Nadzór nad samorządem terytorialnym – dodatkowy materiał na podstawie podręcznika prof. B. Dolnickiego
I. Funkcje nadzoru:
Funkcja strzeżenia prawa
Funkcja ochronna i wspierająca
II. Kryterium nadzoru
Zgodnie z ustawami ustrojowymi oraz art. 171 ust. 1 Konstytucji nadzór nad samorządem terytorialnym sprawowany jest jedynie pod kryterium zgodności z prawem (kryterium legalności). Na przykład ustawa o samorządzie gminnym (art. 85.) - Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.
III. Organy nadzoru
Prezes Rady Ministrów
Wojewodowie
Regionalne Izby Obrachunkowe
IV. Środki nadzoru
a) Środki informacyjno-doradcze
Przykład:
Art. 88. usg
Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.
Art. 90. usg
1. Wójt obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy porządkowe wójt przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia.
b) Środki korygujące
Art. 89. usg
1. Jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu, z zastrzeżeniem ust. 1a.
Na przykład zarządzenia porządkowe wójta (art. 41 ust. 2 – 3 usg – w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia.3. Zarządzenie, o którym mowa w ust. 2, podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.)
c) Wstrzymanie wykonania uchwały
Art. 91 ust. 2 usg
Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie.
d) Stwierdzenie nieważności
Podstawowy środek nadzoru.
Art. 91. usg
1. Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O
nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru
w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia,
w trybie określonym w art. 90.
Istotne naruszenie prawa to naruszenie:
- przepisów dotyczących kompetencji do podejmowania uchwał i zarządzeń,
- podstawy prawnej podejmowania uchwał,
- przepisów prawa ustrojowego,
- przepisów prawa materialnego,
- przepisów proceduralnych dotyczących podejmowania uchwał i zarządzeń.
e) Zarządzenia zastępcze
Art. 98a ust. 1
W razie bezskutecznego upływu terminu określonego w ust. 1, wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze.
f) Środki personalne
- odwołanie zarządu przez radę powiatu lub sejmik województwa
- art. 96 ust. 2 usg - Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt,
wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta. W przypadku odwołania wójta Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję.
- art. 97 ust. 1 - W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku
skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.
Pytania sprawdzające:
1. Na czym polega więź nadzorcza? Jakie są kryteria, w przypadku samorządu terytorialnego?
2. Jakie uprawnienia nadzorcze wobec samorządu terytorialnego ma Sejm?
3. Jakie uprawnienia nadzorcze wobec samorządu terytorialnego ma Prezes Rady Ministrów?
4. Jakie uprawnienia nadzorcze wobec samorządu terytorialnego ma wojewoda?
5. Omów uprawnienie jakie przysługuje obywatelowi na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym?
6. W jakim przypadku może nastąpić zawieszenie organów w jednostkach samorządu terytorialnego?
7. W jakim przypadku wojewoda stwierdzi nieważność uchwały?
8. Co to jest rozstrzygnięcie nadzorcze?
9. Co dzieje się w przypadku nieistotnego naruszenia prawa przez uchwałę rady gminy?
10. W jakim przypadku można wnieść skargę do sądu administracyjnego?
11. W jakim przypadku można w gminie wprowadzić zarząd komisaryczny?
12. Kto powołuje komisarza rządowego?
Nadzór nad samorządem terytorialnym na przykładzie samorządu gminnego
Art. 171. KONSTYTUCJA
1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.
2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.
Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa
1. Uprawnienia nadzorcze wojewody oraz regionalnej izby obrachunkowej:
Art. 88.
Art. 91
Art. 92
Art. 95 ust. 2
2. Uprawnienia nadzorcze Sejmu:
Art. 96. (500)1. W razie powtarzającego się naruszenia przez radę gminy Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy. W przypadku rozwiązania rady gminy Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru rady gminy pełni jej funkcję.
3. Uprawnienia nadzorcze Prezesa Rady Ministrów:
Art. 97
4. Obowiązki organu wykonawczego:
Art. 90.
5. Uprawnienia sądu administracyjnego:
Art. 94 ust. 2
6. Uprawnienie do zaskarżenia aktu do sadu administracyjnego przysługujące każdemu:
Art. 101
Waldukx