Order Virtuti Militari.pdf
(
12479 KB
)
Pobierz
(anonymous)
Order Virtuti Militari
1
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Awers Krzyża Wielkiego
Awers gwiazdy orderowej
Baretka
Ustanowiono
22 czerwca
1792
Wielkość
62 x 62 mm (krzyż I klasy)
30 x 36 mm (korona w I kl.)
54 x 54 mm (krzyż II klasy)
23 x 33 mm (korona w II
kl.)
44 x 44 mm (krzyż III
klasy)
39 x 39 mm (krzyż IV
klasy)
38 x 38 mm (krzyż V klasy)
100 x 100 mm (gwiazda)
Order Virtuti Militari
(
łac.
Cnocie wojskowej - (męstwu) dzielności żołnierskiej
)
–
najwyższe polskie
odznaczenie
wojskowe (
order)
, nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest najstarszym orderem wojskowym na świecie, spośród
nadawanych do chwili obecnej
[1]
. Ustanowiony przez króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego
22 czerwca
1792
dla uczczenia zwycięstwa w
bitwie pod Zieleńcami,
po rozpoczęciu
wojny polsko-rosyjskiej
przeciwko
konfederacji
targowickiej,
w obronie
Konstytucji 3 Maja
.
Order był nadawany w okresie
Księstwa Warszawskiego.
Po utworzeniu
Królestwa Polskiego
order przy
zachowaniu statutu otrzymał nazwę
Order Wojskowy Polski
. Po odzyskaniu niepodległości w
1918
,
Sejm
Ustawodawczy n
a mocy ustawy z dnia
1 sierpnia
1919 r
. wskrzesił order nadając mu nazwę
Orderu Wojskowego
Virtuti Militari
. Obecnie Order Virtuti Militari może być nadawany, podczas wojny lub 5 lat po jej zakończeniu,
przez prezydenta Polski na wniosek
Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari
.
Order Virtuti Militari
2
Historia
Okres 1792-1794
Ostatni król Polski
Stanisław August Poniatowski u
stanowił order
Virtuti Militari w
1792 r
oku, po rozpoczęciu
wojny polsko-rosyjskiej
przeciwko
konfederacji targowickiej,
w obronie
Konstytucji 3 Maja
i
interwencji
wojsk rosyjskich
cesarzowej
Katarzyny II
. W raporcie
pisanym do króla po zwycięskiej
bitwie pod Zieleńcami
w dniu
18
czerwca 1
792, dowodzący nią książę
Józef Poniatowski
zażądał
szybkiego wprowadzenia nowego orderu wojennego. Król zareagował
natychmiast, ponieważ już od jakiegoś czasu nosił się z zamiarem
ustanowienia takiego odznaczenia. Pierwsze nadania miały miejsce
22
czerwca 1
792, a wręczenie medali nastąpiło
25 czerwca
1792
w
Ostrogu n
a
Wołyniu
, gdzie znajdował się obóz wojsk
Rzeczypospolitej.
Udekorowano nimi 15 oficerów i żołnierzy
biorących udział w bitwie pod Zieleńcami, którzy, po ustanowieniu
statutu, mieli stworzyć pierwszy skład
kapituły orderu
. Król Stanisław
August Poniatowski był Wielkim Mistrzem Orderu Virtuti Militari i z
mocy prawa kawalerem Krzyża Wielkiego
[2]
.
Medale Virtuti Militari z 1792
Miał on wtedy dwie klasy:
• złotą
–
dla generałów i oficerów;
• srebrną
–
dla podoficerów i szeregowych.
Prawdopodobnie na przełomie sierpnia i września 1792, gdy do
Warszawy powrócił ks.
Józef Poniatowski,
ustanowiono statut orderu,
jednocześnie zmieniono jego kształt na formę krzyża (forma ta z
pewnymi zmianami utrzymała się do dziś). Statut orderu został
opracowany na podstawie statutu austriackiego
Orderu Wojskowego
Marii Teresy.
Order miał dzielić się na pięć klas:
Krzyż Orderu Virtuti Militari 1792
• I klasa
–
Krzyż Wielki z Gwiazdą,
• II klasa
–
Krzyż Komandorski,
• III klasa
–
Krzyż Kawalerski,
• IV klasa
–
Medal Złoty,
• V klasa
–
Medal Srebrny.
Podział na klasy zachował się do dziś. W myśl statutu order miał być nadawany przez
kapitułę orderu,
w której skład
mieli wejść kawalerowie tego orderu w kolejności ich nadania. Pierwszy jej skład mieli stanowić odznaczeni po
bitwie pod Zieleńcami:
1.
gen
. lejtnant ks.
Józef Poniatowski
,
2. gen. lejtnant
Tadeusz Kościuszko
,
3. gen. mjr
Michał Wielhorski
,
4. gen. mjr
Stanisław Mokronowski,
5. brygadier ks.
Eustachy Sanguszko
,
6. płk
Józef Poniatowski
7. płk
Michał Chomentowski
,
8. gen. mjr
Józef Zajączek,
9. mjr
Mikołaj Oppeln-Bronikowski,
Order Virtuti Militari
3
10. mjr
Józef Szczutowski,
11. ppłk
Ludwik Kamieniecki
,
12. por.
Michał Cichocki,
13. por.
Ludwik Metzell,
14. szef
szwadron
u
Bartłomiej Giżycki.
W 1792 r. statut orderu nie został zastosowany w praktyce, gdyż po przystąpieniu króla do
konfederacji targowickiej
przestano go nadawać.
29 sierpnia 1
792 r., w
Lubomlu
, konfederacja targowicka ogłosiła
uniwersał
zakazujący
noszenia orderu pod groźbą surowych kar, włącznie z utratą rang wojskowych, oraz zażądała jego zwrotu.
23
listopada
1793 r
.
sejm grodzieński u
chylił uniwersał konfederacji i przywrócił order jako odznaczenie wojskowe,
lecz
7 stycznia
1794
r.
–
na skutek presji
car
ycy Rosji
Katarzyny II
Rada Nieustająca
unieważniła order i zakazała
jego noszenia.
Za kampanię 1792 r. zostało odznaczonych medalami złotymi 63 oficerów i generałów, a medalami srebrnymi
–
290
podoficerów i szeregowych. Łącznie za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczono 526 osób:
• Krzyżem Komandorskim
–
1,
• Krzyżem i Medalem Złotym
–
85,
• Krzyżem i Medalem Srebrnym
–
440.
Okres 1806-1815
W 1806 generał lejtnant ks.
Józef Poniatowski r
ozpoczął starania o
przywrócenie w oddziałach polskich walczących w
wojskac
h
napoleońskich p
olskiego orderu wojennego. Miano go rozpocząć
nadawać za udział w kampaniach włoskiej, francuskiej i polskiej w
latach
1806
-
1807,
lecz dopiero 26 grudnia 1806 dekret króla saskiego i
księcia warszawskiego
Fryderyka Augusta
otworzył drogę do jego
nadawania.
Wówczas to ostatecznie ustalił się obowiązujący do dziś podział
orderu:
• I klasa
–
Krzyż Wielki (z gwiazdą),
• II klasa
–
Krzyż Komandorski,
• III klasa
–
Krzyż Kawalerski,
• IV klasa
–
Krzyż Złoty,
• V klasa
–
Krzyż Srebrny.
W myśl statutu order otrzymał nazwę
„
Order Wojskowy Księstwa
Warszawskiego
”
. Statut początkowo określał, że ordery wyższych
klas otrzymywali automatycznie
oficerowie
w zależności od rangi.
Krzyż Komandorski (II klasa) otrzymywał generał dywizji, Krzyż
Kawalerski (III klasa)
–
generał brygady, pułkownik i major.
Patent Virtuti Militari
Franciszka Fornalskiego
z
1808
, podpisany przez ks.
Józefa Poniatowskiego
Poszczególni dowódcy mogli przyznawać określone ordery swoim oficerom i żołnierzom
–
były to krzyże III, IV i V
klasy. Dowódcy otrzymali: dowódcy Legii
–
6 Krzyży Kawalerskich, 3 Krzyże Złote, pułku piechoty
–
4 Krzyże
Kawalerskie, 4 Krzyże Złote, 6 Krzyży Srebrnych, dowódca batalionu artylerii
–
2 Krzyże Kawalerskie, 2 Krzyże
Złote, 3 Krzyże Srebrne. Ponadto minister wojny
Księstwa Warszawskiego
miał w dyspozycji 6 Krzyży
Kawalerskich i 6 Krzyży Złotych.
Order Virtuti Militari
4
Również Fryderyk August jako książę warszawski mógł nadawać
order bez żadnych ograniczeń. Po pierwszym okresie nadawania
orderu ten sposób nadawania orderów niejako automatycznie został
zmieniony i od rozkazu z 22 lutego 1808 ministra wojny Księstwa
Warszawskiego, ks. Józefa Poniatowskiego, zaczęto go nadawać za
konkretne jednostkowe czyny bohaterskie na polu walki.
1
0
października 1
812 został wydany w sprawie orderu ostatni dekret, w
myśl którego każdy podoficer i szeregowy odznaczony Krzyżem
Złotym lub Srebrnym miał prawo pobierać roczną pensję, do czasu
awansu na oficera, lub w przypadku zwolnienia ze służby wojskowej
–
dożywotnio.
W okresie Księstwa Warszawskiego wykształcił się również sposób
nadawania i wręczania orderu jako szczególnej uroczystości
odbywającej się przed frontem jednostki, w której służy odznaczony
żołnierz.
Krzyż Komandorski Orderu VM Jana Henryka
Dąbrowskiego z 1808
W sumie w okresie Księstwa Warszawskiego nadano łącznie 2569
orderów Virtuti Militari, w tym:
• I klasy
–
Krzyż Wielki
–
2,
• II klasy
–
Krzyż Komandorski
–
10,
• III klasy
–
Krzyż Kawalerski
–
504,
• IV klasy
–
Krzyż Złoty
–
23,
• V klasy
–
Krzyż Srebrny
–
1130.
Krzyżem Wielkim odznaczono:
1. gen. księcia
Józefa Antoniego Poniatowskiego
(
25 lutego
1809
),
2. marszałka Francji
Louisa Nicolasa Davouta (
22 marca
1809
).
Krzyżem Komandorskim odznaczono:
1. gen. dyw.
Józefa Zajączka (
1 lutego
1808)
,
2. gen. dyw.
Jana Henryka Dąbrowskiego (
6 marca
1808)
,
3. gen. bryg.
Stanisława Fiszera
(
22 sierpnia
1809
),
4. gen. bryg.
Michała Sokolnickiego (
22 sierpnia
1809)
,
5. gen. bryg.
Aleksandra Rożnieckiego (
22 sierpnia
1809
),
6. gen. bryg.
Józefa Grzegorza Chłopickiego (
26 listopada
1810)
,
7. gen. dyw.
Karola Kniaziewicza (
17 listopada
1812)
,
8. gen. bryg.
Amilkara Kosińskiego (
17 listopada
1812
),
9. gen. bryg.
Ludwika Michała Paca (
1 października
1813
),
10. gen. bryg.
Mikołaja Bronikowskiego
(data nieustalona).
Krzyż Złoty Orderu VM
Michała Pełczyńskiego
z
1813
Joanna Żubr,
sierż. piechoty z 4 kompanii 2 batalionu
2 Pułku Piechoty Legionów
, była pierwszą kobietą, która
została odznaczona orderem Virtuti Militari. Otrzymała ona odznaczenie V klasy
–
Medal Srebrny za udział w
szturmie
Zamościa
w dniach
19-
20 maja
1809.
Order Virtuti Militari
5
Okres 1815-1831
Po utworzeniu
Królestwa Polskiego
na mocy Konstytucji Królestwa
Polskiego order przy zachowaniu statutu otrzymał nazwę
Order
Wojskowy Polski
. W myśl jego statutu nadawano ten order
uczestnikom kampanii
1812
,
1813
i
1814.
Wnioski w sprawie orderów
rozpatrywała specjalna Komisja Rządowa Wojny. Na mocy dekretu z
5
czerwca
1817
utrzymano przywilej dożywotniej pensji dla
podoficerów i szeregowych a dodatkowo oficer odznaczony tym
medalem nabywał prawo do uzyskania
szlachectwa
. W sumie nadano
1213 orderów, a proces nadawania zakończono około roku
1820.
Po wybuchu
powstania listopadowego
wznowiono nadawanie orderu,
który otrzymał uchwałą
Sejmu
z
19 lutego
1831 n
azwę
Order Virtuti
Militari
. Pierwsze nadanie orderu nastąpiło
3 marca
1831, a ostatnie
najprawdopodobniej w październiku 1831, bo ostatni naczelny
dowódca powstania listopadowego gen. dyw.
Maciej Rybiński n
adawał
ordery na emigracji już po upadku powstania. Po klęsce powstania
car
Rosji
Mikołaj I
zniósł order, ustanawiając
31 grudnia
1831
Polski Znak
Honorowy
, którego odznaka była kopią Orderu Virtuti Militari, lecz
nie było to odznaczenie w rozumieniu orderu wojennego, a już na
pewno nie polskie
[3]
Krzyż Orderu VM z 1815
Rozkazem z
12 stycznia
1832
Mikołaj I zdegradował Order Virtuti
Militari do rangi rosyjskiej odznaki
Polska Odznaka Zaszczytna za
Zasługi Wojenne
, którą nadano w liczbie ponad 100 tysięcy
uczestnikom tłumienia powstania listopadowego
[4]
[5]
. Ustanowiony
przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego
Medal za
Wzięcie Szturmem Warszawy w 1831 roku
noszony był na wstędze
orderowej Polskiego Znaku Honorowego
[6]
.
W okresie powstania listopadowego uhonorowano ogółem 3863 osoby,
w tym:
• II klasy
–
Krzyżem Komandorskim
–
1
• III klasy
–
Krzyżem Kawalerskim
–
105
• IV klasy
–
Krzyżem Złotym
–
1794
• V klasy
–
Krzyżem Srebrnym
–
1963
Jedyny Krzyż Komandorski otrzymał gen. dyw.
Jan Skrzynecki
za
bitwę pod Wawrem i
Dębem Wielkim.
Uhonorowano także dwie
kobiety Krzyżami Srebrnymi (V klasy):
Józefę Kluczycką
–
st.
asystenta chirurga
10 Pułku Piechoty Liniowej
, (późniejszą secundo voto
Józefę Daniel z Mazurkiewiczów
Rostkowską)
oraz
Bronisławę Czarnowską
–
kadeta z
1 Pułku Jazdy Augustowskiej
[7]
. Order otrzymał także m.in.
syn
Napoleona I i
Walewskiej
–
Aleksander Colonna-Walewski
.
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari gen.
Ambrożego Mikołaja Skarżyńskiego z
1831
Plik z chomika:
Danuskazet
Inne pliki z tego folderu:
Stanisaw Mackiewicz-Zielone oczy-1959.pdf
(1598 KB)
Obirek Stanislaw - Przed Bogiem.pdf
(38010 KB)
''Narodowcy w PRL'' (Dodatek Specjalny IPN do ''Niezależnej Gazety Polskiej'' z 3.X.2008).pdf
(508 KB)
Jędrzej Giertych, ''U źródeł katastrofy dziejowej Polski. Jan Amos Komensky'', t.1.pdf
(19512 KB)
Jędrzej Giertych, ''U źródeł katastrofy dziejowej Polski. Jan Amos Komensky'', t.2.pdf
(16657 KB)
Inne foldery tego chomika:
Historia Pomorza
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin