Archiwa społeczne.docx

Archiwa społeczne

Archiwa społeczne to wszelkie materiały o istotnym znaczeniu dla określonej sfery aktywności

Ludzkiej, które są gromadzone, przechowywane i udostępniane przez jednostki organizacyjne lub osoby prywatne pozostające poza strukturą organizacyjną archiwów państwowych, oraz nie korzystające z budżetowych dotacji podmiotowych.

W odróżnieniu od archiwów państwowych, które gromadzą głównie dokumenty wytworzone przez lokalne władze i urzędy państwowe, instytucje wymiaru sprawiedliwości, władze i instytucje samorządowe, instytucje i organizacje oświatowe, wyznaniowe oraz społeczne, przedsiębiorstwa przemysłowe i organizacje gospodarcze archiwa społeczne skupiają uwagę na spuściznach osób prywatnych oraz na zbiorach regionalnych. Dokumenty te nie stanowią, wprawdzie, wyłącznej domeny archiwów społecznych, archiwalia tego typu są również przechowywane w archiwach państwowych, nie tworzą w nich jednak – jak w archiwach społecznych – trzonu zasobu.

Archiwa społeczne można podzielić ze względu na formę umocowania instytucjonalnego podmiotu zarządzającego zbiorami.

Przykłady archiwów społecznych

Archiwum KARTA – Ośrodek Fundacji Karta jest to organizacja pozarządowa

niezależną, zajmującej się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii najnowszej Polski i Europy Środkowo-Wschodniej (XX wiek), niesieniem wiedzy o człowieku współczesnym oraz szerzeniem tolerancji i demokracji. Działalność Ośrodka KARTA rozpoczęło pismo „Karta” wydawane (w podziemiu) w stanie wojennym, od 4 stycznia 1982 i nieprzerwanie wyc Od lipca 2004 Fundacja Ośrodka KARTA ma status organizacji pożytku publicznego (OPP). Realizuje wiele programów i projektów, inicjuje akcje społecznego ratowania Pamięci (np. Pogotowie Archiwalne, audiohistoria.pl).

Ośrodek KARTA prowadzi działalność: wydawniczą („Karta”, albumy historyczne, serie książkowe i inne), wystawienniczą, edukacyjną (m.in. organizowany od 1996 roku konkurs dla młodzieży „Historia Bliska”), archiwistyczną (Archiwum Wschodnie, Archiwum Opozycji, Archiwum Historii Mówionej, Archiwum Fotografii; bazy danych, np. Indeks Represjonowanych), a także różnorodną międzynarodową...

Ośrodek KARTA prezentuje swoje bogate archiwalia i doświadczenie badawcze w aktywnym kontakcie z odbiorcami na kilku portalach internetowych, np. „Uczyć się z historii” czy niedawno uruchomionym, nowatorskim XXwiek.pl (z Osią Czasu, pokazującą — przez źródła — cały XX wiek — dzień po dniu...) razem z interfejsem do Biblioteki Cyfrowej Ośrodka KARTA (gdzie umieszczane będą zdigitalizowane unikatowe dokumenty z naszych kolekcji, a już są obecne, np.: „«Solidarność» — Narodziny Ruchu” i kolekcja Jacka Kuronia).

Ośrodek KARTA był inicjatorem i twórcą Domu Spotkań z Historią w Warszawie (ul. Karowa 20) uruchomionego 17 września 2005 wystawą „Oblicza totalitaryzmu”.

Archiwum armii krajowej

Powstała Fundacja Archiwum i Muzeum Armii Krajowej im. Stefana Grota Roweckiego w Warszawie, nie zdołała ona jednak rozwinąć szerzej swej działalności. W tej sytuacji w Toruniu zdecydowano się powołać do życia osobną placówkę archiwalną o nazwie "Fundacja Archiwum Pomorskie Armii Krajowej".

w 1990 roku w Toruniu Fundacja ,,Archiwum Pomorskie Armii Krajowej'' wyrosła z inicjatyw i działalności podejmowanych już wiele lat wcześniej przez prof. gen. Elżbietę Zawacką.
Ta jedyna podczas ostatniej wojny ,,cichociemna'', oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, z urodzenia torunianka, już w latach sześćdziesiątych rozpoczęła zbieranie materiałów źródłowych do trzech tematów: dzieje Wojennej Służby Kobiet, dzieje konspiracji na Pomorzu w latach 1939-1945 oraz dzieje Wydziału Łączności Zagranicznej Komendy Głównej AK (Zagroda). W 1987 roku doprowadziła do powstania Klubu Historycznego przy Toruńskim Oddziale Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. A w trzy lata później, w bardziej sprzyjających warunkach powołano do życia Fundację ,,Archiwum Pomorskie AK".
Działalność Fundacji szybko nabrała szerszego wymiaru niż tylko regionalny pomorski. Uwidacznia się to obecnie także w strukturze zbiorów archiwalnych. Można w nich wyróżnić trzy podstawowe działy: I - Archiwum Pomorskie, II - Archiwum Wojennej Służby Kobiet, III  - Archiwum ,,Zagrody''. Zasób wszystkich tych działów wyrasta z materi

.
Na pierwszy dział zbiorów, czyli Archiwum Pomorskie, składa się ok. 12 mb. akt, które są podzielone na pięć grup: zbiór o nazwie Akta Okręgu Pomorskiego ZWZ-AK, Akta Tajnej Organizacji Wojskowej "Gryf Pomorski", zbiór 1917 teczek osobowych żołnierzy konspiracji pomorskiej, niewielki zbiór spuścizn i kolekcji, na które składają się materiały historyków oraz zbiór 80 teczek problemowych, których zawartość stanowią materiały wtórne gromadzone przez pracowników Fundacji, dotyczące konspiracji pomorskiej oraz sytuacji na terenie okupowanego Pomorza.
Drugi dział Fundacji - Archiwum Wojennej Służby Kobiet - to obecnie ok. 11 mb. akt, na które składa się 3278 teczek osobowych kobiet-żołnierzy, materiały Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet oraz teczki problemowe, których zawartość stanowią materiały wtórne dotyczące wojennej służby kobiet.
Trzeci dział zbiorów Fundacji, który powstał niemal wyłącznie na podstawie materiałów zgromadzonych przez Elżbietę Zawacką przed 1990 rokiem to Archiwum Wydziału Łączności Zagranicznej ZWZ-AK "Zagroda". Materiały składające się na ten dział to ok. 4 mb. akt, które nie doczekały się jeszcze całkowitego opracowania z wyjątkiem 230 teczek osobowych.
Odrębną grupę materiałów gromadzonych przez Fundację stanowią muzealia, liczące obecnie 100 eksponatów. Na zbiór ten składają się odznaczenia, medale, mundury oraz pojedyncze obrazy i tablice pamiątkowe.

Dopełnieniem zbiorów Fundacji są zbiory biblioteczne, w ramach których wyodrębniono : książki, niepublikowane opracowania, czasopisma, prasę konspiracyjną i prasę Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, zbiory kartograficzne, obwieszczenia i plakaty niemieckich władz okupacyjnych oraz drobne druki i ulotki związane z działalnością Fundacji