ŻYCIE LITERACKIE W OKUPOWANEJ POLSCE
1939 – na ziemiach zachodnich i północnych – likwidacja pozostałości po państwie polskim
· likwidacja placówek oświatowych i kulturalnych
· zakaz uprawiania wszelkiej działalności w tym zakresie
o zniknęły polskie napisy
o prawie ustał ruch wydawniczy
§ legalna prasa i czasopisma w języku polskim służyły wyłącznie celom władz okupacyjnych i propagandzie nazistów
17 IX 1939 – atak ze strony ZSRR
· wcielenie ziem polskich (wschodnich) do ZSRR
1939 – „okupacja” ze strony Litwy
· uważanie Polaków za mniejszość narodową
· Uniwersytet Wileński z wykładowym językiem litewskim
1940-1041 – deportacje
1. Generalne Gubernatorstwo
o cel okupanta – wynarodowienie Polaków, odebranie im prawa do samodzielnych inicjatyw kulturalnych
o grabież dzieł sztuki (planowa, dobrze zorganizowana)
o tępienie wszelkich dotychczasowych form działalności kulturalnej
o 1939 – zarządzenie ws. cenzury
o X 1940 – zakaz druku wszelkich wydawnictw w języku polskim bez uprzedniej zgody cenzora
§ ukazywać mogły się tylko podręczniki szkolne i popularne wydania lektur szkolnych (niemieckich)
o „Nowy Kurier Warszawski” od 11 października 1939 – pierwszy legalny dziennik w okupowanej Polsce
o pod koniec wojny – ok. 50 tytułów gazet, czasopism, prasy fachowej i szkolnej (w porównaniu z innymi okupowanymi państwami – bardzo mało)
o „Goniec Krakowski” (założony 27 października 1939)
o prasa ta często współpracowała z wykwalifikowanymi dziennikarzami, publicystami i pisarzami (zazwyczaj posługiwali się pseudonimami)
o czasem – na temat spraw kulturalnych (rocznicowe artykuły o znanych pisarzach, recenzje teatralne, powieści w odcinkach itd.)
o taka prasa oficjalna wyrażała niemiecki, a nie polski punkt widzenia na sprawy bieżącej polityki polskiej i międzynarodowej
o prasa podziemna – jedyne źródło wiarygodnych informacji, organ kształtujący opinię publiczną zgodnie z dobrze pojętym interesem narodowym i polską racją stanu
o przedstawiciele tzw. wolnych zawodów stanęli wobec trudnej decyzji podporządkowania się zarządzeniom władz, by pisarze, dziennikarze itp. zarejestrowali się w Urzędzie Propagandy
o założone przez Niemców Wydawnictwo Polskie
§ ok. 30 tytułów reprezentujących gatunki powieści popularne o niezłym poziomie
o „Goniec Codzienny” ze Lwowa
o sytuacja pisarzy
§ wielkie straty w ludziach i dobrach materialnych
§ rozpad więzi grupowych, instytucjonalnych, towarzyskich (między pisarzami)
§ prześladowania Żydów
§ znani pisarze i artyści ginęli w masowych egzekucjach, więzieniach, obozach koncentracyjnych
§ kres biologiczny najstarszego pokolenia (debiutującego w okresie Młodej Polski), m.in. W. Berent (1973-1940), Leo Belmont (1865-1941, w getcie), Wincenty Korab-Brzozowski (1877?-1941), Jan Lorentowicz (1969-1940), Roman Jaworski (1883-1944), Zenon Przesmycki (Miriam; 1861-1944), Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940), Karol Irzykowski (1873-1945), Wacław Sieroszewski (1858-1945), Tadeusz Boy-Żeleński (1874-1941, zginął z rąk gestapo we Lwowie)
§ z pisarzy (debiutujących w dwudziestoleciu międzywojennym) zm. m.in. Juliusz Kaden-Bandrowski (1885-1944, zm. z ran odniesionych w postaniu warszawskim, gdzie zginęli także jego dwaj synowie), Witkacy (1885-1939, zm. śmiercią samobójczą na wieść o agresji ZSRR na Polskę 17 września)
§ wielu wyemigrowało
§ wielu bardzo utalentowanych stało się ofiarami wojny – Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Andrzej Trzebiński, Zdzisław Stroiński, Wacław Bojarski
§ opracowanie Straty kultury polskiej (powst. na emigracji)
· 102 nazwiska pisarzy
§ ofiary wśród pisarzy żydowskiego pochodzenia, którym nie udało się opuścić GG:
· Rafał Blüth (1891-1939) – krytyk literacki, eseista
· Stefan Napierski (właśc.Stefan Marek Eiger, 1899-1940) – krytyk, tłumacz poezji francuskiej
· Zuzanna Ginczanka (1917-1944) – poetka
· Jerzy Kamil Weintraub (1916-1943) – poeta
· Ludwik Fryde (1912-1942) – krytyk literacki
· Ostap Ortwin (właśc. Oskar Katzenellenbogen, 1876--1942) – organizator życia literackiego we Lwowie po I wojnie światowej, krytyk
· Janusz Korczak (właśc. Henryk Goldszmit, 1878-1942)
· Gustawa Jarecka (1908-1942) – powieściopisarka
· Władysław Szlengel (1914-1943) – poeta, satyryk, przyjaciel skamandrytów
· Bruno Schulz (1892-1942)
§ opłakana sytuacja materialna
§ akcje skupowania rękopisów, np. przez Zbigniewa Mitznera (1910-1968) à pomoc finansowa dla pisarzy
§ życie kulturalne i umysłowe
· grupy: „Sztuka i Naród”, „Droga”, „Płomienie” i wiele innych
· działalność dwóch departamentów – Informacji i Prasy oraz Oświaty i Kultury
· tajne „komplety” Uniwersytetu Warszawskiego
· państwo podziemne
· życie literackie zeszło do podziemia (= regres)
o kiepska dystrybucja (kilka-kilkunastu egzemplarzy, ewentualnie kilkudziesięciu)
o odbiorca – przeciętny, niewykształcony
· na terenie GG poza Warszawą – dwa ośrodki, Kraków i Lublin
o Kraków
§ „Czytelnik” – spółdzielnia księgarska
· Ignacy Fik (1904-1942)
§ pismo „Nasz Wyraz”
· Ignacy Fik
· Kornel Filipowicz (1913-1990) – prozaik
· Helena Wielowiejska (1911-1981)
· krytyk literacki Michał Chmielowiec (1918-1974 vel Michał Sambor)
· Wojciech Natanson (1904-1996)
§ pismo „Watra” – faktyczny organ miejscowych Szarych Szeregów (wyd. 1943--1944)
· wydało antologię poetycką Krwawe i Zielone
· promowanie młodych talentów
· konkursy na wiersz
§ pismo „Miesięcznik Literacki”
· 1942-1943, wyd. przez grupę „Unia”
· red. T. Kwiatkowski, W. Żukrowski
o Lublin
§ 1932 – z inicjatywy Czechowicza i Arnsztajnowej powstał miejscowy oddział Związku Literatów
§ „Kamena” – pismo regionalne
§ młode pokolenie piszących (m.in. Julia Hartwig, ur. 1921; Anna Kamieńska, 1920-1986; Zygmunt Kałużyński; Zygmunt Mikulski, ur. 1920; Jerzy Pleśniarowicz, 1920-1978)
· Wybór wierszy poetów lubelskich (1945)
§ wieś tworząca
· skrajne ubóstwo i wyniszczenie
· Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” (zał. 1928)
· instytucje kulturalno-oświatowe zeszły do podziemia
· Stronnictwo Ludowe (pod kryptonimem „Roch”)
o liczne lokalne przedstawicielstwa
· Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego
o działalność propagandowa
· Bataliony Chłopskie
o 1944 – kolumna „Wieś Tworząca”
· Instytut Oświaty i Kultury Wsi
o sekcja literacka „Wieś Tworząca”
· czasopisma
o dwutygodnik „Chłopski Znak”
o „Orle Ciosy”
· zjazdy Związku Pisarzy i Poetów Ludowych
· Dom Prasy Ludowej (zorganizowany przez Kłosowskiego)
· oddziały partyzanckie miały własną bazę wydawniczą
o zbiorek Pieśni Oddziałów Partyzanckich Zamojszczyzny (1944)
o Tadeusz Różewicz, Echa leśne (1944, pod pseud. „Czechura”)
2. Ziemie wcielone do Rzeszy
o tzw. akcja bezpośrednia
§ IX 1939 – pierwsze aresztowania
· Witold Noskowski (1874-1939) – krytyk literacki, teatralny i muzyczny
...
tomp76