw- niewid nie zamyka się w sobie, chętnie uczestniczy we wszystkich fazach pomocy.
b) dialogu- partnerstwo niewid i wid wymiana info w rozmowie
c) terapeuty- umiejętność wysłuchania drugiej os i pokazania że jest rozwiązanie jakiegoś problemu ze nie jest on niedopokonania
d) pedagoga- postępowanie mające na celu nauczenie nowych rzeczy z wykorzystaniem charakterystycznych cech pedagogicznych
e) współdziałania- objawia się we wszystkich sferach życia
f) pozostania bycia sobą
POSTAWY RODZICIELSKIE
1) akceptowanie dziecka i jego kalectwa
2) akceptowanie dziecka nieakceptowanie skutków kalectwa
3) ukryte odrzucenie
4) jawne odrzucenia
jarzab