ETOS__RYCERSKI_A____POZNOSREDNIOWIECZNE_WYCHOWANIE_-_do_publikacji.pdf

ETOS RYCERSKI,

A PÓ ń NO ĺ REDNIOWIECZNE WYCHOWANIE

Gdynia 2006

Spis tre Ļ ci

Wst ħ p

Rozdział I Charakterystyka okresu Ļ redniowiecza

Rozdział II Powstawanie etosu rycerskiego

Rozdział III Kształcenie i wychowanie w okresie pó Ņ nego

ĺ redniowiecza

Rozdział IV Wpływ etosu rycerskiego na wychowanie młodego

pokolenia w ko ı cowym okresie epoki pó Ņ nego

Ļ redniowiecza

Bibliografia

Rozdział 1

Charakterystyka okresu Ļ redniowiecza

Okre Ļ lenie pocz Ģ tku okresu Ļ redniowiecza sprawia mediewistom wiele

kłopotów, poniewa Ň zjawiska znamienne dla tej epoki si ħ gaj Ģ w gł ħ bok Ģ przeszło Ļę ,

krzy Ň uj Ģ c si ħ , Ļ cieraj Ģ c z wzorami kultury klasycznej.

Pierwsze okre Ļ lenie tej epoki pojawiło si ħ w XV wieku u humanistów

włoskich, maj Ģ c od pocz Ģ tku charakter pejoratywny. W wielu opracowaniach

historycznych pojawia si ħ tak Ň e nazwa „wieki ciemne”, która miałaby najkrócej

charakteryzowa ę rzeczywisto Ļę tej epoki. Jednak okre Ļ lenie to, po gł ħ bszej analizie

stosunków społecznych, kultury oraz obyczajowo Ļ ci Ļ redniowiecznej, wydaje si ħ

nieadekwatne i zbyt surowe.

Przyj ħ ta nazwa stanowiła wyraz pogardy w stosunku do poprzedniej epoki,

której zarzucano odej Ļ cie od kultury antycznej i jej zniekształcenie, a tak Ň e uległo Ļę

wobec barbarzy ı skich zdobywców cesarstwa rzymskiego. ĺ redniowiecze potocznie

okre Ļ lano jako wiek bezpłodny, mroczny i ciemny. Dopiero pó Ņ niejsze badania nad t Ģ

epok Ģ , przeprowadzone w XVIII i XIX wieku doprowadziły do zmiany tego pogl Ģ du.

Szczególnie podkre Ļ lano wysoki poziom i ró Ň norodno Ļę Ļ redniowiecznej sztuki.

Mimo, Ň e nadal pozostawała stara nazwa, nie posiadała ona ju Ň tak negatywnego

zabarwienia.

Okre Ļ lenia „ Ļ redniowiecze”, które rozpowszechniło si ħ pod koniec XVII

wieku, jako pierwszy u Ň ył bibliotekarz papieski Andrea Giovanni w 1469 roku..

Jednak sam termin „ Ļ redniowiecze” przeszedł do j ħ zyka potocznego w XVIII wieku,

o czym Ļ wiadczy tytuł dzieła De Grace'a, ogłoszonego w 1789 roku: Tableaux

historiques et chronologiques de histoire ancierme et du Moyen Age. Jednak dopiero

w XIX wieku ta wylansowana przez humanistów nazwa traci zabarwienie

pejoratywne.

W Niemczech pojawia si ħ po raz pierwszy u filologa i historyka Krzysztofa

Kellera (Cellariusa), profesora uniwersytetu Halle, w wydanym w 1688 roku

podr ħ czniku historii powszechnej zatytułowanym Historia universalis breviter ac

perspicue exposita in antquam et medi aevi ac novam divisa. Mianem Ļ redniowiecza

oznaczył Cellarius w swym dziele okres od wst Ģ pienia na tron Konstantyna

Wielkiego (306) do zdobycia Konstantynopola przez Turków (1435).

Data powy Ň sza została zast Ģ piona przez kilka innych propozycji, z których

ka Ň da ma swoich obro ı ców i przeciwników. W charakterze cezury mi ħ dzy

staro Ň ytno Ļ ci Ģ a Ļ redniowieczem wysuwana jest tak Ň e data bitwy z Wizygotami pod

Adrianopolem (9 VIII 378), w której legiony rzymskie poniosły druzgoc Ģ c Ģ kl ħ sk ħ .

Od owej chwili, zdaniem obro ı ców tej daty, zaczyna si ħ w Cesarstwie Rzymskim

okres przewagi germa ı skiej powoduj Ģ cej wiele zmian o doniosłym znaczeniu.

Granic Ģ pocz Ģ tkow Ģ Ļ redniowiecza, przyj ħ t Ģ konwencjonalnie od przeszło stu lat

przez nauk ħ i szkolnictwo francuskie, jest rok Ļ mierci Teodozjusza Wielkiego (395),

natomiast w Niemczech, jak równie Ň w Polsce, za tak Ģ uchodzi rok 476 - data

obalenia Romulusa, ostatniego cesarza zachodniorzymskiego, przez Odoakra.

Przytoczone wy Ň ej daty nale ŇĢ do bardziej popularnych i nie wyczerpuj Ģ bynajmniej

wszystkich pomysłów, jakie w tej dziedzinie pojawiły si ħ w nauce.

„Niektórzy badacze, jak Henri Pirenne, kwestionuj Ģ - jak dowodzi

T. Borawska - granice okresu, gdy Ň ich zdaniem Ļ lady kultury rzymskiej, antyczne

formy Ň ycia społecznego i gospodarczego przetrwały do pojawienia si ħ około 700

roku Arabów w zachodniej cz ħĻ ci zlewiska Morza ĺ ródziemnego, a okres VI i VII

wieku jest jakby kontynuacj Ģ staro Ň ytno Ļ ci. Zazwyczaj jednak granica pocz Ģ tkowa,

zupełnie umowna, zostaje nadal utrzymana”.

Spór o dat ħ ko ı cow Ģ , któr Ģ wyznacza upadek Konstantynopola w 1453 roku,

odkrycie Ameryki w 1492 roku i reformacja w 1517 roku, nie ma znaczenia,

poniewa Ň stary porz Ģ dek nie ko ı czy si ħ w ró Ň nych krajach równocze Ļ nie i jako

granic ħ orientacyjn Ģ przyjmuje si ħ przełom XV i XVI wieku.

Warto tak Ň e u Ļ wiadomi ę sobie, Ň e wszelkie daty graniczne, które wyznaczaj Ģ

wa Ň ne wydarzenia polityczne, prawno-ustrojowe b Ģ d Ņ kulturowe w dziejach Europy

s Ģ umowne. „Kształtowanie si ħ i schyłek formacji historycznych - jak pisze

T. Witczak - ma natur ħ ewolucyjn Ģ , a ich istoty nie tworz Ģ i nie unicestwiaj Ģ

pojedyncze fakty. Daty słu Ň y ę , powinny tylko ładowi w widzeniu przeszło Ļ ci”.

Najpowszechniej przyj ħ ta datacja wskazuje, i Ň umown Ģ granic ħ mi ħ dzy

staro Ň ytno Ļ ci Ģ a Ļ redniowieczem oraz Ļ redniowieczem a Odrodzeniem wyznaczaj Ģ

upadki wielkich stolic cesarskich: rok 476 - zdobycie Rzymu przez Ň ołnierzy

germa ı skich najemnego wodza Odoakra i rok 1453 - zdobycie stolicy cesarstwa

wschodniego Konstantynopola (Bizancjum) przez Turków.

Czasy Ļ redniowiecza nie s Ģ okresem jednolitym, poniewa Ň podczas dziesi ħ ciu

wieków ich trwania nast ħ powały ró Ň ne istotne zmiany i ewolucje, które historycy

umownie podzielili na trzy okresy:

- wczesnego Ļ redniowiecza, od V do IX wieku,

- rozkwitu Ļ redniowiecza, od XI do XIII wieku,

- zmierzchu Ļ redniowiecza, od XIV do XV wieku.

Jest to podział bardzo ogólny, niesprecyzowany znacz Ģ cymi wydarzeniami

przej Ļ ciowymi, przez co staje si ħ popularnym i uniwersalnym. Istniej Ģ oczywi Ļ cie

inne, bardziej dokładne podziały tej epoki.

Zdaniem K. Estreichera, historycy zachodni, opieraj Ģ c si ħ na terytorialnych

przemianach dziejowych, rozró Ň niaj Ģ :

- Ļ redniowiecze wczesne, które rozpocz ħ ło si ħ z ko ı cem V wieku i trwało do

ko ı ca X wieku, przy czym czas pomi ħ dzy V a IX wiekiem uwa Ň ali za okres

pograniczny, w którym kształtowały si ħ idee, nawyki my Ļ lowe, tematy i motywy

pó Ņ niejszego Ļ redniowiecza,

- Ļ redniowiecze dojrzałe, które trwało a Ň do XIV wieku, ze szczytowym

okresem rozwoju w XII i XIII wieku,

- Ļ redniowiecze schyłkowe, które było zawarte pomi ħ dzy XIV a pocz Ģ tkiem

XVI wieku, skłaniaj Ģ c si ħ ku koncepcji, Ň e schyłek XIV i XV wieku stanowi

Ļ redniowiecze wła Ļ ciwe.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: