1.      Św. Andrzej – patron Szkocji – postać historyczna i jego współczesny kult.

2.      Historia Szkocji

3.      Szkockie krajobrazy (góry, wrzosowiska, jeziora, zamki, wyspy itp.).

4.      Najsławniejsze elementy kultury szkockiej ( język galijski, krata, muzyka, whisky, wełna itp.)

5.      Historia polskich Andrzejków.

6.      Wróżby andrzejkowe i poczęstunek przy szkockiej muzyce.

VI. Realizacja

Andrzejki the Scottish Way odbyły się 26 listopada w ZSP nr 1 w Rydułtowach. W imprezie uczestniczyli uczniowie klas licealnych ZSO nr 5 w Gliwicach oraz ZSP nr 1 w Rydułtowach z opiekunami (razem 37 osób). Spotkanie trwało d 16.oo do 18.oo.

Scenografia

       Krąg krzeseł dla uczestników znajdował się na środku sali. Na ścianach znajdowały się tablice ze zdjęciami przedstawiającymi najciekawsze miejsca w Szkocji oraz gazetka wspomnieniowa z wycieczki uczniów ZSP nr 1 w Rydułtowach do Szkocji. Pod tablicami umieszczono ekspozycje szkockich wyrobów z wełny oraz materiałów reklamowych ze szkockich biur podróży. Na stole z eksponatami znajdowały się również przepisy kulinarne, wg których przygotowane zostały stojące w bufecie potrawy oraz kartki z wydrukowanymi próbkami w języku Gealic z tłumaczeniem na angielski.

       Po drugiej stronie sali znajdował się bufet z potrawami przyrządzonymi wg przepisów zamieszczonych w rozdziale Kulinarna (z wyjątkiem Haggis); bufetem „opiekował się” patrzący na niego ze ściany ogromny potwór z Loch Ness: stół przybrany był serwetkami w kratę oraz świecami. Niedaleko znajdował się drugi stół przygotowany do wróżb andrzejkowych, z charakterystycznymi rekwizytami w postaci szklanej kuli, kart itp. W czasie spotkania cały czas można było słuchać szkockiej muzyki, wyciszanej tylko na czas prezentacji.

Realizacja Programu

Ponieważ goście byli po podróży, po powitaniu ich nastąpił krótki poczęstunek składający się z herbaty i szkockiego broth, po czym wszyscy zasiedli w kręgu.

Ad 1.  Postać św. Andrzeja Apostoła i jego kult oraz ślady we współczesnej Szkocji w formie krótkiej prelekcji przedstawił jeden z opiekunów grupy.

Ad 2.  Wiadomości z historii Szkocji przedstawiła grupa uczniów, rozpisując tekst na role, co dodało dramatyzmu prezentacji. Kolejne osoby uczestniczące w prezentacji trzymały w ręce flagę Szkocji.

Ad 3  Przedstawienie geografii oraz charakterystycznych krajobrazów Szkocji odbyło się w sali multimedialnej, gdzie uczestnicy spotkania przeszli w celu realizacji tego punktu programu. Do ilustracji przedstawianych informacji wykorzystano kolorową mapę Szkocji oraz przygotowaną wcześniej prezentację multimedialną (w załączeniu). Ten punkt programu również rozpisany był na role.

Ad 4. Spotkanie kontynuowano w pomieszczeniu opisanym na początku rozdziału. Teraz nastąpiła prezentacja elementów kultury – muzyki, tartanów, whisky. Grupa przedstawiająca historię i dzień dzisiejszy tartanu użyła jako ilustracji licznych zdjęć oraz dużego plakatu ilustrującego najważniejsze elementy współczesnego szkockiego stroju narodowego. Uczestnik opowiadający o whisky ubrany był w pomysłową imitację w/w stroju a jako rekwizytami posługiwał się różnymi butelkami po tym trunku.  

Ad 5. Genezę polskich wróżb andrzejkowych przedstawiła grupa dziewcząt pomysłowo przebranych w stroje imitujące ubiór cygański. Do stołu z kulinariami dołączony został talerz ciasteczek przygotowanych wg jednego z przepisów podanych w prezentowanym materiale. Na koniec swojej części prezentacji dziewczęta zaprosiły wszystkich do skorzystania z ich „usług” wróżbiarskich.

       Osoba prowadząca spotkanie podziękowała wszystkim za  przygotowanie prezentacji oraz zaprosiła na mniej oficjalną, towarzyską, część programu. Teraz wszyscy uczestnicy przeszli do bufetu oraz stolika z wróżbami, wymieniając przy okazji refleksje na temat usłyszanych informacji. Sporym zainteresowaniem cieszyła się ekspozycja fotograficzna oraz pozostałe eksponaty nawiązujące do poszczególnych fragmentów prezentacji. Korzystając z okazji, iż jedna z uczestniczek spotkania była w ubiegłym roku na obozie harcerskim w Szkocji i miała okazję nauczyć się kilku szkockich tańców, jako przerywnik w towarzyskiej części spotkania zaproponowaliśmy uczestnikom zabawy kilka minut tańca przy szalonej szkockiej muzyce. Na zakończenie zaśpiewaliśmy wspólnie tradycyjną szkocką pieśń Auld Lang Syne, po czym podziękowaliśmy sobie wzajemnie za wspólną zabawę, a goście z Gliwic wyrazili nadzieję, że wkrótce podobne spotkanie odbędzie się w ich szkole.

       Poniżej przedstawiamy materiały wykorzystane w prezentacjach. W ich przygotowaniu korzystaliśmy z następujących źródeł:

G.M.TRevelyan. A Shortened History of England. Penguin Books 1972

D. Daiches. Charles Edward Stuart. Pan Books Ltd. 1973

Kronika Chrześcijaństwa. Świat Książki. Warszawa 1998

H. Szymanderska. Polskie Tradycje Świąteczn.e Świat Książki, Warszawa 2003

Strony internetowe: szkocja.pl, tartans.scotland.net, whiskyweb,

Materiały przewodnickie i foldery informacyjne przywiezione ze Szkocji

ANDRZEJKI PO SZKOCKU

26 LISTOPADA 2004

o 16.00

w sali  11

WHISKY & TARTAN

SZKOCKIE KRAJOBRAZY

MUZYKA & HISTORIA

KUCHNIA SZKOCKA

POLSKIE WRÓŻBY I SZKOCKIE KAWAŁY TEŻ

                                                          ZAPRASZAMY

                                                            czyli

andrzejki po szkocku

26 listopada o 16.oo

sala 11

tartan – whisky – szkockie krajobrazy

historia i muzyka

kuchnia szkocka

polskie wróżby andrzejkowe

      i szkockie kawały

             też będą

Kult

W Rzymie święto Andrzeja jest znane od IVw. Andrzej był także patronem burgundzkiego domu książęcego a krzyż św. Andrzeja emblematem Burgundii. Domniemane relikwie krzyża Apostoła znajdują się w klasztorze Beaune. Przez długi czas noc św. Andrzeja uważano za właściwą porę decydowania o rozmaitych przedsięwzięciach. Między r.1537 a 1878 grudzień nazywano często miesiącem św. Andrzeja.

Krzyż św. Andrzeja jest głównym (i jedynym) motywem niebiesko-białej flagi Szkocji. To nawiązanie do czasów, kiedy Szkocja była krajem głównie katolickim - św. Andrzej stał się wtedy patronem tego kraju. Relikwie męczennika sprowadził tu w IV wieku grecki mnich - św. Regulus. Miasteczko, w którym spoczęły, nazwano St. Andrews, a przybywające tłumy pielgrzymów sprawiły, że stało się ono kościelną stolicą kraju. W wyniku reformacji relikwie przepadły, a z XII-wiecznej katedry i zamku biskupiego pozostały ruiny. Dziś sławę St. Andrews przynosi głównie najstarszy w Szkocji uniwersytet oraz Old Course - jedno z najsłynniejszych pól golfowych świata.
 

przegrali pod Falkirk, po tej zaś bitwie nastąpiły długie lata walk partyzanckich w rejonach przygranicznych.

Na scenie politycznej pojawił się w międzyczasie Robert Bruce (wnuk Roberta z 1290 r., postać spopularyzowana przez film „Braveheart”) – banita skazany za morderstwo, pochodzący z rodziny, która w czasie powstania Wallace’e kilkakrotnie zmieniała opcje polityczne. Patriota z konieczności, szybko stał się przywódca kolejnego zrywu anty-angielskiego i w roku 1314 pokonał Edwarda II w bitwie pod Bannockburn.

Reformacja

Kolejne lata i właściwie wieki historii to nieustanne zatargi graniczne i wojna partyzancka z Anglią. Szkoci sprzymierzyli się wówczas z kontynentalnym wrogiem Anglii, Francją, popadając w zależność polityczną od tego kraju. Uwolnienie od tej zależności przyniosła w XVI w. Reformacja. Jej przywódcą był w Szkocji John Knox. Ponieważ katolicy od początku związani byli z orientacją pro-francuską, reformacja od razu stała się symbolem niezależności państwa. Szybki rozwój protestantyzmu uwarunkowany był też zeświecczeniem i zdemoralizowaniem szkockiego kleru katolickiego. Szkocki Kościół Prezbiteriański szybko się zorganizował i od samego początku stanowił ważną siłę narodową i polityczną, która między innymi kategorycznie przeciwstawiła się próbie pozostania na tronie szkockim Mary Stuart. Mary, wychowana we Francji, była nadzieją kontynentu na odzyskanie Wielkiej Brytanii dla katolicyzmu. Jednakże morderstwa kolejnych jej mężów, w które sama była zresztą uwikłana, przebrały miarę cierpliwości Szkotów i Mary musiała opuścić kraj. Niefortunnie na miejsce ucieczki wybrała Londyn, gdzie królowała jej kuzynka Elżbieta. W Anglii katoliczka Mary postrzegana była jako rywalka do tronu Elżbiety, popierana przez Hiszpanię i Rzym. I jako na rywalkę Elżbieta podpisała na nią wyrok śmierci – podobno nieświadomie, ale to już wyjaśni historia.

Szkocja Stuartów

Tron szkocki objął nieletni Jakub VI, syn Mary, który na mocy testamentu Elżbiety I w r. 1603 został również królem Anglii jako Jakub I. Rozpoczęła się epoka katolickich Stuartów. W Anglii centrum opozycji został Parlament, w Szkocji zaś, gdzie parafialne zbory były jednocześnie ośrodkami życia politycznego, rolę tą pełnił kościół Prezbiteriański. W 1638 r. Szkoci wypowiedzieli posłuszeństwo Karolowi I. W Anglii w tym czasie już wrzało, do szczytu swojej potęgi dochodził Parlament i Oliver Cromwell i za dwa lata miała wybuchnąć Rewolucja Angielska, która doprowadzi do ścięcia króla i ustanowienia republiki. Zwycięski Cromwell najpierw podporządkował sobie Irlandię a kiedy przyszła kolej na Szkocję, Szkoci dostrzegli szanse na uratowanie niezależności w przywróceniu tronu Stuartom w osobie Karola II. Początkowo jednak, po przegranych bitwach w r. 1650 i 1651, Szkocja stała się częścią Republiki Cromwell'a. Kiedy w końcu dynastia Stuartów odzyskała tron w r. 1660, Szkoci przyjęli ten fakt jak odzyskanie niepodległości.

Unia z Anglią

Radość nie trwała jednak długo. Rada zarządzająca Szkocja w imieniu Karola II robiła to bez udziału szkockiego parlamentu i Kościoła, co spowodowało niezadowolenie i liczne, krwawo stłumione powstania. Następca Karola, Jakub II, również nie cieszył się popularnością – ani w Anglii ani w Szkocji. W 1689 r. szkocki parlament pozbawił go korony i uznał panowanie Wilhelma Orańskiego. Wilhelm jednakże sporej części Szkotów również nie przypadł do gustu, czego następstwem była kolejna seria rebelii. Jednakże rządy Wilhelma przetrwały, przynosząc stabilizacje organizacyjną państwa.

niepodległemu państwu. Edynburg pozostał stolica prawną i kulturalną, ale ośrodek władzy politycznej przeniósł się na stałe do Londynu. Jednak Szkoci nie porzucili tak od razu marzeń o niepodległości. Rozpoczynając nasze opowiadanie o szkockich klanach wspomnieliśmy rok 1746 i bitwę pod Culloden. Była to ostatnia bitwa stoczona przez szkockie klany w obronie swojej przeszłości. Na czele powstańców stanął Książe Karol Edward, potomek rodziny Stuartów, zwany przez Szkotów Bonnie Prince Charlie. Po początkowych sukcesach jednakże, możliwych z powodu zaangażowania militarnego Anglii w Holandii, przyszła klęska pod Culloden. W bitwie poległa większość wojowników Karola Edwarda a on sam musiał opuścić kraj.

I tak stan prawny ustanowiony traktatem z r. 1707 trwa do dziś, przy czym trzeba pamiętać, że działalność Szkockiej Partii Narodowej, szczególnie widoczna w latach 70-tych, doprowadziła do uzyskania przez Szkocję maksimum autonomii w ramach Zjednoczonego Królestwa pod koniec XXw.

Nieco geografii

Szkocja jest częścią składową Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Zajmuje północną część wyspy. Do Szkocji należy 787 wysp, z których jednak tylko 130 jest zamieszkałych. Trzy główne archipelagi to Szetlandy, Orkady i Hebrydy. Przybyli z Irlandii Szkoci zasiedlanie tych terenów zaczęli pod koniec III wieku.

Ludność Szetlandów ma norweskie pochodzenie i posługuje się dialektem. Wyspy słyną z hodowli owiec oraz koni – kucyków.

Powierzchnia Szkocji to około 79 tys. km  czyli ok. 4 razy mniejsza od Polski.

Liczba ludności : 5,1 mln ,  około 6 mln Szkotów mieszka poza granicami kraju, głównie w USA.

Powierzchnia Szkocji jest przeważnie górzysta i wyżynna. W północnej  części wznoszą się Góry Kaledońskie i Grampian – jedne z najstarszych w Europie, powstałe w czasie fałdowań. kaledońskich i hercyńskich w erze paleozoicznej. Górotwór jest mocno zniszczony, przeważają kopulaste, wyrównane wierzchowiny.

Klimat jest umiarkowany morski ze średnią temperaturą w styczniu 3  C, a w lipcu 14 C. Roczna suma opadów to na większej części obszaru około 1000 mm ( w Grampianach do 3600mm). Blisko 60% terytorium zajmują pustkowia: wrzosowiska i torfowiska. Bardzo malownicze są szkockie wybrzeża: strome klifowe oraz fiordowe (głównie na zachodzie).

Rolnictwo jest wysoko zmechanizowane, dominuje hodowla owiec.

Rybołówstwo morskie to 2/3 połowów Wielkiej Brytanii.

Środkowa część Szkocji to jeden z najważniejszych w Wielkiej Brytanii regionów przemysłowych – wyspecjalizowany w górnictwie węgla a także w wydobyciu gazu ziemnego z szelfu Morza Północnego.