Mszyce, ich szkodliwoĹ›Ä‡ i zwalczanie.pdf

ABC

Poradnik

Mszyce, ich szkodliwość i zwalczanie

Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz

SGGW, Katedra Entomologii Stosowanej

Warszawa

Mszyce są bardzo pospolitymi owadami i mogą zasiedlić niemal każdą roślinę w ogrodzie. Ich

niezwykła płodność sprawia, że tworzą duże kolonie, najpierw na wierzchołkach roślin, a

później mogą pokrywać inne części rośliny. Dla wielu roślin mszyce są najgroźniejszymi

szkodnikami.

Mszyce są drobnymi owadami, zaledwie paru milimetrów długości. Ciało mają owalne, nagie

albo pokryte białawym nalotem wydzielin. Nogi ich są delikatne i długie. Po roślinach poruszają się

powoli, leniwie. Mszyce można łatwo odróżnić od innych owadów. Ich miękkie ciało jest

zakończone spiczastym ogonkiem. Po bokach odwłoka mają dwa rurkowe wyrostki - syfony. Pełnią

one ważną rolę w życiu mszyc. Osobnik zaatakowany przez drapieżcę wydziela przez syfony

kropelki lotnych związków, feromon alarmowy, których jest odbierany przez sąsiadów jako

ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem.

Rozwój mszyc jest bardzo złożony. U mszyc pojawiają się pokolenia różniące się budową i

roślinami żywicielskimi. W pewnych okresach występują one w postaci bezskrzydłej, w innych

okresach - w postaci uskrzydlonej. Gdy kolonia jest zbyt liczna, pojawiają się uskrzydlone samice,

które po przelocie na nowe rośliny dają początek następnym koloniom. W czasie sezonu zmieniają

również sposób rozmnażania się. Latem są żyworodne i dziewożyworodne (tzn., że niezapłodniona

samica rodzi larwy), jesienią samice są zapładniane przez samców i składają jaja, które zimują.

Mszyce żerują i rozwijają się często na dwóch różnych gatunkach roślin żywicielskich; są to mszyce

dwudomne. Latem wysysają soki z roślin zielnych, a formy zimowe składają jaja na krzewach i

drzewach, na których wiosną pojawia się kilka pokoleń szkodnika.

Najpospolitszą naszą mszycą jest mszyca burakowa, która w czasie rozwoju, podobnie jak

większość mszyc, zmienia rośliny żywicielskie. Zimują czarne jaja umieszczane przez zapłodnione

jesienią samice na pędach trzmieliny, jaśminowca lub kaliny koralowej. Wczesną wiosną, najczęściej

w połowie kwietnia, z jaj wylęgają się larwy pierwszego pokolenia mszyc, zwane założycielkami

rodu , które po 3 tygodniach osiągają dojrzałość i rozmnażają się dzieworodnie (czyli bez udziału

samców) i żyworodnie. Każda samica rodzi do 150 larw. Na młodych pędach krzewów w ogrodzie

powstają w ten sposób 2-3 pokolenia żeńskich potomków założycielek, które tworzą pierwsze

kolonie. Gdy na trzmielinie tworzą się pąki kwiatowe, wówczas w koloniach mszyc pojawiają się

uskrzydlone samice zwane migrantkami , które przelatują na letnie rośliny żywicielskie. Są nimi

najróżniejsze rośliny uprawiane nie tylko w ogrodzie, ale również w polu. Zasiedlają niecierpki,

dalie, nasturcje, dzwonki i maki. W warzywniku zakładają kolonie na burakach, bobie, szczawiu,

szpinaku i na różnych chwastach rosnących w ogrodzie. Na letnich roślinach żywicielskich rozwija

się około 10 pokoleń mszyc. Każda z samic rodzi do 70 larw. Pierwsze pokolenie przesiedleńców

składa się z mszyc bezskrzydłych, ale w następnych pokoleniach obok osobników bezskrzydłych

pojawiają się samice uskrzydlone, które rozprzestrzeniają się na nowe rośliny. W ostatnim pokoleniu

mszyc na żywicielach letnich powstają samice i samce .

We wrześniu następuje długi powrót mszyc na żywicieli zimowych (krzewy trzmieliny,

jaśminowca lub kaliny), który trwa wiele tygodni. Najpierw z roślin letnich odlatują samice, które

rodzą na krzewach bezskrzydłe samice pokolenia płciowego . Gdy pojawią się te samice, wówczas

przylatują do nich samce, które je zapładniają. Samice po zapłodnieniu składają jaja, które zimują.

W ciągu jednego sezonu mszyce dają więc kilka lub kilkanaście pokoleń, w każdym po

kilkadziesiąt osobników potomnych. W jednym sezonie pojawiają się wprost astronomiczne ilości

mszyc. Jak każdy owad, również mszyce muszą spożywać dużo białek, których sok roślin zawiera

bardzo mało. Ssą więc z roślin duże ilości soku, który filtrują w przewodzie pokarmowym w celu

zagęszczenia białka. Nadmiar cukrów wydalają z odchodami na liście i pędy roślin, na których

żerują. Rośliny są wtedy pokrywane słodkimi kropelkami obfitych odchodów, które są nazywane

spadzią lub „rosą miodową”. Stanowi ona doskonałą pożywkę dla wielu grzybów spadziowych

(sadzaków), które rozrastając się pokrywają czarną warstwą liście ozdobnych drzew i krzewów, np.

lip i róż. Rosa miodowa i porastające je grzyby zatykają szparki komórkowe i obniżają fotosyntezę

rośliny.

Szkodliwość mszyc polega nie tylko na wysysaniu soków z komórek. Pobierając pokarm

wprowadzają do rośliny ślinę, która zmienia jej wygląd. Wskutek częstego nakłuwania ssawkami,

pędy roślin skręcają się i zaginają się, a liście żółkną, marszczą się, kędzierzawią się i zwijają się.

Zniekształcone młode pędy więdną i zasychają. Wzrost silnie zaatakowanych roślin ulega

zahamowaniu i powstają skrócone łodygi o rozetkowatym skupieniu drobnych liści. Na tym nie

kończy się szkodliwość tych drobnych owadów. Uskrzydlone mszyce, które żerowały na roślinach

chorych, roznoszą choroby wirusowe na znaczne odległości i zarażają inne rośliny.

Mszyce zasiedlają młode soczyste pędy wierzchołkowe roślin, wyrastające kwiatostany i pąki

kwiatowe. Niektóre gatunki żerują na szyjce korzeniowej, a nawet na korzeniach. Dla wielu roślin

mszyce są najważniejszymi szkodnikami.

MSZYCE NA WARZYWACH

Mszyca burakowa żeruje na różnych roślinach warzywnych, między innymi na buraku,

fasoli, maku, bobie, a także na wielu chwastach i roślinach dziko rosnących. Tworzy liczne kolonie

na dolnej stronie liści. W wyniku żerowania mszyc blaszka liściowa ulega pofałdowaniu lub

wybrzuszeniu. Żerowanie mszyc w wierzchołkowej części pędów nasiennych obniża jakość i plon

nasion.

Roślinami żywicielskimi mszycy kapuścianej są uprawne i dziko rosnące rośliny krzyżowe.

Również u mszycy kapuścianej zimują czarne i błyszczące jaja w resztkach roślinnych

pozostawionych w polu, a także na rzepaku i chwastach. Wczesną wiosną zasiedlają rzepak i

chwasty z rodziny krzyżowych, a w maju uskrzydlone samice przelatują na warzywa kapustne, na

których powstaje do 9 pokoleń. Mszyce te są szczególnie groźne w okresie zawiązywania główek

kapusty i formowania się róż kalafiorów. Silnie zasiedlone rośliny więdną podczas upalnej pogody.

We wrześniu mszyce najliczniejsze są na kapuście czerwonej. Tworzą duże kolonie o popielatej

barwie, która powstaje od wosku wytwarzanego w dużych ilościach przez larwy i samice.

W uprawie kopru problemem jest zawsze mszyca wierzbowo-baldaszkowa . Jak jej nazwa

wskazuje jest ona mszycą dwudomną. Wczesną wiosną występuje na wierzbach, a od maja na

koprze, czasem na marchwi i pietruszce. Zimują jej jaja w szczelinach kory wierzby. W końcu

kwietnia wylęgają się larwy (założycielki rodu), których potomstwem są uskrzydlone migrantki.

Migrantki przelatują na koper, na którym następuje gwałtowny rozwój szkodnika. W dogodnych

warunkach rozwija się 6 pokoleń szkodnika. Liczne kolonie powstają w wierzchołkowych częściach

kopru. W wyniku żerowania mszyc liście zwijają się, rośliny nie rosną, karłowacieją.

Mszyca grochowa jest jednodomna. Żeruje tylko na grochu i drobnonasiennych

motylkowatych. Zimują jaja złożone na wieloletnich roślinach motylkowych, np. na koniczynie.

Wiosną wylęgają się larwy i przechodzą na młode pędy, gdzie żerują. Na przełomie maja i czerwca

pojawiają się migrantki, które przelatują na groch, na którym tworzą duże kolonie. Zaatakowane

rośliny są odbarwione, ich kwiaty zasychają i opadają, albo powstają zdeformowane strąki.

ZWALCZANIE MSZYC NA WARZYWACH

Warzywa uprawiane w ogródku możemy ochronić przed mszycami i innymi szkodnikami

przestrzegając następujących zaleceń:

· Należy starannie i systematycznie tępić chwasty, na których wczesną wiosną mszyce

rozmnażają się i z których później przelatują na rośliny warzywne.

· Należy często przeglądać rośliny w warzywniku i lokalizować kolonie.

· Po zauważeniu na roślinach pierwszych mszyc należy je natychmiast zniszczyć preparatem

ABC na szkodniki na warzywach AL lub ABC przeciwko szkodnikom występującym na warzywach

- koncentrat EC .

Preparaty z serii ABC są sprzedawane w małych opakowaniach z myślą o każdym, kto

zamierza zwalczać mszyce na małych powierzchniach, czy nawet na pojedynczych roślinach

warzywnych uprawianych w ogrodzie. Okres karencji tych preparatów (tj. okres od ostatniego

zabiegu do zbioru) jest bardzo krótki. Po 24 godzinach po zabiegu preparatem ABC przeciwko

owadom na warzywach AL można warzywa zbierać i po dokładnym umyciu zjadać. Okres karencji

preparatu ABC - przeciwko szkodnikom występującym na warzywach - koncentrat EC jest dłuższy

i wynosi 7 dni. Oznacza to, że jeśli dziś przeprowadziliśmy zabieg zwalczania mszyc, to opryskane

warzywa możemy zbierać dopiero po tygodniu.

ABC Na szkodniki na warzywach AL jest preparatem gotowym do użycia. Ciecz do

opryskiwania (tj. ciecz robocza) jest umieszczona w ręcznym opryskiwaczu. Przed opryskiwaniem

roślin zaatakowanych przez mszyce należy wstrząsnąć zawartością pojemnika i dyszę opryskiwacza

skierować na te części roślin, które są opanowane przez szkodnika.

ABC Przeciwko szkodnikom występującym na warzywach - koncentrat EC jest preparatem

do sporządzania cieczy roboczej. Opakowanie zawiera 100 ml koncentratu, który wystarcza do

przygotowania 20 litrów cieczy roboczej. Zalecane stężenie preparatu uzyskujemy np. po

rozcieńczeniu 25 ml preparatu w 5 litrów wody. Otrzymaną cieczą roboczą należy dokładnie

opryskać rośliny zaatakowane przez mszyce. Należy zawsze pamiętać, aby starannie opryskać dolną

stronę liści, gdyż na niej znajdują się liczne kolonie szkodnika.

MSZYCE NA DRZEWACH I KRZEWACH OWOCOWYCH

Młode drzewka jabłoni są często atakowane przez mszycę jabłoniową . Jest to mszyca

jednodomna. Zimują jaja na młodych pędach w koronie drzew, a także na odrostach korzeniowych i

„wilkach”. Pierwsze larwy pojawiają się na początku pękania pąków. Najpierw gromadzą się na

wierzchołkach pędów, a następnie na dolnej stronie liści, przeważnie wzdłuż nerwu głównego, gdzie

wysysają soki. W wyniku żerowania mszycy jabłoniowej liście w górnej części pędów zwijają się, a

pędy skracają się. Przez cały rok samice rodzą larwy, które po dorośnięciu dają początek następnym

pokoleniom. Już w końcu maja lub na początku czerwca pojawiają się uskrzydlone samice, które

przelatują na sąsiednie drzewa jabłoni, dając początek nowym koloniom. Jesienią pojawiają się

uskrzydlone samice i bezskrzydłe samce. Samce łączą się w pary z samicami pokolenia płciowymi,

które następnie w październiku składają zimowe jaja.

Mszyca malinowa należy do pospolitych mszyc na malinach. Zimują jaja pojedynczo lub po

kilka w pęknięciach kory na pędach i u podstawy pąków. W okresie pękania pąków z jaj wylęgają

się larwy, które zasiedlają końce pędów i dolną stronę młodych liści na wierzchołkach pędów. Z larw

powstają samice, które rodzą larwy następnego pokolenia. Larwy i samice wysysają soki z

wierzchołkowych liści, pędów i kwiatostanów. W wyniku ich żerowania liście na końcach pędów są

skręcone i zagęszczone. Międzywęźla pędów skracają się, kwiatostany opadają, a wzrost młodych

pędów jest zahamowany. W czerwcu i lipcu pojawiają się uskrzydlone samice, które przelatują na

sąsiednie rośliny malin, gdzie dają początek następnym pokoleniom. We wrześniu pojawiają się

samice i samce pokolenia płciowego i wkrótce po kopulacji samice składają owalne, błyszczące

czarne jaja, które zimują.

Charakterystyczne uszkodzenia liści porzeczek powoduje mszyca porzeczkowo-czyściecowa .

Na najmłodszych liściach powstają nabrzemienia barwy żółtawej, żółtej lub intensywnie

karminowoczerwonej. Na starszych liściach nabrzmienia są mniej liczne, ale znacznie większe.

Silnie uszkodzone liście mogą się zwijać. Na dolnej stronie liści występują liczne kolonie mszyc

złożone z larw i samic rodzących larwy. W okresie pękania pąków wylęgają się larwy mszycy

porzeczkowo-czyściecowej i przystępują do żerowania na dolnej stronie liści. W czerwcu lub lipcu

pojawiają się uskrzydlone samice, z których część przelatuje na czyściec lub jasnotę, gdzie daje

początek następnym pokoleniom. Inne pozostają na porzeczkach przez cały sezon. We wrześniu

nowe uskrzydlone samice wracają z czyśca lub jasnoty na krzewy porzeczek. Czarne jaja zimowe są

składane w październiku i listopadzie.

ZWALCZANIE MSZYC NA DRZEWACH I KRZEWACH OWOCOWYCH

Aby uchronić drzewka i krzewy owocowe przed szkodnikami, należy często przeglądać

rośliny rosnące w ogródku i lokalizować kolonie. Po zauważeniu na najmłodszych pędach i liściach

drzewek i krzewów pierwszych mszyc należy je natychmiast opryskać preparatem ABC przeciwko

szkodnikom na drzewach i krzewach owocowych AL lub ABC przeciwko szkodnikom

występującym na drzewach i krzewach owocowych - koncentrat EC . Preparaty te są w małych

opakowaniach. Służą do zwalczania mszyc na małych powierzchniach, czy nawet na pojedynczych

drzewkach i krzewach uprawianych w ogrodzie.

ABC przeciwko szkodnikom na drzewach i krzewach owocowych AL jest preparatem

gotowym do użycia. Ciecz do opryskiwania (= ciecz robocza) jest umieszczona w ręcznym

opryskiwaczu. Przed opryskiwaniem roślin zaatakowanych przez mszyce należy wstrząsnąć

zawartością pojemnika i dyszę opryskiwacza skierować na te części roślin, które są opanowane przez

szkodnika.

ABC - Przeciwko szkodnikom występującym na drzewach i krzewach owocowych -

koncentrat EC jest preparatem do sporządzania cieczy roboczej. Opakowanie zawiera 100 ml

koncentratu, który wystarcza do przygotowania 20 litrów cieczy roboczej. Otrzymaną cieczą

roboczą należy dokładnie opryskać rośliny zaatakowane przez mszyce. Należy zawsze pamiętać, aby

starannie opryskać dolną stronę liści, gdzie znajdują się liczne kolonie szkodnika.

Preparaty z serii ABC możemy stosować nawet wtedy, gdy na roślinach są owoce gotowe do

zbioru. Okres karencji preparatów ABC (tj. okres od ostatniego zabiegu do zbioru) jest bardzo

krótki. Po 24 godzinach po zabiegu preparatem ABC przeciwko owadom na drzewach i krzewach

owocowych AL można owoce zbierać i po dokładnym umyciu zjadać lub przeznaczać je na

przetwory domowe. Okres karencji preparatu ABC - przeciwko szkodnikom występującym na

drzewach i krzewach owocowych - koncentrat EC wynosi 7 dni.

MSZYCE NA ROŚLINACH OZDOBNYCH

Pędy wierzchołkowe róży z młodymi liśćmi i pąkami kwiatowymi są często pokryte

koloniami mszycy różano-szczeciowej . Silnie zaatakowane rośliny otwierają nieprawidłowo

kwiaty, które są zniekształcone. Szkodnik pojawia się na różach każdego roku i w znacznym stopniu

obniża ich wartość zdobniczą. Najliczniejsze kolonie mszyc na krzewach róży rozwijają się wiosną,

w lecie uskrzydlone osobniki pokoleń dzieworodnych przelatują na różne rośliny zielne, a jesienią

powracają na żywiciela pierwotnego, czyli na róże.

Mszyca grochowa hamuje wzrost i powoduje skręcanie się delikatnych młodych pędów

wierzchołkowych i kwiatostanów groszku pachnącego.

Końce pędów, pąki kwiatowe i liście dalii, goździka, malwy, mieczyka, nasturcji, szałwi i

złocieni są zahamowane we wzroście, ulegają zniekształceniu, przebarwiają się na żółto lub

czerwono i stopniowo zamierają wskutek wysysania soków przez mszycę brzoskwiniową .

Na astrach, kocankach, niezapominajkach, złocieniach i popielniku rozwijają się i je

uszkadzają larwy i samice mszycy śliwowo-kocankowej . Zimują jaja i larwy między zewnętrznymi

łuskami pąków śliwy. Wylęgające się z jaj i zimujące larwy przemieszczają się na najmłodsze liście,

osiągają dojrzałość płciową w fazie pękania pąków śliw i dają trzy pokolenia dzieworódek. W

drugiej połowie maja i w czerwcu pojawiają się uskrzydlone migrantki i przelatują na rośliny zielne,

w tym na różne rośliny ozdobne. We wrześniu powracają na śliwy i dają początek pokoleniu

płciowemu, którego samice składają jaja w październiku. Z części jaj wylęgają się larwy jeszcze

jesienią i zimują.

U nasady liści kosaćca i mieczyka w końcu maja tworzą się kolonie mszycy kosaćcowej ,

mszycy jednodomnej, której kolonie są zawsze odwiedzane przez mszyce.

Na wierzchołkach i pąkach azalii rosnącej w szklarniach i mieszkaniach żerują kolonie

mszycy azaliowej . Liczne mszyce można też znaleźć na dolnej stronie liści. Samce tej mszycy u nas

nie występują; samice rozmnażają się tylko dzieworodnie.

Iglaki zasiedlają ochojniki , drobne owady zaliczane do mszyc. Żerując powodują

powstawanie na gałązkach szyszkowatych narośli zwanych galasami. Szpecące rośliny galasy o

różnych kształtach i barwach powstają pod wpływem śliny wprowadzanej przez ochojniki do pąków.

Wewnątrz narośli znajdują się liczne komory, w których bezpiecznie żerują i rosną formy

młodociane szkodników. Różne są gatunki ochojników atakujących iglaki.

Jeśli pąki na ubiegłorocznym pędzie świerka przekształcają się w okrągłe lub owalne wyrośla,

początkowo kremowe lub jasnozielone, a później różowe, oznacza to, że drzewo zostało zasiedlone

przez ochojnika świerkowo-modrzewiowego .

W duże, ananasowate wyrośla na pędach świerka, o długości 3,5 cm i szerokości 1,5-2 cm,

pokryte wyrostkami, przekształca pąki ochojnik świerkowy zielony . Młode galasy są

ciemnozielone w czerwcu, później brzegi ich komór stają się czerwone. We wnętrzu każdy galas jest

podzielony na liczne komory; w większych naroślach ich może być nawet 90. Galasy powstając u

nasady młodych pędów powodują ich zasychanie w następnym roku.

Twarde i zielone galasy o długości 1,5 - 3 cm, pokryte licznymi wyrostkami tworzy przy

podstawie młodych pędów ochojnik świerkowiec . Do drobnych komór tych wyrośli wpełzają larwy

wylęgłe z jaj i żerują wewnątrz galasów. Opuszczają je w sierpniu i na powierzchni drzewka

przeobrażają się w formy uskrzydlone. Galasy w następnym roku zasychają.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: