1. Pedagogika

- podmiot, zakres, zadania pedagogiki

- podstawowa aparatura pojęciowa pedagogiki

- metody badawcze w pedagogice

- analiza podstawowych składników treści teorii wychowania /proces, ideał, cele wychowania/

- metody i środki wychowania

- przedmiot i zadania dydaktyki, jako nauki o nauczaniu- uczeniu się (kształceniu)

- cele kształcenia ogólnego i zawodowego

- zasady nauczania

- metody nauczania- uczenia się

- metoda problemowa Based- Learning

- cele kształcenia- operacjonalizacja i taksonomia celów

Pedagogika

(gr.)paidagogos- /pais- chłopiec, ago- prowadzę/

- w starożytnej Grecji niewolnika, który odprowadzał dziecko swojego pana do szkoły nazywano paidagogos

- tym samym mianem określano również niewolników greckich będących wychowawcami i nauczycielami dzieci obywateli rzymskich

Pedagogika- nauka o wychowaniu człowieka

- pierwotnie terminem pedagogika obejmowano wszystkie czynności związane z opieką, nauczaniem i wychowaniem dzieci

- stopniowo pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się problematyką wychowawczą zarówno w sensie praktycznym jak i teoretycznym

Twórcą nowożytnej pedagogiki był Jan Amos Komeński. Który pierwszy sformułował problemy badawcze dla pedagogiki, przedstawiając je w dziele

pt. „Wielka Dydaktyka” w 1657r.

Rozwój pedagogiki, jako nauki był trudny. Dopiero pod koniec XIX wieku ukształtował się zasób wiedzy pedagogicznej dysponującej aparatem naukowej analizy zagadnień wychowania. Zaczęły się tworzyć nowe dziedziny pedagogiki (społeczna, lecznicza, opiekuńcza).

Przedmiot pedagogiki wg Kunowskiego

Przedmiotem badań w nowoczesnym ujęciu są wszelkie zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego  rozwoju człowieka oraz teoretyczne, tworzące wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego, wszechstronnego rozwoju ludzi.

Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką, o całej rzeczywistości wychowawczej, której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie jak ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.

Przedmiotem badań pedagogiki są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo lecz również te niezamierzone i żywiołowe.

Przedmiot pedagogiki wg Godlewskiego

Rzeczywistość wychowawcza ulegająca ciągłym zmianom w osobowości człowieka ale i stosunkach społecznych.

Przedmiotem badań jest człowiek w określonych warunkach społecznych, który nie tylko ulega zmianom, w toku badań ale i pod ich wpływem.

Przedmiotem badań pedagogiki są układy otwarte, w których nie można dokładnie ustalić liczby czynników i wpływów wywołujących określony skutek, określone następstwo wychowawcze. Człowiek jest bowiem w ciągłym procesie rozwoju, podlega rozmaitym i nieoczekiwanym wpływom, bodźcom zarówno natury wewnętrznej jak i zewnętrznej.

Wg Wincentego Okonia

Wychowanie obejmuje również samowychowanie i samokształcenie a przy tym świadome i zamierzone oddziaływanie takich czynników jak wszelkie organizacje, zwłaszcza młodzieżowe, środki masowej komunikacji, zakłady pracy, kluby.

Przedmiotem pedagogiki może być wychowanie ujmowane jako:

- zadanie kształtowania człowieka określonej jakości (odpowiadałaby temu zakresowi nazwa pedagogika)

- fakt historyczno- kulturowy, czyli myślenie o wychowaniu jako fakcie (odpowiadałaby temu zakresowi nazwa pedagogika)

Mamy do czynienia z dwiema pedagogikami :

- pedagogika, której przedmiotem jest wychowanie pojmowane jako zadanie formułowania człowieka, określonej jakości (tzn. który coś umie, coś wie) ta pedagogika jest metodyką.

- pedagogika, której przedmiotem jest myślenie o wychowaniu jako fakcie (nie ma nagich faktów), który jest wszechobecny , ma swoją dramaturgię, żywiołowość.

Rozwój pedagogiki ujawnia się również w zmianie jej przedmiotu badań. Skłania do przyjęcia tezy, iż jest to rozwój od pedagogii ku pedagogice, czyli od postulatu tworzenia przez pedagogię projektów kształtowania człowieka oraz interpretującej wychowanie, jako fakt historyczno- społeczny .

Nie oznacza to jednak dyskwalifikacji pedagogii, oznacza tylko zróżnicowanie statusów pedagogii i pedagogiki oraz krytykę stanowiska

Zakres pedagogiki

- obejmuje problematykę  wychowania dorastającego pokolenia, ale również wychowania i kształcenia ludzi dorosłych

- zagadnienie funkcjonowanie systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia rozwoju społeczno- ekonomicznego społeczeństwa

Nie tylko opisuje ona fakty, ale je objaśnia i poszukuje odpowiedzi na pytania: jak i dlaczego przebiegają takie czy inne procesy wychowawcze oraz jak powinny być one organizowane.

2.Wychowanie

Bywa różnie określane w literaturze polskiej

Wg Bogdana Suchodolskiego

Kształtowanie ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach współczesnej cywilizacji, aby potrafili podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli ku czemu i jak dążyć z jakich źródeł czerpać radość z życia.

Wg Wroczyńskiego

Rozwój osobowości, to system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych.

Wg K. Sośnickiego

Ciąg skutków w osobowości wychowanków

Wg Heliodora Muszyńkiego

Świadoma działalność jednych osób zmierzająca do wywołania poprzez interakcje społeczne trwałych zmian w osobowości wychowanka.

Inne definicje wychowania

Ujmują to zjawisko, jako całokształt procesów, za pomocą których jednostka ludzka rozwija swe zdolności, postawy, kształtuje formy zachowania w pozytywnej wartości dla społeczeństwa, w którym żyje.

Wg Stefana Kunowskiego

Wychowanie jest wspomaganiem rozwoju wychowanka.

Istota wychowania humanistycznego

Poszukiwanie i urzeczywistnianie wartości człowieka w wychowanku od początku jego życia aż po jego zwieńczenie jest istotą wychowania humanistycznego

Wychowanie jest szczególnym przypadkiem socjalizacji. Nauczyciele przekazujący wiedzę, czy rozwijający konkretne umiejętności wg przygotowanych konspektów- nie podejmujący wysiłku zrozumienia istoty istnienia człowieka w jego dążeniu ku przyszłości nie wychowują, a jedynie stoją na straży interesów społeczności lokalnej w zakresie kształtowania psychiki dziecka wg panującego w środowisku kulturowego wzoru osobowości.

Wpływy wychowawcze:

Socjalizacja - 80%

Samowychowanie – 10%

Wychowanie – 10%

Paradygmaty wychowania

Intencjonalność - wychowawca w imieniu społeczeństwa stara się przekształcić osobowość człowieka aby stała się najbliższa wzorowi.

Teza – „Wychowajmy lepszego człowieka, a stworzy on lepszy świat lepsze społeczeństwo”

- Historia udowodniła, że człowiek wymyka się spod takiego kształtowania

- Wychowanie, jako wzmacnianie efektów procesu socjalizacji.

- Wychowanie – proces adaptacyjno- przystosowawczy do istniejącej rzeczywistości

- Wychowawca – w imieniu świata zastanego ma przystosować młodego człowieka do życia

Wychowanie rozumiane jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju jednostki

Ta strategia różni się od dwóch poprzednich. Odpuszczamy sobie myśl o społeczeństwie. Myślimy tylko o jednostce. Wychowanie może być okazją do indywidualnego rozwoju jednostki i racjonalnego wyboru z tych ofert, które zastany świat stwarza.

Wychowawca – jego rolą jest sprawić aby człowiek dużo wiedział o sobie i o świecie, gdyż można mniemać, że jego wybory będą bardziej racjonalne.

Wszystkie te strategie zmieniają się jak zmienia się rzeczywistość historyczna – należy więc stosować wszystkie trzy strategie, ponieważ się wzajemnie uzupełniają.

3. Samorealizacją zajmują się przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych.

Jednym z przedstawicieli jest Abraham Maslow (psycholog). Dokonał on syntezy różnych kierunków teoretycznych.

W naukach społecznych samorealizacja- właściwość człowieka, dzięki której osiąga on poczucie szczęścia, spełnienie swoich marzeń, zdolności, odczuwa radość egzystencji w świecie.

Proces ten przybiera różne formy, tj. działalność artystyczna, zabawa, nauka, praca, wypoczynek.

Psychologowie – potrzeba

Filozofowie – wartość

Zachodzi zbieżność między samorealizacją, jako procesem urzeczywistniania potencjalnych zdolności i samowychowaniem, jako takim kierowaniem własnym rozwojem aby owe zdolności optymalnie wykorzystać w życiu.

Wspólnym elementem jest przedrostek „samo” – podmiot jako byt autonomiczny sam decyduje o własnym rozwoju.

Samowychowanie musi być związane z pozytywnym systemem wartości.

Występuje także proces samowychowania i samorealizacji ale ukierunkowanych na realizację wartości zła – pseudowychowanie i pseudorealizacja

4. Socjalizacja- proces wychowania rozumiany, jako proces dojrzewania i wrastania w grupę społeczną. Najpierw wrastamy w rodzinę , grupę rówieśniczą, instytucję państwową, naród, kulturę, ludzkość. Trwa przez całe życie. Jest wpływem społecznym na jednostkę, który prowadzi do uzyskania kompetencji do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.

Kompetencje:

Techniczne :

-  umie coś zrobić, osiągnąć jakieś cele np. zachowanie dziecka przy stole, nakrywanie do stołu, odnoszenie się do rodziny, zachowanie się w miejscach publicznych, itp.

Komunikacyjne :

przejawia się w interakcji

człowieka z człowiekiem

Socjalizacja –

uspołecznienie wg Kowalskiego

W polskiej tradycji kulturowej mianem uspołecznionego określa się tego, kto w swoich działaniach kieruje się nie tylko własnym interesem ale także potrzebami innych osób.

Uspołecznioną jest osoba wyrastająca poza swój egocentryzm, osoba nie narzucająca się otoczeniu, pozbawiona odruchu dzielenia się wszystkimi swoimi przemyśleniami, obawami, czy też lękami, ze środowiskiem i osobami...

Mechanizmy socjalizacyjne- czynniki społeczne i psychiczne przyczyniające się do nabywania i utrwalania określonych zachowań społecznych jednostki:

- role społeczne (będące głównym atrybutem osobowości)

- odruchy warunkowe (powstają na bazie popędu)

- kanalizacja

- motywy

- aspiracje społeczne

- identyfikacja (akomodacja) (stosunek jednostki wobec grupy utożsamianie się własnych interesów człowieka z interesami i wartościami grupy)

- Internalizacja (aproksymacja) (reakcja na reprezentowane przez grupę wartości)

Socjalizacja nie ogranicza się do prostego oddziaływania grupy na jednostkę.

Mamy tu do czynienia z przystosowaniem jednostek do zastanych warunków i wymagań grup społecznych oraz z przybliżaniem form zachowań i zadań wynikających z treści uznawanych w danej grupie wartości i celów

Zarówno akomodacja jak i aproksymacja są czynnikami, które umożliwiają rozwój jednostek w kierunku społecznie pożądanym

5. Metody badawcze w

pedagogice

Są definiowane w różny sposób

Wg Tadeusza Kotarbińskiego

Metoda , czyli system postępowania, jest to sposób wykonania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie działań składowych a przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania

Wg Stefana Nowaka

Metody badań to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania i opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych , służące do uzyskania maksymalnie / lub optymalnie/ uzasadnionych odpowiedzi  na stawiane w nich pytania

Wg Kamińskiego

Metoda to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego. To określony i powtarzalny sposób rozwiązania problemu

Wg T. Pilcha

W metodologii pedagogiki wymienia się następujące metody badań:

- sondaż diagnostyczny

- metodę indywidualnych przypadków

- monografie pedagogiczne

- eksperyment pedagogiczny

Wg Dutkiewicza  sondaż diagnostyczny

- pozwala na poznanie określonego zjawiska  społecznego, ustalenia jego zasięgu, poziomu i intensywności , następnie ocenę i w wyniku tego –na zaprojektowanie modyfikacji

- zastosowanie tej metody daje możliwości wyjaśniania pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych  procesów występujących w zbiorowości

Wg Pilcha

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach  i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych- posiadających znaczenie wychowawcze- w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

Wg Zaczyńskiego

Eksperyment pedagogiczny- jest metodą badania naukowego określonego wycinka rzeczywistości /wychowawczej/ , polegający na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do niego jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem

- Zdaniem niektórych pedagogów eksperyment jest szczególnym przypadkiem obserwacji

- Jest to metoda bardzo przydatna w rozwijaniu dydaktyki, lecz w praktyce wychowawczej ze względu na wątpliwości metodologiczne i etyczne jest rzadko stosowana

Wg Kamińskiego Monografia pedagogiczna

- to takie postępowanie, które prowadzi do opisu  instytucji wychowawczych „struktury sformalizowane”  np. szkoła, spółdzielnia mieszkaniowa, itp.

- Metoda badań, której przedmiotem badań są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania oncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych

Metoda indywidualnych przypadków- sposób badań polegający na analizie jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych

Przykłady:

- młodzież nadużywająca alkohol (indywidualnych przypadków)

- alkoholizm młodzieży, jako zjawisko społeczne (sondaże diagnostyczne)

- działalność komitetu antyalkoholowego (monografia)

- Wpływ uświadomienia i propagandy prowadzonej przez komitet antyalkoholowy na alkoholizm młodzieży (eksperyment)

2