NPH skrypt.pdf

Wprowadzenie

I WIDOMOCI WTPNE

1. Charakter nauk pomocniczych historii

a) Historia jetnaukabadajcnapodtawieródełpianychdiejepołecnociludkiejwkonkretnych

fazach jej rozwoju

b) Metodybadaohitorycnychprowadajidopytaniaocelehitoriijakonauki

a) PojcieNPHwPolceporapierwyutaliłw1814rokuWalentykorochódMajewkijako

„umiejtnodroponawaniaiocenianiadyplomatów”

b) W1933Władyławemkowic roróżniłnaukipomocnicektórychpredmiotembadaoródła

pianelubwyrytenaromaitymmaterialeodpoiłkujcychktóreamoitnymigałiaminauki

którychmetodiwyników badaokorytahitorykdowoichcelówNPHtotenaukiktórełuż

historykowijakoniebdnepryodcytaniuroumieniuokreleniu czasu i miejsca zdarzeotudież

przy krytycznej ocenie ródła historycznego.

c) lekanderGieytornaukipoługujceimetodhitorycndooigniciawłanychcelów

traktujemy za NPHaletylkowówcagdymogonepołużydhitorykowidoroumieniaródła

C. NPHintereujeetapkrytykiewntrnej(erudycyjnej)ietapkrytykiwewntrnej(hermeneutyka)ródła

a) Dycyplinynaukhitorycnychwianeetapemheureyhitorycnej

b) NPH maja za zadanie zbieranie, opracowywanie i systematyzowanie ródeł historycznych na etapie

krytykiródłowej

a) TradycyjnieaNPHwykłoiuważad

─ Paleograi

─ Dyplomatyk

─ ragityk

─ Chronologi

─ Numimatyk

─ Heraldyk

─ Genealogie

─ Geografie historyczna

─ Archiwityk

─ Prasoznawstwo

b) NPH majaaadanieumożliwidtoowaniereguł krytykiormalnejdookrelonychródeł

historycznych.

c) Każda dycyplinpomocnicychajmujeiepewnymtypemródeł

a) W1958Brandtpodieliłnaukipomocnicenate

─ któreobjaniaj wpółcynnikiproceudiejowego(geograiachronologiagenealogia)orate

─ któreobjaniaj pocególnetypyródeł(ródłonawtwopaleograiadyplomatykaheraldyka

sfragistyka, numizmatyka)

b) W 1969 R.Delort:

─ pierwagruparódłoijegotypy,

─ drugagrupatonaukiobjaniajcewpółcynnik procesu historycznego, ale traktowane jako

ródła (chronologia, geografia, kartografia, toponomastyka),

─ trzecia grupatonaukiłużce doponaniacłowiekaipołeceotwa(onomatykagenealogia

heraldyka, sfragistyka, numizmatyka)

c) W 1972 B.Kurbis wyła od pojcia ródła historycznego i tradycyjne nauki podieliła na5epołów

─ 1 grupa tonaukiajmujceiródłamiobjaniajcymiwpółcynnikiproceuhitorycnego

(genealogia, demografia, socjografia, geografia, chronologia),

─ 2 grupa to naukiajmujceiródłami objaniajcymiwytworypima(paleograiakodykologia

dyplomatyka, archiwistyka),

─ 3 grupa to naukiajmujceiródłamiobjaniajcymijyk i kultur literacka (metody

jykoznawcze i historyczno-literackie, filologia łacioka i filologie narodowe),

─ 4 grupa to naukiajmujceiródłamiobjaniajcymi twabytkimaterialne(metodybadao

dawnych technik, ikonografia, kostiumologia),

─ 5 grupa to nauki ajmujce iródłamiobjaniajcymi przedmioty i wizerunki symboliczne

(archeologia prawnicza, heraldyka, numizmatyka, sfragistyka)

2. ródłoznawtwo

A. Najmłodadiedinabadaohitorycnych

B. Dwapunktywideniaródłonawtwaopartenawtpnym etapie badania historycznego albo na

swoistej specjalizacji historycznej.

a) Pierwywtpnyikoniecnyetapbadaniahitorycnegopoleganauykaniuniebdnych

wiadomoci o danym ródle lubepoleródełwtymteenieródłonawtwojetintegraln

ccihitoriianiemożeRocicobie praw do pojcia nauki pomocniczej

b) woityrodajpecjaliacjihitorycnejjetwianyanalicegółowychproblemów jakie

nasuwa epół ródeławycajokrelonejepokitegopunktuwideniajakopredmiotbadao

ródłonawcychwykaujeidwa cele:

─ Uykaniewiadomocikoniecnychdlaprzeprowadzenia poprawnejiwycerpujcejkrytykiródła

arówno ewntrnejjakiwewntrnejaatemwytkiecynnociwykonywanenaetapie

heurezy

─ Klayikacjapucinyródłowejokrelonegoregionugeograficzno-hitorycnegopowtałejw

pewnymokreiehitorycnymwrautaleniemjejwpływunadalyrowój procesu

historycznego.

C. ródłoznawtwo ajmujeiklayikacjapucinyródłowejbadanegoregionugeograicnegow

pewnym okresie historycznym wrautaleniemjejwpływuna dalyrowójproceuhitorycnego

3. Podtawowewiadomocidiejównaukpomocnicych

A. OjcemNPHjetbenedyktynrancukiJeanMabillonktórytworyłdiełoDerediplomaticalibriexw

1681 roku.

B. W Polsce pierwsza katedra NPHpowtaławeLwowiew1784rokuaaojcapolkichNPHuważanyjet

Joachim Lelewel.

II RODJEIGTUNKIRÓDEŁHITORYCNYCH

1. Klayikacjeródełhitorycnych

A. ródłem historycznym welkieinormacjeodnoceidożycialudiwprełociwrakanałami

inormacyjnymiJetpootałocipychoiycnipołecnbdcwytworempracyludkiejatym

amymucetnicywrowojużyciapołeceotwa

B. Klayikacjadotyccaormyitreciródłatoklayikacjaródłonawcataktóradotycyunkcjiródła

to klasyfikacja metodologiczna

a) Klasyfikacja ródłonawca:

─ Klayikacjaormalnaapunktwyjciabierecechyewntrneródła(pianeiniepiane)

─ Klasyfikacja genetyczna, za punkt wyjcia bierepoóbpredtawianiaródła

─ Klasyfikacja materialna, za punkt wyjcia bierze tredródła(ergotechniczne, socjotechniczne,

psychotechniczne)

b) Klasyfikacje metodologiczne

─ Beporednie(takiektóreoakciehitorycnyminormuj beporednictwainormatora)i

porednie(prypomocyinormatora)

─ Adresowane (powtaj z myl oprekaaniuinormacjioprełociodbiorcy) i nieadresowane

(brakuje nadawcy)

2. trukturaródłahitorycnego

A. Każderódłojetwoit inormacjktórymawojegonadawciodbiorcautoraicytelnika

a) ródłoowydareniu informujenaprewypowied pianaFunkcjetejwypowiediktałtujiw

ależnociod kładowychelementówkażdej mowy Owymielementami

─ Nadawca

─ Odbiorca

─ Kod

─ Kontakt

─ Kontekst

─ Komunikat

b) Każdytychelementówmuibydpoddanyanaliieródłonawcej

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

B. Rodajigatunekjetpunktemwyjciadlakażdejpraktycnejklayikacjiródeł

a) Rodzaj okrela aktiżdiełopianeutrwalawydareniadiejceiwprełocilubteraniejoci

─ Dieło pianektórepowtajeewiadomociiżchodioprekaanieinormacjooprełoci

naywamyhitoriograiktór wyklimyodnoiddodiełapianegoktóreodnotowało

wydarenielubwydareniaalewyranymamiaremupowechnieniatychinormacjiwpoób

którywyjaniałbygene wydarzenia z punktu widzenia obowiujcychwcaiejegopowtania

kanonów przedstawiania diejów

─ Wik ced ródełpianychniepowtaje myloutrwaleniuwiadomocidlaponania

przełocialejedyniedladokumentacjiaktualnegożyciaMajoneaadanieopiywadtan

paostwa, wielkiej włociobraowadtanrożnychdiałów gopodarkiobrotówhandlowych

notowadwydareniaocharakteretatytycnymatakżeodtworydnowetanyprawneNaywa

ijeródłami dokumentowymi lub rejestracyjnymi

b) Gatunkiem bdiemyokreladdrug wartwródłaBdieonimdecydowała celowadiałalnod

picegowakreietematujakikontrukcjidiełaGatunekatembdietanowił aktualizacje cech

rodajupootajcrównoceniewciłymwikuewiadomocigatunkowwłaciw

konkretnemu okresowi diejów

─ Gatunekjetcilewianyproceemhitorycnym

─ Gatunekjetktałtowanyapotrebowaniempołeceotwanakonkretnetreciktóre

podawane w rożnej konkretnej formie

c) Cechydecydujceoroponawalnocigatunkutotw inwarianty gatunkowe którenieależnieod

punkturowojugatunkupootajniemienionePootałecechyulegajcemodyikacjinaywamy

wariantamiktóredecydujopowtaniuodmiangatunkowychktóremogmiedcharakter

diachronicny(bdcywynikiemdiałajcychnagatunekmianpołecnychpolitycnych

gopodarcychietetycnych)iynchronicny(bdcywynikiemróżnicowaniaikonwencji

pisarskiej)

3. Gatunkipianychródełhitoriograicnych

A. Gatunekitniejewokrelonymcaierowijaiianikatdojegoroponawalnociniemoże

decydowadrytmpremianalejegoniemieniajceicechyinwarianty

B. Whitoriograiiredniowiecnejgłówn rolodgrywakronikartwo(hitoria)rocnikartwo(annale)i

biografistyka (gesta)

C. Diełahitoriograicnepootajcepodwpływemantykutokronikartwobiograiaautobiograiaora

korespondencja.

a) PodtawowymgatunkiemantycnegodiejopiartwabyłokronikartwoCechcharakterytycn

tychdieljetwykorytaniemiejcowychtradycjiprecopreikniteelementamiludowymi

b) Biograitykacharakteryujetożeceledieło jetpowiconeżyciu i czynom osoby zazwyczaj

wybitnejpryograniceniuidonotowaniajedynierealiówpodpordkowujcjewoitej

konstrukcji

c) Autobiografia odkrywa myli i uczucia autora.

d) Korespondencja ma umożliwid kontaktnieobecnymodbiorcatymamymłuży do przekazywania

wielorakiej treci życiacodiennego

D. Gatunkiktałtujceiwkrgu mylichrecijaokiejtokompendia historyczne i hagiografia

a) Kompendia historii Kocioła nawiujdoantycnegopojciahitoriaalenadajmuwoitpłync

ałożeoteologicnychtred

b) Hagiografia topimiennictwopowiconewitymwytwarałatektyajmujceiżyciemwitych

ichkultemrelikwiamiicudamiMożnahagiograiepodielidna3gatunkimartyrologiavitalub

passio i miracula

─ Martyrologia jetnajtarymgatunkiemhagiograicnymJetkompilacjelementów

kalendarzowych i krótkiej inormacjiomiercimcennika

─ Żywoty witych mogbydvitacyliżywotemwynawcydiewicylubpaiożywotem

mcennikaitoutworyocharakterebiograicnym

─ Miracula to kigi cudów dokonanychprewitegoarównoajegożyciajakipomierci

włacapryjegogrobie

E. Gatunkicharakterytycnedlaredniowieca to roczniki, kroniki, gesta, oraz katalogi lub genealogie.

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

a) Roczniki notujpoddatrocnwkrótkim komunikacieinormacjeowydareniuintereujcym

wkikrgodbiorcówdwórkrólewkibikupówlubklatorGeneza rocznikarstwa tkwi w tablicach

paschalnychktórełużyłydoutalaniadatywitwielkanocnych

b) Kronika redniowieczna Elementempordkujcymjetdatarocnaaletematjetowielebogaty

Dzielimy na uniwersalne i na regionalne(narodowe).

─ Kronika uniwersalna – chceobjdcałediejeludkociipokaad genealogiepocególnych

ludówetawieniaichdiejówwjednekwencjchronologicn

─ Kronika regionalna pojawiaiowielepóniej bowXIwiekuIntereujjwydareniadiejcei

nawżymterytoriumniejejobceproblemy genealogiczne, tyle ze włanego ludu, plemienia

c) Gesta tojedenbardiejpowikłanychgatunkówredniowiecnychPunktemwyjciadojego

klasyfikacjimuabydcyny(geta)októrychdiełoopowiadacynycearapapieżakrólakicia

bikupamożnego eudałaNarracjamawielecechkronikartwa

d) Katalogi (genealogie)todiełaktóredżdokontruowaniawycerpujcejlityprodkówlub

popredników wedleukładuchronologicnegoaówereggenealogicnytwaraokajdo

odnotowania mniej lub bardiejupordkowanej serii informacji o osobach

F. redniowieceapoctkowałogatunkiktórepóniej irowinłyiktóremiały nacelurelacjonowad

oberwacjeautoratogłówniedwagatunkiopiypodróżyipamitniki

a) Opisy podróży towoitytyppamitnikamajcyaadanieprekaadrelacjwypraw

podejmowanych w celach dyplomatycznych, handlowych, edukacyjnych lub poznawczych.

Predmiotemnarracjinietyleprygodynarratoraalerelacjategocoaoberwował w trakcie

podróżowania

b) Pamitnikarstwo pojawiło iuchyłku redniowiecawykło ijedielidnawieleodmian

gatunkowychWyróżniaiatemraptularekigipamitnicerelacjeepitolograicnediariue

pamitnikiipamitnikipoetyckie

─ Raptularze kładaj ikrótkich notatekctoprowadoneprekobietymajaadnie

memoraliacjwydareoważnychdlarodiny

─ Kigi pamitnicze tobiorytworonepodktempotrebpamitnikarkichtdobejmujone

diariuerelacjekorepondencjintrukcjeilaudaejmikowenotatki genealogiczne

─ Relacja epistolograficzna topojedyncylitacciejerialitówktórewukładie

chronologicznymtworracejdiennikniżpamitnik

─ Diariusze mogbydregularnegdynotujwormiediennikaytematycnietokwydareolub

nieregularnegdynotujwydareniaodcaudocau

─ Pamitnik – kryterium rozpoznawcze to topieo aangażowaniaautorawopiywanewydarenia

orapoóbdemontrowaniawłanego w ich udiału, musi itnied dystans czasowy.

─ Pamitnik poetyckiróżni iodpamitnikajedynieormpianyjetbowiemwierem

G. Dogatunkówintruujcychżyciecodiennealicamydiełatechnicneinaukowediełaorganiujce

intytucjeżyciapublicnegoiprywatnegoutawodawtwodykujeipolemikioratwórcodliterack

a) Glosa – wyrażanie opinii o tekcie benaruaniatektuWyróżnianogloamargineowa

powszechna, interlinearna

b) Komentarz tworyoberneobjanieniakomentowanegotektu

c) Traktat cilewiałietoowaniemetodcholatycnychwbadaniachnaukowych,

podstawowym jego elementem jest kwestia.

d) Encyklopedie ichcechcharakterytycnjetchddaniainormacjiwycerpujcej całoktałtwiedy

e) Summy spowiednicze utalaj charaktermoralnyeregucynówcłowieka

f) Dzieła teoretyczne o instytucjach organiujcychżyciepołecnekoncentrujinaopiierodków

prypomocyktórychowaintytucjapełniaweunkcje

g) Ustawodawstwo niemacechuniweralnychogólnonarodowychlubpaotwowychJetto

ustawodawstwo stanowe. Prawa pisane, skodyfikowane, poprzedza długi ctożywotwpotaci

prawa zwyczajowego

4. Gatunkipianychródełdokumentacyjnych

A. ródładokumentacyjnetopredewytkimdokumentyiaktatdteżcilewiżiutrojem

politycnymigopodarcymorapołecnymkonkretnychpaotw

B. Pierwagrupagatunkówródełdokumentacyjnychtodokumentyiaktaktóremajnacelu

pordkowanie zasady diałania utrojupolitycnegoipołecnego

a) Traktaty midzynarodowe Ichadaniemjetpordkowadaadywpółżyciamidynarodowego

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

b) Konstytucje okrelały ktałtyutrojowepocególnychpaotwtodokumentywydawanepre

kompetentna wład w celu stworzenia nowego ustroju prawnego.

c) Dokumenty i akta byłyrodkiemwykonywaniawładywredniowiecujakiwcaachnowożytnych

d) Akta ądowe nabierajnaceniagdycynnocidowewykonywaneprepecjalnych

urdnikówkrólewkichprecodownictwouykujetrukturterytorialn

e) Dokumentacja predtawicieltwtanowych(parlamentów)powtajerównocenieich

narodzinamitoprotokołyichobradiuchwały

f) Dokumentacja amordówtanowychtoaktawytworonepremiataiduchowieotwo

C. Opiymajtkówtodokumentacjanietylkowielkiejiredniejwłanocialetedrobnej

a) Poliptyki lubpoliptychytowcenoredniowiecneopiynieruchomejwłanocipatrymonialnejlub

kocielnejwywodceipónorymkichkigpodatkowych

b) Kigidochodów

c) Inwentaredóbrkocielnychkrólewkich, szlacheckich i miejskich.

D. Dokumentacjawynikówkontroliunkcjonowaniapaotwa

a) Opisy wizytacyjne

b) Kigiinanowe

c) Kigirachunkowe

E. Dokumenty powtałe ewgldunaróżnorodneormyorganiacjiwpółżyciapołecnego

a) Kigibrackie

b) Nekrologi czyli obituarze lub kigi anniwersarzy

c) Kociołyprowadmetrykiwktórychapiywanooobyktórymudielono chrtuktóreawarły

małżeotwooraktóremarły

d) Kigilenników

e) Wmiatachkigipryjddoprawamiejkiegowktórychnotujoobypoiadajcepełneprawo

miejskie

f) Uniwerytetyprowadmetrykiwktórychapiujtudentówprybywajcychnaucelnie

Cłowiekcamiejce

III GENEALOGIA

1. Pojcieiakre genealogii

A. Jejadaniemjetbadanieanonimowegopołeceotwaprewydieleniegruppołecnychiklaowych

gruprdcychirdonychBadatediedictwokulturoweUmożliwiabadaniedrógprechodzenia od

jednejgrupydodrugiejułatwidmożeroponaniewieluktałtówkonkretnychkierunków

ideologicznych czy politycznych

2. Podtawowepojciagenealogii

A. Ród – to osoby łcone wpólnotkrwipochodceodjednegoitegoamegoprodka

a) Rodzina monogamiczna topodtawowakomórkapołecna rodu – wiyłcce dwoje ludzi

odmiennej płci.

b) Wielka rodzina – ktałtuje iwtrakcieropaduwpólnotyrodowejokrelajjawiypłynce

pocuciawikukrwiwpólnotygopodarcejiterytorialnejaczasem wpólny herb.

c) Odmianwielkiejrodinypolkierodyrycerkiecylacheckie

B. Filiacja i koicja – jawikanajbardiejintereujcegenealogi Filiacja to stosunek genealogiczny,

zachodcypomidykilkomaoobamiktórepochod beporedniojedna od drugiej (dziadek, syn,

wnuk). Koicja towiekdwojgaludiodmiennejpłci zawarty dla płodeniaiwydanianawiat

potomstwa. Koicjajetnajcciejwynikiemmałżeotwatounkigenealogicnewynikajcetych

jawiknaywamypokrewieotwemipowinowactwem.

a) Pokrewieotwojettotounekwynikajcypochodeniaodwpólnego prodkaPokrewieotwow

linii prostej jawiaiwówcagdyachoditounekiliacji(diadekynwnuk)natomiatw

wypadku gdy istnieje wpólny przodek ale nie ma stosunku filiacji mamy do czynienia z

pokrewieotwem w linii bocznej (stryj, siostrzeniec, ciotka, siostrzenica). Potomstwo starszego brata

stanowi lini starzą apotomtwomłodegobratalinimłodpokrewieotwemłcy i

prawo dziedziczenia. Jeżelipryługuje ono najstarszemu bratu mówimy oprimogeniturejeli

młodemuoekundogeniturze. W stosunku do rodiców i ich prodków potomtwowiei

tpnym rodiceaiichprodkowiewi wtpnymi .

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: