REWOLUCJA 1905-1907(1).pdf

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 1 of 5

REWOLUCJA19051907

[ AldemusdeDodogne ]

Rewolucjawznaczeniumetaforycznymiszerokimjesttowielkaszybkaigłęboka

zmiana,czytoobyczajowa,przemysłowa,naukowa,czyteŜtechniczna.Wpracy

tej postarałem się wyróŜnić właśnie te cechy, które przemawiają za tym, jak

wielkieznaczeniemiałapierwszarewolucjawRosji,choćmoŜetrochę„nieśmiała”,

to jednak w pewien sposób poruszająca dzieje. Lub jak kto woli, będąca

znakomitym treningiem przed finałem drugiej rewolucji z roku 1917, która to

dopieroporuszyładzieje.

SytuacjawRosjipodkoniecXIXw.

PodkoniecXIXwiekupodjętoakcjęszybkiegouprzemysłowieniakraju.Nastepach

ukraińskich zaczęły powstawać kopalnie i fabryki, budowano waŜne ośrodki

przemysłowe,zakładanonowemiastafabryczne.Głównymiośrodkamiprzemysłu

wRosjibyłyPetersburg(przemysłmaszynowy),Moskwa(włókiennictwo),Zagłębie

Donieckie (górnictwo i hutnictwo),a takŜe Królestwo Polskie (włókiennictwo i

przemysł maszynowy). DuŜe znaczenie w postępie gospodarczym Rosji miał

rozwój sieci komunikacyjnej, rozwijający się bardzo szybko w owym czasie.

Wielkieuprzemysłowienie,choćprzyniosłoznacznekorzyścinaturygospodarczej,

to jednak zadało cios zwykłemu robotnikowi. Ogromny wyzysk w wielkim

zakładzie,gdzienieprzykładanowagidolosuczłowieka,zmusiłpracownikówdo

organizowania strajków. W efekcie pierwszych z nich, w 1885 roku zakazano

zatrudnianiadzieciikobietnocą,w1897r.ograniczonoczaspracydorosłychdo

11,5godziny,zaśdlarobotnikówpracującychnocądo10godzin.

Licznekryzysygospodarcze,związaneprzedewszystkimznajbardziejcierpiącym

na nich chłopem , nękały coraz częściej Rosję. O ile moŜna zrozumieć wielkie

światowekryzysy,któreniemogłyominąćipaństwacarów,toduŜeznaczeniena

pogorszeniu doli chłopów mieli sami politycy, a raczej ich czyny. Tak było w

przypadku wielkiej klęski głodu z roku 1891, kiedy to decyzją rządu znacznie

obniŜonocenę zboŜa,abymócwięcejtegotowarueksportować.Skutkówtakich

fatalnychbłędówpolitykidworupetersburskiegopodkoniecXIXbyłowRosjiwiele,

apolitycyniewyciągaliztegoŜadnychwniosków.Przeztosytuacjarobotnikabyła

niezwykle cięŜka. Carat był wyrazicielem przede wszystkim warstwy szlachecko

ziemiańskiej,cotakŜedawałosięodczućnarobotnikach.Zdrugiejjednakstrony

wiedziano, Ŝe trzeba zacząć liczyć się z proletariatem rosnącym w siłę, który

mógłbyprzydobrejorganizacjidoprowadzićdostrajkupowszechnego.KoniecXIX

wiekuwRosjiprzypadłnapanowanieMikołajaIIRomanowa,któregoŜartobliwie

nazywano „autokratą bez autokraty”. Był władcą nieudolnym a rządy faktycznie

sprawowałPobiedonoscew,profesorprawacywilnegoUniwersytetuMoskiewskiego

(były doradca Aleksandra III). Wielkie zamieszanie jakie Pobiedonoscew

wprowadził swoimi przez swoje staroświeckie przekonania, oparte głównie na

uciskuludności,byłybardzosprzyjającymiwarunkamidlaruchówrewolucyjnych,

które dąŜyły do obalenia form państwowych i podporządkowania ludowi władzy

państwowej(corazczęściejpodprzewodnictwemproletariatu).

W latach 70tych XIX w. Zaczęły powstawać pierwsze organizacje robotnicze,

Południoworosyjski Związek Robotników i Północny Związek Robotników

Rosyjskich. O ile Związek Południoworosyjski władze zlikwidowały juŜ w 1875

roku,todrugiznichzacząłrozwijaćsiępręŜnie.Głównymicelamitejorganizacji

było domaganie się wolności słowa, zgromadzeń, obalenie obecnego ustroju

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/rewolucja1905.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 2 of 5

politycznegoigospodarczego.WtymczasiezaczęłytakŜepowstawaćlicznekołai

grupymarksistowskie.NajwaŜniejsząznich,azarazempierwszą,bopowstałąw

1883 roku, była organizacja Wyzwolenie Pracy. Propagowała ona na ziemiach

rosyjskich zrozumienie załoŜeń socjalizmu naukowego, choć jeszcze cięŜko było

znaleźć odbiorców w wielkich masach społeczeństwa rosyjskiego. Kolejnym

krokiemkurozwojowiideiruchusocjaldemokratycznegobyłoutworzeniewmarcu

1898rokunazjeździeprzedstawicieliorganizacjisocjaldemokratycznychwMińsku

„Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji”, której głównym inicjatorem był

Włodzimierz Lenin. Po tych wydarzeniach moŜliwość wybuchu rewolucji była juŜ

powszechnie brana pod uwagę wśród arystokracji rosyjskiej, choć nadal nic nie

czyniono,abyzapobiecwystąpieniumasrobotniczych.

WystąpieniaklasyrobotniczejnapoczątkuXXw.

CzytającosytuacjiwewnętrznejRosjiwpierwszychlatachXXwieku,najczęściej

spotykamy się z określeniami chaotycznie zarządzanej gospodarki, dowiadujemy

się o wielkich klęskach, nieurodzajach, o powstaniu nowych zrzeszeń

monopolistycznych,godzącychwproletariatczyliwarstwęnaktórejskutkipolityki

gospodarczej i wielkie nieurodzaje odbijają się najbardziej, która otrzymuje od

Caratunajdotkliwszycios.

Wszystkie te wydarzenia przyczyniły się do zaognienia sytuacji w kraju na

początku XX wieku. Liczne wystąpienia robotnicze, czy to manifestacje, czy tez

strajki,zalałyRosję.1maja1900r.robotnicywCharkowiezaŜądali8godzinnego

dniapracyiswobódpolitycznych.W1902r.zademonstrowałaUkrainaiKaukazw

postacistrajkuliczącego200tyś.uczestników.Doszłotamdokrwawychstarćz

policją. Wypadku w całym kraju, czy to w Petersburgu, Moskwie,

Jakaterynosławiu, czy Tyflisie ofiarowały coraz mocniejszą siłę rewolucyjną

robotnikom. Według historyków juŜ w 1903 roku sytuacja w Rosji była bardzo

dogodnadowybuchurewolucji,zabrakłotylkodobrejorganizacji,którejniebawem

mielisiępodjąćrewolucjoniści.WyczekiwanojuŜtylkonajedenzłyruchCaratu,

który moŜna byłoby wykorzystać dla wystąpienia przeciw władzy, a tak stać się

miałoniebawempodczaswojnyzJaponią.

Wojnarosyjskojapońska(19041905)

Pierwszy dzień wojny poprzedziły wydarzenia nocy z 26 na 27 stycznia (8/9 II)

atakiemjapońskichtorpedowców,którewporcieArturapowaŜnieuszkodziłytrzy

rosyjskieliniowce.KilkadniwcześniejJaponiazerwaładyplomatycznestosunkiz

Rosją,mającmocnepoparcieAngliiiStanówZjednoczonych.Wtakimwypadku28

stycznia(10II)MikołajIIwypowiedziałJaponiiwojnę,mającnadzieje,Ŝedzięki

niejudamusięwdośćprostysposóbzdławićzapędyrewolucyjne,anadodatek

zwiększyćswojepanowanienaDalekimWschodzieorazpodnieśćswójmonarszy

autorytet.

Głównym przedmiotem rywalizacji między Rosją a Japonia była Korea. Choć

wojskorosyjskiepoczątkowowprowadziłodoKoreiswojaarmię,szybkomusiało

ulecpodnaporemjapońskim.Rosjaodnosiłacoraztonoweklęski.Ostatecznym

ciosembyławielkabitwapodMukdenem.Pomińmyjednakszczegółyzwiązanez

samąwojną.Wartobardziejzastanowićsięnatym,czymbyławojnadlaruchów

rewolucyjnych, gdyŜ to właśnie oburzenie społeczeństwa rosyjskiego

spowodowaneklęskamiwwojnierosyjskojapońskiej,byłojednązbezpośrednich

przyczynwybuchurewolucjiw1905r.

KrwawaNiedziela

Społeczeństwo Rosji było bardzo niezadowolone z wieści, które nadchodziły z

frontu.Wcałymkrajuwrzało.OdpowiedziąCaratubyłajedynieobietnicareformy

administracyjnej.Zapewnieniatejednaknieuspokoiłynikogo.Zaczęływybuchać

masowe strajki. Na czele wzburzonych Rosjan stanął pop Hapon (w niektórych

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/rewolucja1905.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 3 of 5

tłumaczeniachznanytakŜejakoGapon),którybyłzazorganizowaniemwielkiego

pochodunaPałacZimowy(laikomprzypominam,Ŝetobyłarezydencjacarów)i

wręczenia Mikołajowi II petycji „wiernego ludu”. Głównymi postulatami petycji,

któradotarładoCarabyłodomaganiesięrównościwszystkichprzedprawem,8

godzinnego dnia pracy, ziemi dla chłopów, powszechnej amnestii, zakończenia

wojny z Japonią, wprowadzenia odpowiedzialności ministrów, nadanie swobód

politycznych, powołanie przedstawicielstwa narodowego itp. Car przeraŜony

demonstracją,któramiałasięodbyćprzedPałacemZimowym,poruszającątysiące

ludzi w całym mieście, nakazał ściągnąć do stolicy oddziały wojskowe. W owy

nieszczęsnydzień9(22)stycznia1905rokupodczaspokojowegopochoduulicami

miasta, gdzie manifestanci śpiewali pieśni cerkiewne, nieśli ikony, chorągwie i

portretycara,wróŜnychczęściachPetersburgazaczęłysięzamieszki.Naprzeciw

bezbronnychludziwyszłowojsko,prędkomanifestacjapokojowaprzekształciłasię

w rzeź. Choć robotników, którzy dotarli do pałacu Zimowego było tysiące, to

równiewielebyłoofiar.SamemuHaponowi,któryprzewodziłmanifestacją,cudem

udałosięocalićŜycie.Zdołałukryćsięprzedzemstącaraiwyjechałzagranicę.

Zyskał w kraju ogromną popularność jako obrońca uciśnionych. Niestety

powracajączemigracjiszybkozawiódłludnośćrosyjskądonoszączapieniądzena

rewolucjonistów Departamentu Policji. Wydarzenia te wywołały wielkie

manifestacjewkraju,któretaknaprawdębyłypierwszympowaŜnymkrokiemku

rewolucji.Przestanowierzyćw„dobregocara”

CzasRewolucji

Strajki ogarnęły całe Imperium Rosyjskie. Strajkowano w Moskwie, Saratowie,

Tylfisie,naUkrainie,Białorusi,ŁotwieiSyberii.Widowniąszczególnieburzliwych

wypadków było Królestwo Polskie. Przestała przychodzić na zajęcia młodzieŜ,

przerwałypraceniektóreziemstwaidumymiejskie.Bylizabiciiranni.Obliczasię,

Ŝe w strajkach tych wzięło udział około 800 tyś. Ludzi w całym kraju. W całym

Imperium nasiliły się organizowane przez socjalistówrewolucjonistów zamachy

przeciwkowysokimfunkcjonariuszompaństw.Ofiarąjednegoznichpadłwlutym

generałgubernatorMoskwyw.KsiąŜeSergiusz,stryjMikołajaII.Rządzareagował

nasytuacjęwpaństwieustanawianiemnowychdekretów,jednakŜeznacznienadal

ograniczonych. Między innymi zapowiedział wciągnięcie pochodzących z wyboru

przedstawicieli społeczeństwa do działalności ustawodawczej, takŜe wprowadził

prawodoskładaniapetycji.Wszystkietepoczynaniajednaknieuspokoiłyludu.

Wkwietniu1905rokuodbyłsięwLondynieIIIzjazdSDPRRwktórymudziałbrali

jedynie bolszewicy (mienszewicy zwołali w tym samym czasie oddzielna

konferencje w Genewie). Głównym celem zjazdu były dyskusje nad wszystkimi

działaniamitaktycznymi.Podkreślanorolęproletariatuwrewolucjiisojuszuklasy

robotniczejzchłopstwem,którywalczyłbyoobaleniesamowładztwa,outworzenie

republikidemokratycznej,ozwycięstworewolucjiburŜuazyjnodemokratycznej.Po

zwycięskimzakończeniutegoetapurewolucji,Proletariatmiałprzystąpićdowalki

o przekształcenie rewolucji burŜuazyjnodemokratycznej w socjalistyczną. Zjazd

ten opracował organizację powstania zbrojnego. Celem było obalenie caratu i

utworzenie tymczasowego rządu rewolucyjnego. Inna koncepcję przyjmowali

Mienszewicy,którzystalizatym,ŜetoburŜuazjamusistaćnaczelerewolucji,a

proletariatspełniajedynierolępomocniczą.ManifestPaździernikowy

Zasadnicza formą walki stał się strajk polityczny związany z demonstracjami .

Szacuje się, ze ponad 2 miliony ludzi wzięło udział w powszechnym strajku

(robotnicyfabryczni,kolejarze,drukarzeitp.).Całyruchrobotniczyprzygotowywał

się do walki. Przestały pracować koleje, fabryki. MłodzieŜ nie chodziła do szkół,

gdyŜ i te pozamykano. Nawet urzędnicy, aktorzy czy ekspedienci sklepowi

zaprotestowali nie zjawieniem się w pracy. Protesty te przeszły do historii pod

nazwąpaździernikowegostrajkupowszechnego.

Wtakiejsytuacjirządmusiał odpowiedziećwzburzonemuruchowirobotniczemu,

który po raz pierwszy porwał się na tak ogromną manifestacje. 30 (17)

października1905rokuwydałmanifestzapowiadającyzwołanieDumyPaństwowej

ouprawnieniach ustawodawczych izapewniał udział wwyborach wszystkim

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/rewolucja1905.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 4 of 5

klasomspołecznych—czymograniczałdobrowolniesamowładztwo.PrzyrzekałteŜ

obywatelom Imperium Rosyjskiego podstawowe swobody demokracji iamnestię

dlawięźniówpolitycznych.Ustanowionoporazpierwszyurządpremiera,(którym

zostałSergiuszWitte)zmisjąuspokojeniakrajuizrealizowaniazapowiedzianych

reform.DorządujednakniepowołanopolitykówburŜuazyjnych,weszlidońsami

biurokraci.

Manifest październikowy izawarty wnim program ograniczonych reform

ustrojowych poparła duŜa część burŜuazji, mieszczaństwa iszlachty rosyjskiej,

która uznała go za swój program polityczny tworząc XI 1905 Związek 17

Października.Częśćliberalnegoziemiaństwa,liberalnejburŜuazjiorazinteligencji,

wsparta przez znaczne odłamy drobnej burŜuazji, utworzyła Stronnictwo

KonstytucyjnoDemokratyczne. Członkowie tej organizacji byli zwolennikami

monarchii konstytucyjnej, głosili nacjonalizm, aod 1909 wielkomocarstwowy

szowinizm. Odgrywali takŜe duŜą rolę wdumach państwowych (szczególnie III

iIV). Przywódcą kadetów (tak ich nazywano) był profesor historii Rosji

UniwersytetuMoskiewskiegoPawełN.Milukow.

CorazwiększarolęodgrywałyRadyDelegatówRobotniczych(największeznaczenie

miała Rada Delegatów Robotniczych w Moskwie: w skład jej weszło 204

delegatów,wybranychprzezzałogi184fabryk).TworzyłysięteŜRadyChłopskiei

śołnierskie. U schyłku 1905 roku coraz bardziej zaczęto myśleć o powstaniu

zbrojnym. Nic więc dziwnego jak po wydaniu manifestu październikowego

naliczono100pogromów,padło1000zabitychi3000rannych,apaństwozostało

powaŜniesparaliŜowane.DochodziłonawetdotakichsytuacjijaknaSyberii,gdzie

Ŝołnierze wracający z wojny japońskiej nie mogli dojechać do swych domów,

poniewaŜ trasa biegła przez tereny objęte strajkiem, przez Syberię (kolej

transsyberyjska)gdziemiałymiejscestrajkikolejowe,alewobecstrajkukolejarzy

powrótŜołnierzydodomusięznacznieprzeciągał.Coprawdazgodynaprzejazdw

końcu udzielono, ale odbiło się to na autorytecie państwa. Wyraziło się to teŜ

niezadowoleniemspołeczeństwa.

19 grudnia 1905 roku Rada Delegatów Robotniczych w Moskwie zapowiedziała

powszechny strajk jako początek powstania zbrojnego. Opanowano wodociągi,

gazownię,elektrownięwMoskwie.Walkiwmieścietoczyłysięprzez8dniibyły

krwawotłumione.Obliczasię,Ŝewcałymkrajuod„krwawejniedzieli”dozwołania

pierwszejDumy(około15miesięcy)zginęło15tyśludzi,20tyśbyłorannych,a

70tyśaresztowanolubwygnano.

DumaPaństwowa

Pierwsza Duma Państwowa rozpoczęła obrady 27 IV (10 V) 1906 r. Pierwszy

rosyjskiparlamentskładałsięz500posłów.WyborydoDumymiałybyćpośrednie

iopieraćsięnazasadziekurialnej.UpowaŜnienidogłosowaniaobywatelewybierali

elektorów, którzy później dokonywali właściwego wyboru na odrębnych

zgromadzeniach. Czynne prawo wyborcze uzyskała zaledwie czwarta część

proletariatu. Do Rady państwa wchodzili przedstawiciele tylko bogatej szlachty

ziemiańskiej, wielkiej burŜuazji oraz wysokiej biurokracji i generalicji.Najwięcej

posłówwprowadziładoDumypartia„kadetów”,będącugrupowaniemliberalnymi

wywierając w Dumie z początku daleko idące postulaty. Opowiadali się za

monarchią parlamentarną, wprowadzeniem odpowiedzialności ministrów przed

Dumą,ośmiogodzinnegodniapracyiczęściowegowywłaszczeniaobszarników(za

wykupem).Próczkadetówznaleźlisięwparlamencieposłowiewłościańscy(Partia

Pracy – Trudowaja Gruppa). Domagali się oni powszechnej amnestii i

wprowadzenia odpowiedzialności ministrów, Ŝądali oddania chłopom całej ziemi

obszarniczej. Włościanie zaś byli jednak najbardziej zainteresowani reformami

rolnymiipodziałemterenówwielkiejwłasnościziemskiej.

Carzorientowawszysię,ŜeopanowanieopozycyjnychnastrojówwDumieniejest

moŜliwe,postanowiłrozwiązaćją21lipca1906r.Wywołałotowielkąfalękrytyki.

RządtakŜeopóźniałzwoływaniekolejnejDumy,cojednakniebyłomoŜliwebiorąc

poduwagęsytuacjeCaratu.IIDumazebrałasię5marca1907roku.Carpowołał

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/rewolucja1905.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 5 of 5

nowegopremiera:Sołypina(którychoćawansował,takŜezachowałtekęministra

sprawzagranicznych).Tenzdolnyczłowiekodrazuzabrałsięzaopozycję.Chciał

powstrzymaćnaródprzedpójściemdournwyborczych,albozmusićdogłosowania

na kandydatów dobrze widzianych przez rząd. Wydano 1144 wyroków śmierci

(stryczek szubienicy nazywano krawatem Stołypina), zamknięto 260 gazet.

StołypinzaŜądałzniesienianietykalnościposelskiejcobyłoprzyczynąaresztowania

55 posłów socjaldemokratycznych. W takich warunkach, Duma nie mogła

utrzymać się długo, Stołypin rozwiązał ją 16 czerwca 1907 roku. Rewolucje

stłumiono.

SkutkiRewolucji

Wydarzenia rewolucyjne lat 19051907 miały wielki wpływ na międzynarodowy

ruch robotniczy i walki narodowowyzwoleńcze w krajach kolonialnych. Świat

przekonał się (a przede wszystkich robotnicy i chłopi), Ŝe rewolucja jest bardzo

realna. Do prawdziwej zbrojnej rewolucji zabrakło proletariatowi jedynie

dostatecznego zjednoczenia i świadomości swej roli i Ŝądań. Dla caratu była

wielkimupokorzeniem,któryobjawiałsięszeregiemustępstw,adlapartiistałasię

źródłem cennych doświadczeń politycznych. Wydarzenia lat 19051907

wstrząsnęłytakŜeicałąEuropą,któraudzielałaMikołajowiIImiliardowepoŜyczki,

pozwalającewybrnąćcaratowizkryzysu.Rewolucjaz1905rokustałasiębardzo

dobrym przygotowaniem do wybuchu kolejnej rewolucji w 1917 r. Dlatego teŜ,

Pierwsza Rewolucja w Rosji miała tak wielkie znaczenie międzynarodowe, choć

dopierowroku1917skonsumowałagłównedanie.

Bibliografia:

BazylowLudwik„HistoriaRosji”,Warszawa1996r.

PajewskiJanusz„HistoriaPowszechna18711918”,Warszawa1983r.

SkomentujnaForum

SerwisHistorycznyHistoriaRosji

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/rewolucja1905.html

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: