Staphylococcus spp.

Rodzaj : Staphylococcus (gronkowce)

Gatunki: Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty)

Staphylococcus epidermidis
Staphylococcus saprophiticus             
Staphylococcus haemolyticus
Staphylococcus hominis
Staphylococcus simulans

Występowanie:

§         Najbardziej rozpowszechnione drobnoustroje w przyrodzie

§         Występują na skórze i błonach śluzowych ludzi i zwierząt, a także w gruczołach skórnych

§         Poza organizmami żywymi znajdują się w wodzie, powietrzu, glebie, ściekach, mleku i produktach mlecznych

Ogólna charakterystyka morfologiczna komórki:

§         Średnica 0,5 – 1,5 μm

§         Układają się w preparacie mikroskopowym w nieregularne skupiska, przypominające kiść winogron

§         Przetrwalniki (-),

§         Ruch (-),

§         Otoczki - pojedyncze szczepy

Cechy kolonii:

§         Względne beztlenowce (i/lub mikroaerofile)

§         Dobry i szybki wzrost w agarze krwawym i czekoladowym

§         W podłożu płynnym wytwarzają zmętnienie i osad na dnie probówki

§         Optimum temp. 30-37°C

§         Mogą wytwarzać hemolizę typu β i γ

§         Wytwarzają katalazę.

Podział ze względu na zdolność wytwarzania koagulazy

!!! Koagulaza – enzym przekształcający fibrynogen w fibrynę; może chronić bakterie przed fagocytozą poprzez opłaszczenie neutrofilów fibryną.

Rodzaje koagulazy:

§       koagulaza wolna - ścina osocze krwi ludzkiej i króliczej w obecności aktywatora koagulazy. Działa na aktywator i przekształca go w związek podobny do trombiny. Związek ten z kolei działa na fibrynogen i przekształca go w fibrynę – oznaczanie probówkowe!!!

§       koagulaza związana – clumping factor (CF) – ścina osocze krwi ludzkiej i króliczej bez aktywatora – oznaczanie na szkiełku podstawowym (wykonuje się zawiesinę kolonii bakteryjnej w roztworze soli fizjologicznej i miesza z surowicą krwi. Wynik dodatni to pojawienie się zlepów agregacyjnych w ciągu 30 sekund. Porównanie z kontrolą ujemną).

Czynniki chorobotwórczości S. aureus

n                     Egzotoksyny i egzoenzymy:

n           Enterotoksyny (A - F) – odpowiedzialne za zatrucia pokarmowe

n           TSST1 – toksyna zespołu wstrząsu toksycznego

n           Eksfoliatyny epidermolityczne – odpowiedzialne za rozszczepienie warstwy ziarnistej skóry

n           Leukocytydyna

n           Koagulaza

n           Lipazy, fosfatazy, proteazy, DNAzy

n           Hemolizyny

n                     Białko A – jest białkiem powierzchniowym komórki bakteryjnej. Wiąże się z regionem Fc immunoglobulin, co uniemożliwia związanie swoistych przeciwciał z antygenami gronkowców.

n                     Śluz – bierze udział w adhezji bakterii do biomateriałów, tworząc biofilm (rola biofilmu: ochrona przed fagocytozą, antybiotykami).

Zakażenia z udziałem S. aureus

n           Choroby skóry:  zapalenie mieszków włosowych, figówka, czyrak, ropnie mnogie, liszajec pęcherzowy noworodków, zapalenie pęcherzowe i złuszczające, trądzik

n           Choroby błon surowiczych (opłucnej, otrzewnej)

n           Choroby układu oddechowego: zapalenia zatok, gardła, migdałków, oskrzeli, płuc

n           Zapalenia ucha środkowego, zatrucia pokarmowe, zapalenie szpiku i kości

n           ZORM, zakażenia układu moczowego

n           Zakażenia uogólnione (np. posocznica)

n           Zespół wstrząsu toksycznego – niewydolność wielonarządowa i wstrząs

Schemat diagnostyki gronkowców

Antybiotykooporność S. aureus

Mechanizmy oporności na antybiotyki S. aureus:

n                     Oporność na beta-laktamy:

n     Meticilin Resistant Staphylococccus aureus (MRSA) – metycylinooporność. Pierwszy raz metycylinę wprowadzono do leczenia w 1959 roku, a w 1961 wykryto pierwszy przypadek MRSA

n                     Oporność na aminoglikozydy - modyfikacja chemiczna antybiotyku (fosfo-, nukleotydylo-, aminotransferazy)

n                     Oporność na markolidy, streptograminy i linkozamidy:

n     Mechanizm MLSB. Mechanizm indukowany, związany z aktywnym wypopmowywaniem (efflux) antybiotyku z wnętrza komórki bakteryjnej.

n                     Oporność na glikopeptydy:

n       Vancomicin Intermedius Staphylococcus aureus, VISA. Mechanizm związany z nadprodukcją ściany komórkowej, która wiąże antybiotyki glikopeptydowe

Streptococcaceae

Rodzina: Streptococcaceae

Rodzaj: Streptococcus

  Enterococcus

I.          Streptococcus spp.

Ogólny podział gatunków:

–       Gatunki ropotwórcze: S. pyogense, S. pneumoniae, S. agalactiae

–       Gatunki jamy ustnej (α-hemolizujące): S. salivarius, S. lactis, S. mutans

–       Gatunki beztlenowe: S. morbillorum, S. pleomorphus

Morfologia komórki

–         Gram (+) ziarenkowce o średnicy 0,5-2 mm

–         Układają się w preparacie w łańcuszki, paciorki, dwoinki, czasem formy pałeczkowate

–         Przetrwalniki (-),

–         Ruch (-),

–         Rzęski (-)

Morfologia kolonii

–         Na podłożach zwykłych (agar, bulion) rosną słabo lub nie rosną wcale. Obfity wzrost na podłożach wzbogaconych (np. krwią lub surowicą). Tworzą kolonie małe (0,5–1,25 mm), wypukłe i gładkie.

–         Na podłożu agarowym z krwią, zależnie od gatunku, kolonie mogą być otoczone strefą hemolizy β, α lub nie wykazują właściwości hemolitycznych – hemoliza γ.

–         W podłożach płynnych (np. bulion z glukozą) rodzaj wzrostu jest zależny od długości łańcuchów. Szczepy tworzące długie łańcuchy rosną w postaci grudkowatego osadu przy dnie i ściankach probówki, natomiast płyn nad osadem jest przejrzysty. Paciorkowce wytwarzające dwoinki lub krótsze łańcuchy tworzą w podłożu zmętnienie.

Podział Streptococcus spp. na grupy i jego kryteria

1.              Typ hemolizy na podłożu z krwią

–     Paciorkowce b- hemolizujące:

•                 S. pyogenes, S. agalactiae, S. bovis

–     Paciorkowce α-hemolizujące:

•                  Streptococcus pneumoniae, Streptococcus mutans, Streptococcus sanguis, Streptococcus mitis

2.                            Podział na grupy serologicznych wg Lancefield w oparciu o reakcje ze swoistymi antygenowo surowicami:

–     Grupa A – Streptococcus pyogenes

–     Grupa B – Streptococcus agalactiae

–     Grupa C – Streptococcus equi

–     Grupa D – Streptococcus bovis 

Struktura antygenowa paciorkowców...