EUGENIUSZ ZIELI�SKI Wst�p do nauki o PA�STWIE I POLITYCE Spis tre�ci Wst�p .................................. 7 Projekt ok�adki: Andrzej Kalinowski Redakcja: Hanna Januszewska Korekta: Maria Wi�niewska (c) Copyright by Eugeniusz Zieli�ski, Warszawa 1999 ISBN 83-7151-323-2 Dom Wydawniczy ELIPSA Biblioteka WDiNP UW 1098007159 I Okre�lenie pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Nazwa pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2. Sk�adniki konstytutywne pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 a) Ludno�� pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 b) Terytorium pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 c) W�adza publiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3. Cechy przymiotne pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 a) Suwerenno�� pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 b) Przymus pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 4. Og�lny pogl�d na pa�stwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 II Pochodzenie pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 1. Powstanie pa�stwa w drodze naturalnego rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . 26 2. Powstanie pa�stwa w drodze podboju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3. Powstanie pa�stwa w drodze umowy spo�ecznej . . . . . . . . . . . . . . . . 30 4. Powstanie pa�stwa w drodze rozpadu wsp�lnot ludzkich . . . . . . . . . . . 33 5. Historyczny model powstania pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 III Istota pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 1. Pa�stwo wsp�lnot� dobra og�u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 2. Pa�stwo wsp�lnot4 etyczn� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 3. Pa�stwo organizacj� z�a spo�ecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 4. Pa�stwo korporacj� terytorialn� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5. Pa�stwo przymusow� organizacj� spo�ecze�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . 51 6. Pa�stwo globaln� organizacji spo�ecze�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 IV Pa�stwo, nar�d i jednostka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 1. Rola pa�stwa w kszta�towaniu narodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 2. Relacje: pa�stwo i nar�d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 3. Rola pa�stwa w kszta�towaniu statusu prawnego jednostki . . . . . . . . . 63 4. Relacje: pa�stwo i jednostka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 V Pa�stwo i prawo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 1. Pa�stwo i prawo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 2. Poj�cie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 3. Ga��zie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 4. Normy post�powania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 5. Normy prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 VI Przemiany w dziejach pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 1. Rewolucja w dziejach pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 2. Reforma w dziejach pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 3. Transformacja w dziejach pa�stwa . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 5 I Typy pa�stw wsp�czesnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Poj�cie typu pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Pa�stwo kapitalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Pa�stwo wczesnokapitalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Pa�stwo liberalno-demokratyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Pa�stwo faszystowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Pa�stwo Trzeciego �wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Pa�stwo socjalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I Forma pa�stwa....................................... 1. Poj�cie formy pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Forma rz�d�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Re�im polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Ustr�j terytorialny pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ~ Funkcje pa�stwa...................................... 1. Poj�cie funkcji pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Cel i przeznaczenie pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Funkcja wewn�trzna pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Funkcja gospodarczo- organizatorska pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Funkcja socjalna pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Funkcja kulturalno- wychowawcza pa�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Funkcja zewn�trzna pa�stwa ~W�adza polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Poj�cie w�adzy politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Legitymizacja w�adzy politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Podzia� w�adzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Funkcje w�adzy politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Sprawowanie w�adzy politycznej ',~1~ Organizacja w�adzy pa�stwowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Poj�cie organu pa�stwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Podzia� i rodzaje organ�w pa�stwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Kierunki dzia�alno�ci organ�w pa�stwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . II System polityczny spo�ecze�stwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Okre�lenie systemu politycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Koncepcja systemowo-funkcjonalna systemu politycznego . . . . . . . . . . 3. Koncepcja strukturalno-instytucjonalna systemu politycznego . . . . . . . . 4. Koncepcja instytucjonalno-normatywna systemu politycznego . . . . . . . 5. Klasyfikacja system�w politycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II Polityka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Poj�cie polityki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Podmioty polityki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Potrzeby i interesy polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Dzia�ania polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Decyzje polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Proces polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Stosunki polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V Ideologia, doktryny i programy polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rozumienie ideologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Doktryny polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Programy polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V Kultura polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Okre�lenie kultury politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Typy kultury politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Postawy i zachowania polityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Wzorce zachowa� i tradycja polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wst�p Problematyka pa�stwa i polityki stanowi przedmiot licznych docieka� poznawczych ludzi nauki. Wyrazem tego zainteresowania jest wiele opracowa�. Rozprawy o pa�stwie i polityce maj� r�ny charakter. Najcz�ciej s� to prace monograficzne, podejmuj�ce wybrane zagadnienia z szeroko pojmowanej problematyki dotycz�cej pa�stwa i polityki. Do rzadko�ci nale�� natomiast rozprawy prezentuj�ce og�ln� wiedz� o pa�stwie i polityce. W niniejszej pracy podj�to pr�b� ca�o�ciowego spojrzenia na pa�stwo i polityk� z my�l� o wzbogaceniu wiedzy teoretycznej og�lnie traktuj�cej poszczeg�lne problemy. W szczeg�lno�ci przedmiotem wywod�w s� nast�puj�ce zagadnienia: istota i pochodzenie pa�stwa; relacje pa�stwo, nar�d i jednostka ludzka; przemiany pa�stwa w dziejach; rozumienie typu i formy pa�stwa; funkcje pa�stwa; struktura i organizacja pa�stwa; istota polityki i jej wymiary; koncepcje systemu politycznego spo�ecze�stwa; pojmowanie ideologii; widzenie kultury politycznej. Wymienione zagadnienia sk�adaj� si� na struktur� przedmiotu "Wst�p do nauki o pa�stwie i polityce" nauczanego na studiach nauk politycznych ...
GAMER-X-2015