awitaminozy, hipowitaminozy – stany chorobowych związane z brakiem lub niedoborem witamin w ustroju, zwykle mają charakter złożony, spowodowany równoczesnym niedostatkiem różnych witamin.
§ witamina antyoksydacyjna, w przypadku jej niedoboru dochodzi do utleniania kwasów tłuszczowych w sposób przypadkowy i przyspieszenie procesu na zasadzie r-cji łańcuchowej ®prowadzi to do powstawania wysoko reaktywnych i toksycznych wolnych rodników tlenowych.
§ odgrywa istotną rolę w procesach widzenia ( jest składnikiem rodopsyny, uczulającej na światło zakończenia nerwu wzrokowego)
§ reguluje procesy tworzenia się nowych komórek, zwłaszcza nabłonkowych
§
niedobór wit. A:
§ zaburzenia w procesie widzenia, wysychanie i nadmierne rogowacenie skóry
§ warunkuje również przemiany związków sterydowych; przy niedoborze następuje obniżona synteza hormonów płciowych
źródła:
§ produkty pochodzenia zwierzęcego – głównie nabiał, jaja , wątroba ryb i innych zwierząt
§ żółte i zielone owoce i warzywa (karotenoidów)
Karotenoidy są znacznie gorzej wykorzystywane z pożywienia niż czysty retinol.
1 ekwiwalent retinolu = 1mg retinolu = 6 mg b-karotenu = 12mg innych karotenoidów
Normy na witamię A wyraża się w jednostkach międzynarodowych lub mg równoważnika retinolu.
1mg retinolu = 3,33(3) jednostek międzynarodowych
Wit.A jest wrażliwa na powietrze, światło, wysoką temperaturę i środowisko kwaśne.
Witamina antyoksydacyjna, neutralizuje wolne rodniki i tlen singletowy® ważne w krwinkach, które są szczególnie wrażliwe na stres oksydacyjny ® niedobór wit. E powoduje hemolizę
Niedobór wit.E
· zwiększa ryzyko zachorowania na degeneracyjne choroby metaboliczne ( miażdżyca, nowotwory), przyspiesza starzenie się ustroju.
· powoduje zaburzenia w wydzielaniu hormonów jajników i może decydować o bezpłodności
Jako bezpieczny poziom minimalny przyjmuje się 0,4 mg a-tokoferolu na 1g wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Awitaminoza rzadko spotykana, jednak ze względu na ochronną rolę w procesach starzenia się organizmu i rozwoju chorób metabolicznych wydaje się celowe spożywanie większych jej ilości
źródła: oleje roślinne (duża zawartość), produkty zbożowe (duże spożycie), warzywa.
Wit.E - jest wrażliwa na procesy jełczenia tłuszczów, jej trwałość zwiększa obecność naturalnych lub sztucznych przeciwutleniaczy
§ jest niezbędna w gospodarce wapniowo-fosforanowej i tworzeniu kości
§ wzmaga wchłanianie jelitowe tych składników i w pewnych granicach wyrównuje ich ewentualny, nieodpowiedni stosunek w diecie.
§ niedobór wit.D odgrywa zasadniczą rolę w powstawaniu krzywicy u dzieci i niemowląt, rozmiękczania kości (osteomalacja), zrzeszotnienia - zwiększenia porowatości i kruchości układu kostnego ( osteoporoza) u osób starszych.
§ synteza skórna pod wpływem prom. UV z 7-dehydrocholesterolu
§ w żywności występuje w ilościach niedostatecznych → tłuszcze ryb (np. dorsz, halibut, tuńczyk), grzyby , mleko, nie występuje w tłuszczach roślinnych.
Zapotrzebowanie zależy od ilości wit.D syntetyzowanej w skórze. Dla dzieci i niemowląt proponuje się odrębne postępowanie, łącznie z podawaniem preparatów farmaceutycznych.
WITAMINA K ( pochodna naftochinonu)
§ bierze udział w procesach krzepliwości krwi (jest niezbędna do syntezy czynników krzepnięcia krwi w wątrobie – głównie protrąbiny)
§ w formowaniu tkanki kostnej
§ ma właściwości antybakteryjne i przeciw grzybicze
źródła: główne- flora bakteryjna przewodu pokarmowego skąd w obecności kwasów żółciowych jest wchłaniana do krwi i wychwytywana w wątrobie ; pożywienie roślinne (szpinak , kapusta)
niedobór witaminy K- (rzadki u ludzi) może wystąpić:
§ po kuracji antybiotykowej lub podawaniu sulfonamidów (niszczenie flory bakteryjnej)
§ przy zaburzeniach wchłaniania wit. K z jelit (np. niedrożność przewodów żółciowych przy kamicy żółciowej)
objawy niedoboru:
§ opóźnienie krzepnięcia krwi
§ skaza krwotoczna z krwawieniami z różnych narządów i tkanek (np. przy żółtaczce mechanicznej).
WIAMINA C (kwas askorbinowy)
§ bierze udział w syntezie kolagenu ( substancji podstawowej tkanki łącznej ), a także różnych hormonów i neurotransmiterów
§ bierze udział we wchłanianiu żelaza
§ jest naturalnym antyoksydantem, odgrywa istotną rolę w procesach detoksykacyjnych i odpornościowych organizmu.
§ przypisywana jest jej zdolność do zapobiegania i hamowania wczesnych stadiów karcinogenezy
źródła : owoce cytrusowe, papryka, pomidory, ziemniaki, kapusta, świeże owoce i warzywa.
objawy niedoboru :
§ kruchość naczyń włosowatych ze skłonnością do krwawień (skaza krwotoczna)
§ długotrwały niedobór prowadzi do choroby zwanej gnilcem lub szkorbutem; krwawieniaz dziąseł ,nosa, przewodu pokarmowego, narządu moczowego; wybroczyny skórne.
dawka dzienna: – bezpieczna/zalecana:
dorośli 60mg/70 mg
dzieci – (0-1 ) roku życia – 30/50mg
(1-6) lat – 40/50 mg
kobiety : ciężarne 70/80 mg
karmiące 95/100 mg
Zapotrzebowanie na witaminę C zwiększa się również u osób z nadciśnieniem tętniczym, palaczy, alkoholików, ludzi przeżywających stresy, mieszkańców dużych aglomeracji (CO obecny w atmosferze rozkłada kwas askorbinowy)
WITAMINA B1 (tiamina)
§ bierze udział w przemianach węglowodanów i tłuszczów
§ pełni ważną rolę w czynnościach układu nerwowego
źródła: ziarna zbóż, mięso, drożdże, orzechy, żółtka jaj, jarzyny
niedobór wit. B1
§ może wystąpić w przebiegu długotrwałych chorób: biegunek, chorób wątroby, nadczynności gruczołu tarczowego, przewlekłym alkoholizmie lub przy niewłaściwym jednostronnym odżywianiu
§ ostra postać awitaminozy B1 (beri-beri) jest spotykana w stanach głodowych i u dzieci jednostronnie odżywianych np. białym (oczyszczonym) ryżem ® cechuje się dolegliwościami neurastenicznymi, zaburzeniami czucia, osłabieniem siły mięśniowej mięśni kończyn dolnych, uogólnionymi obrzękami i wysiękami do jam ciała.
§ Postać przewlekła ® występuje u alkoholików, charakteryzuje się zaburzeniami czucia, osłabieniem odruchów (zapalenie wielonerwowe).
zapotrzebowanie:
1,5-2 mg /dzień
Zwiększa się u osób palących papierosy, nadużywających alkoholu, kawy, herbaty, w sytuacjach stresowych, po zabiegach chirurgicznych.
Witamina B2 (ryboflawina)
§ Wchodzi w skład koenzymów flawinowych katalizujących szereg r-cji oksydo-redukcyjnych ® utlenianie glukozy , a-aminokwasów , przemiany retinolu , wit. B6 , folacyny , uczestniczą w syntezie i rozkładzie kwasów tłuszczowych
§ Bierze udział w metabolizmie węglowodanów , tłuszczy i białek
§ Jest jednym z czynników warunkujących prawidłowe f-cjonowanie wzroku
§ Wpływa na prawidłową f-cję i wygląd skóry
Źródła: produkty mleczne , zbożowe , wątroba , jaja , warzywa , owoce
§ Upośledzenie widzenia , zwiększona wrażliwość na światło , zmiany w rogówce oka
§ Stany zapalne skóry i języka , pęknięcia w kącikach ust
Ściśle związane z ilością spożywanej energii (podobnie jak B1) i wynosi średnio 1,5-2,5 mg/dzień
Witamina B6 (pirydoksyna)
§ Bierze udział w procesach syntez komórkowych układu nerwowego , krwiotwórczego i skóry
§ W przemianach aminokwasów i PUFA (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych)
§ Wpływa na metabolizm cholesterolu i hormonów sterydowych
§ Potrzebna do prawidłowego f-cjonowania systemu odpornościowego i syntezy insuliny
Źródła: zawarta jest w różnych pokarmach , niedobór występuje rzadko np. u alkoholików
objawy niedoboru : zapalenie warg , języka , niekorzystne zmiany w układzie nerwowym i skórze
zapotrzebowanie: związane z ilością spożywanego białka- 0,002mg/g białka , zwiększa się również przy dużym spożyciu tłuszczów
Witamina B12 (cyjanokobalamina)
§ bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych i białek
§ niezbędna do prawidłowego metabolizmu tkanki nerwowej i błon śluzowych przewodu pokarmowego
§ potrzebna do prawidłowego dojrzewania erytrocytów w szpiku ( przy jej niedoborach dochodzi do wytwarzania megaloblastów i megalocytów zamiast prawidłowych erytrocytów)
Źródła: występuje w wątrobie, mięsie , jajach , przetworach mlecznych
objawy niedoboru : niedobór B12 występuje głównie w przypadku braku w soku żołądkowym tzw. czynnika wewnętrznego(np. przy niedokrwistości złośliwej , po resekcji żołądka , przy uszkodzeniu błony śluzowej żołądka) niezbędnego do wchłonięcia jej przez ścianę jelit ; także – ściśli wegetarianie ( szczególnie niebezpieczne - dla niemowląt karmionych mlekiem takich matek) alkoholicy , ludzie w podeszłym wieku
§ charakteryzuje się niedokrwistością megaloblastyczną ; objawy: bladość skóry , zażółcenie powłok , kołatanie serca , pomniejszenie i wygładzenie powierzchni języka , brak łaknienia , skłonność do biegunek
zapotrzebowanie: 2-4 mg/dzień
Kwas foliowy (folacyna)
§ konieczny także do syntezy adeniny i tyminy , niezbędnych z kolei do syntezy kwasów nukleinowych
§ niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek
Źródła: wątroba , ciemnozielone liście roślin np. szczawiu , bób , zarodki zbożowe , drożdże
niedobór : niedobór folianów może występować w chorobach hematologicznych i nowotworowych ; wchłanianie i przyswajanie kwasu foliowego może być zaburzone przez alkohol , środki antykoncepcyjne , różne leki ( kwas acetylosalicylowy , leki przeciwpadaczkowe , leki stosowane w chemioterapii nowotworów i wiele innych)
W związku z udziałem folianów we wzroście i rozmnażaniu komórek ustrojowych , ich niedobór wpływa przede wszystkim na komórki pozostające w okresie intensywnego wzrostu czyli k.szpiku kostnego i błony śluzowej przewodu pokarmowego.
objawy niedoboru: anemia megaloblastyczna ( podobnie jak B12 ) , inne zaburzenia np. biegunki
v Metabolizm kwasu foliowego jest ściśle powiązany z B12 , która jest niezbędna w syntezie aktywnych koenzymów kwasu foliowego (wieloglutaminianów) podczas wytwarzania komórek nerwowych , oraz do odnowy kwasu foliowego podczas syntezy erytrocytów.
Witamina PP (niacyna , kwas nikotynowy , amid kwasu nikotynowego)
§ Jest składnikiem dwóch koenzymów:
- NAD ( dwunukleotydu nikotynamidoadeninowego)
- NADH (fosforanu dwunukleotydu nikotynamidoadeninowego)
Koenzymy te wchodzą w skład różnych oksydoreduktaz uczestniczących w przemianach białek , tłuszczy i węglowodanów.
Witamina PP jest niezbędna do prawidłowego f-cjonowania mózgu , obwodowego układu nerwowego , syntezy hormonów płciowych , kortyzolu , tyroksyny , insuliny.
Źródła: wątroba , chleb pełnoziarnisty , mleko , jaja , świeże jarzyny , może być syntetyzowana w organizmie z tryptofanu ( ilości niewystarczające , dlatego musi być dostarczona z pożywieniem)
objawy niedoboru : niedobór witaminy PP powoduje swoisty zespół objawów zwanych pelagrą:
§ zaczerwienienie i wzmożone napięcie skóry na odsłoniętych , wystawionych na promieniowanie słoneczne częściach ciała- twarzy , grzbietach rąk i palców.
§ zaczerwienienie i obrzęk języka , czasem występują owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej
§ w cięższych stanach mogą się pojawiać wymioty i biegunki z domieszką krwi oraz zakłócenia równowagi psychicznej z lękami lub podnieceniem.
Witamina H (biotyna)
§ Odgrywa rolę przenośnika grup karboksylowych w różnych procesach przemiany materii
...
garnier101