funkcje sztuki.doc

FUNKCJE SZTUKI

Sztuka – dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści.

Sztuka spełnia rozmaite funkcje, jednak nie stanowią one o jej istocie

Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Można przypuszczać, że na początku pełniła przede wszystkim funkcję związaną z obrzędami magicznymi, którą zachowała u ludów pierwotnych.

FUNKCJA MAGICZNA

Była jedną z pierwszych z której stopniowo wyłaniały się inne.

Magia, rytuał to instrumentalne, praktyczne działanie; prośba i jednocześnie tworzenie mitów, symboli, tabu, sacrum. Jest to próba opanowania przyrody, wiara w fikcję, w rzeczywistość symbolicznej wyobraźni i moc magicznego zaklęcia, objawienia, spełnienia. Zespala się tu fikcja i rzeczywistość, normy i ekspresja, pierwiastki indywidualnego życia ze zbiorowym pragnieniem, zabawa z przyjętymi rygorami egzystencji. Sztuka pełni tu role różnorodne: integruje plemię, wyznacza dla niego cele i perspektywy, uczy, nakazuje, wyzwala, daje odpowiednią oprawę dla świąt i uroczystości, bawi, daje wytchnienie. Trudno tu nawet wyodrębnić i oddzielić poszczególne funkcje czy dyscypliny sztuki, pierwiastki religijne, naukowe, praktyczne, rozrywkowe – wszystko łączy się i miesza.

/„Mitologia” J. Parandowski, „Dawid” Michała Anioła/

„Dawid” Michała Anioła

FUNKCA RELIGIJNA  (metafizyczna)

Wyodrębniała się stopniowo z funkcji magicznej lecz nadal  ma z nią wiele wspólnego. Każda religia to jednocześnie rejestr norm moralnych, zobrazowanych najczęściej w sztuce i oprawa, dekoracja tajemnic, dogmatów; to wzory i antywzory, prawa i obowiązki postępowania, prawda i fałsz, piękno i brzydota. Sztuka to w tym przypadku tworzenie form symbolicznych, przekaz symboliczny. Tworzone symbole poszerzają świat, wyobraźnię i wrażliwość, kreując nowe wartości. Muzyka, obrazy, rzeźby architektura służą religii, ale też czerpią z niej tematykę swoich dzieł.

Przykładowe dzieła  to architektura sakralna, malarstwo, rzeźba.. np. kościoły gotyckie były bardzo wysokie, ponieważ miały przytłaczać swoją wielkością ludzi, miały podkreślać wielkość Boga. W malarstwie idealizuje sie świętych, nadając im piękne rysy twarzy.

rzeźba - pieta, czyli przedstawienie zdjętego z krzyża Jezusa, który leży na kolanach Maryii.  

          MICHAŁ ANIOŁ - ''PIETA WATYKAŃSKA''

„Freski z Kaplicy Sykstyńskiej” MICHAŁ ANIOŁ

          Ostatnia wieczerza – Leonarda da Vinci

FUNKCJA  ESTETYCZNA

Dzieło powinno dostarczyć poczucia piękna, wywołać w odbiorcy swoiste przeżycia estetyczne.

Funkcja niemożliwa do jednoznacznego zdefiniowania gdyż każdy odbiorca sztuki może inaczej interpretować piękno i brzydotę. Każde dzieło może wywoływać bardzo odmienne przeżycia estetyczne u odbiorcy.

FUNKCJA KOMUNIKACYJNA

Artysta przez swe dzieło porozumiewa się z odbiorcą.

Dzięki niej następuje wzajemne porozumienie, zbliżenie ludzi, nawiązanie więzi społecznych.

Proces tej międzyludzkiej komunikacji stanowi wymianę tzw. komunikatów, czyli treści przekazywanych w bardzo różnej formie:

a) obrazowej, tzn. za pośrednictwem sztuki obrazu, ilustracji, plakatów.

b) symbolicznej, poprzez różnego rodzaju znaki umowne(np. strój)

c) semantycznej, czyli mającej określone znaczenie (np. poprzez język)

d) behawioralnej, tj. przez różne formy zachowania (np. taniec)

To wyliczenie podstawowych rodzajów komunikowania ukazuje olbrzymie możliwości poszczególnych sztuk operujących różnorodnymi rodzajami środków wyrazowych, od literatury aż po sztuki, których narzędziem jest ludzkie ciało.

FUNKCJA ADAPTACYJNA - jest niczym innym, jak rozszerzeniem doświadczeń człowieka

i ułatwianiem rozumienia tendencji społecznych, występujących w określonej zbiorowości; przystosowaniem do bezkonfliktowego współżycia w grupie, a czasem nawet podaniem gotowych wzorów postępowania zgodnego z ogólnie obowiązującymi normami.

Dotyczyć to może zarówno procesów rozwojowych dorastających pokoleń, jak i tych kategorii osób, które znajdują się w nowych warunkach społecznych. (taniec, muzyka, język literacki)

FUNKCJA POZNAWCZA - odbiorca poznaje nie tylko dzieło ale też historię przodków, poprzez dzieła może się "przenieść" do świata ówczesnego.

Sztuka pełni bardzo ważną rolę w kształtowaniu wyobraźni. Człowiek poszerza swoje horyzonty myślenia, kierując się ku innym problemom.
Dzięki sztuce człowiek poszerza wiedzę o sobie samym i otaczającym go świecie. Odbiorca potrafi odnaleźć cząstkę siebie w dziele sztuki. Wyzwala to w nim emocje, powoduje zmiany i zmusza tym samym to dłuższych przemyśleń. Człowiek poznaje siebie.

                                                                                                                       WIELKI MUR CHIŃSKI

FUNKCJA  IDEOLOGICZNA

Sztuka spełnia w społeczeństwie także rolę ideologiczną poprzez to, że przekazuje odbiorcom określone postawy ideologiczne (polityczno-społeczno- światopoglądowe). (literatura, plakat itp.)

FUNKCJA INTEGRACYJNA 

Sztuka może konsolidować społeczeństwa i narody, a także zespalać osobowość jednostki i wiązać ową jednostkę z innymi ludźmi. Jej rola przejawia się w scalaniu, przekształcaniu i formowaniu grup społecznych, narodów, a także w pomnażaniu dorobku kulturowego społeczeństw i wytyczaniu dla nich perspektyw. Oddziałuje też wielorako na jednostkę, dostarczając człowiekowi doświadczeń estetycznych, potrzebnych po prostu do istnienia i rozwoju. Sztuka wzbogaca człowieka o nowe jakości życia, o nowe wymiary człowieczeństwa; jest źródłem wiedzy, zwłaszcza w zakresie norm, ideałów i treści humanistycznych, wreszcie sztuka kształtuje jego wiedzę osobistą, czyni człowieka twórczym i otwartym.

Integralna rola sztuki polega na tym, że sztuka łagodzi, przedziały narodowe klasowe – integruje zbiorowość zarówno globalnie (ludzkość, naród), jak i poszczególne grupy społeczne (mieszkańcy określonych miejscowości). Dzięki temu te same dzieła sztuki bywają przedmiotem percepcji estetycznej ludzi na równym poziomie wykształcenia,   choć różnych narodowości, kultur, zawodów. Te same treści oddziałują na odbiorców, kształtują ich świadomość, upowszechniają określone postawy i wzory społeczne, przeświadczenia światopoglądowe i moralne — i to właśnie wzmaga procesy integracyjne.

Sztuka zawiera w sobie siłę jednoczącą, a tym samym stwarza warunki pełniejszego porozumienia ludzi między sobą.

  Zdaniem socjologów sztuka stwarza więzy międzyludzkie w trzech co najmniej zakresach, to znaczy: zbliża odbiorcę do twórcy właśnie dzięki wspólnocie emocjonalnego przeżycia, przyczynia się do emocjonalnego zespolenia ludzi przeżywających równocześnie jakiś utwór, a także wiąże nieznanych sobie ludzi, którzy może nigdy nie spotkają się bezpośrednio, ale którzy przeżywali podobne wartości artystyczne.

FUNKCJA IDENTYFIKACYJNA

Sztuka integruje i wykazuje przynależność do pewnej grupy społecznej (lekarze, harcerze, muzycy, Polacy). Ta funkcja jest bardzo często powiązana z poprzednią – integracyjną.(identyfikacja poprzez strój, muzykę – np. hymn narodowy, godło państwowe)

Pomaga zachować tożsamość kulturową narodom.
 

FUNKCJA ETYCZNA

Funkcja etyczna służy nauce, wychowaniu, przedstawia wzorce zachowania,pozwala odbiorcy odkryć wzorce moralne, wzorce postępowania,  normy wymalowane, wyrzeźbione, wyśpiewane w utworach muzycznych czy też napisane językiem poezji lub prozy.

Funkcja etyczna sztuki sakralnej stanowi ogromną pomoc w kształtowaniu postaw moralnych. Znacząca funkcja sztuki religijnej obok etycznej a może poniekąd z nią tożsamej – to funkcja wychowawcza.

FUNKCJA  WYCHOWAWCZA

Wychowuje i uczy, wskazuje nam normy i wzorce postępowania. Eksploatuje, uruchamia zwłaszcza przeżycia, postawy, motywacje, zainteresowania. Sztuka jest czynnikiem kształtowania osobowości.

Rola sztuki sakralnej polega tutaj na tym, że kształtuje ona człowieka przez podnoszenie jego poziomu moralnego i obyczajów oraz przez wpajanie słusznych przekonań i ocen zjawisk oczywistych. Zależnie od tego, jaki jest odbiorca, jaki jest typ jego wrażliwości nie tylko estetycznej, ale także moralnej, społecznej – dzieło inaczej oddziała, pozostawi inny ślad w jego psychice i w innym kierunku ukształtuje jego poglądy i zachowanie. Są dwa sposoby kształtowania przez sztukę moralnej wrażliwości człowieka.

Jedna z tych dróg prowadzi poprzez zachętę do naśladowania wartości przedstawionych w sztuce, druga przez wstrząs i katharsis.

FUNKCJA KATARTYCZNA

Była akcentowana jeszcze przez Arystotelesa – polega z grubsza na tym, że sztuka sublimuje, uszlachetnia pierwotne, prymitywne i prostackie popędy, instynkty, potrzeby; oczyszcza z nadmiernych, niepokojących  i gwałtownych emocji; eliminuje agresję, wewnętrzne konflikty i kompleksy; rozładowuje napięcia, pozwala trwać we względnej równowadze biologicznej i psychicznej bez zgubnego tłumienia i ograniczeń tego szamotania wewnętrznego i skłóconych wzajemnie impulsów.

Silne przeżycia ujawniają się w spotkaniu ze sztuką umożliwiającą niejako ich uświadomienie, korektę, przezwyciężenie i wyzwolenie z tego, co złe i nieodpowiednie.

FUNKCJA LUDYCZNA ( ZABAWOWA )

- pozwala się odbiorcy rozprężyć i odstresować np. poprzez taniec, muzykę, komedia, satyrę, kabarety, gry komputerowe, teleturnieje itp.

Niektórzy teoretycy z funkcją wychowawczą sztuki łączą a nawet z nią utożsamiają funkcję ludyczną (rozrywkową). Ludyczne, rekreacyjne oddziaływanie sztuki jest najprostszą postacią funkcji katarktyczno-kompensacyjnej, ale jest ono ważne, ponieważ może efektownie wpłynąć na równowagę ducha i samopoczucie człowieka. Atrakcyjny, rozrywkowy moment tkwiący w sztuce pozwala przezwyciężyć monotonię życia codziennego, może stanowić ważny z punktu widzenia biologicznego czynnik chroniący człowieka przed nudą.

FUNKCJA  EMOCJONALNA  

Czasem dzieło sztuki może wywołać w nas reakcję wewnętrzną, jakiej nigdy wcześniej nie doświadczyliśmy. Jest to funkcja emocjonalna, która również stanowi bardzo duży atrybut sztuki. Funkcja emocjonalna – objawia się głównie w tańcu i muzyce – np. balet, opera.

FUNKCJA  EDUKACYJNA

Wiele dzieł sztuki dostarcza nam wiedzy o rzeczywistości. Sztuka, bowiem jest traktowana, jako środek przekazu pewnych informacji, prawd o świecie.

FUNKCJA  KOMPENSACYJNA

Dzięki sztuce następuje przezwyciężanie frustracji, urazów, depresji. Odbiorca szuka pocieszenia i rekompensaty za odczuwane braki, przykrości i niepowodzenia życiowe w sztuce, w percepcji dzieł lub we własnej twórczości.

FUNKCJA TERAPEUTYCZNA

Funkcja terapeutyczna sztuki to coś w rodzaju „leczenia duszy” za pomocą sztuki – leczenia osobowości zdezintegrowanej, skrzywionej, zwichniętej. W dosłownym znaczeniu medycyna stosuje sztukę jako terapię (np. wzbudzanie zainteresowań estetycznych odwraca uwagę pacjenta od dolegliwości i ułatwia zwalczanie choroby).

Wykorzystywana głównie  do leczenia schorzeń psychicznych i emocjonalnych.

Przykłady to : muzykoterapia, dogoterapia, poezjoterapia, wideoterapia, socjoterapia, biblioterapia filmoterapia, chromatoterapia.

...