Rozdział 5.pdf

Podsumowanie analiz trafności SGS

Przedstawione rezultaty badań walidacyjnych Skali Gotowości Szkolnej dzieci sześcioletnich

pokazały, że narzędzie to w znacznym stopniu realizuje stawiane przed nim cele, co oznacza, że:

1) Skala Gotowości Szkolnej pozwala na wyciąganie wniosków na temat obserwowanego 6-latka,

odnoszących się do jego:

− dojrzałości umysłowej,

− percepcji wzrokowej,

− poczucia kontroli (wewnętrznej lub zewnętrznej), od którego zależy poczucie sukcesu lub

porażki,

− umiejętności matematycznych,

− umiejętności czytania,

− umiejętności językowych, w tym przede wszystkim komunikatywności i spójności wypo-

wiedzi.

2) W zaprezentowanych wyżej analizach, najwyższe istotne zależności potwierdzające trafność

Skali Gotowości Szkolnej dotyczyły najczęściej trzech podskal tego narzędzia: Kompetencji

Poznawczych, Umiejętności Szkolnych, Samodzielności, a także oceny ogólnej. Otóż te właśnie

elementy Skali są, jak wynika z zaprezentowanych badań, prawdopodobnie najbardziej „nasy-

cone” gotowością szkolną w rozumieniu przyjętym przez Autorkę SGS (patrz 2.3. Omówienie

treści metody — podskale).

3) W oparciu o obserwację dziecka sześcioletniego przeprowadzoną za pomocą Skali Gotowości

Szkolnej można też ze znacznym prawdopodobieństwem formułować wnioski dotyczące warun-

ków środowiska rodzinnego 6-latka, jego funkcji stymulującej bądź opóźniającej gotowość szkol-

ną dziecka.

Rozdział 5

Ocenianie gotowości szkolnej

przez nauczyciela za pomocą SGS

5.1.

Zastosowanie metody

Proponujemy nauczycielom dwukrotne zastosowanie SGS w ciągu roku obowiązkowego wychowa-

nia przedszkolnego. Wyróżnić można zatem:

− obserwację wstępną, prowadzoną przez nauczyciela pod koniec pierwszego lub na początku

drugiego semestru rocznego przygotowania przedszkolnego,

− obserwację gotowości dzieci do edukacji szkolnej prowadzoną na zakończenie roku obowiąz-

kowego wychowania przedszkolnego.

Celem obserwacji wstępnej jest udzielenie przez nauczyciela odpowiedzi na pytanie, co ułatwi, a co

utrudni dziecku przygotowanie do nauki w szkole. Wyniki obserwacji będą wtedy miały charakter jakoś-

ciowy. Zarejestrowanie zachowań i umiejętności dziecka i dokonanie ich jakościowej analizy ułatwi na-

uczycielowi zaplanowanie sposobu pracy z dzieckiem i całą grupą. Pomoże też przy powtórnej obserwacji

oszacować zmiany w zachowaniu dzieci i postępy

w nabywaniu umiejętności. Nauczyciel powinien

jednak brać pod uwagę to, że pewne umiejęt-

ności, np. związane z myśleniem operacyjnym

(Gruszczyk-Kolczyńska 1994), świadomością fono-

logiczną czy samodzielnością, mogą się pojawić

dopiero pod koniec okresu przygotowania przed-

szkolnego.

Celem obserwacji gotowości dzieci do edu-

kacji szkolnej jest określenie przez nauczyciela

stopnia gotowości szkolnej dziecka dla poszcze-

gólnych typów umiejętności i zachowań, które

złożyły się na SGS i zostały wyodrębnione jako

podskale. Jest to możliwe dzięki standaryzacji

metody. Informacja o stopniu gotowości szkol-

nej, obok jakościowej analizy wyników obserwa-

cji, jest ważna dla rodziców i nauczycieli przy

podejmowaniu decyzji dotyczących edukacji

dziecka, a przekazana nauczycielom w szkole 2

ułatwi im zaplanowanie pracy z uwzględnieniem

potrzeb edukacyjnych dziecka.

− Umiejętności Szkolne,

− Sprawność Motoryczna.

Przypomnijmy, że przy określeniu charakteru

rozkładu wyników uwzględnia się średnią wyni-

ków w grupie i odchylenie standardowe , które

jest miarą rozproszenia wyników wokół średniej.

W rozkładzie normalnym najwięcej wyników

w grupie znajduje się pośrodku i jest oddalone

o nie więcej niż 1 odchylenie standardowe od

średniej. Dotyczy to wyników około 70% dzieci.

Wyniki 15% dzieci są niższe i oddalone o więcej

niż 1 odchylenie standardowe od średniej, a wy-

niki 15% dzieci są wyższe i oddalone o więcej

niż 1 odchylenie standardowe od średniej. Taki

rozkład jest symetryczny.

Skośne rozkłady wyników nie są symetrycz-

ne. Wyniki zagęszczają się niejako po jednej ze

stron rozkładu — więcej dzieci uzyskuje wyni-

ki wysokie lub więcej dzieci uzyskuje wyniki

niskie. Przy lewoskośnym rozkładzie wyników

więcej dzieci niż w przypadku rozkładu normal-

nego uzyskuje wyniki wysokie. Trudno jest róż-

nicować tę grupę i wyodrębnić te dzieci, które

uzyskują wyniki najwyższe.

Proponujemy, aby formalna interpretacja

wyników w podskalach o rozkładzie normalnym

opierała się na 3 stopniach gotowości szkolnej:

niskim, średnim i wysokim . Zakładamy, że niski

stopień gotowości obejmuje wyniki dzieci odda-

lone od średniej o więcej niż jedno odchylenie

standardowe w lewą stronę rozkładu, a więc

w stronę wyników niskich, a wysoki stopień go-

towości obejmuje wyniki oddalone od średniej

o więcej niż jedno odchylenie standardowe

w prawą stronę rozkładu. Dzieci z obu grup brze-

gowych wymagają szczególnej uwagi w dalszej

edukacji i dostosowania sposobu pracy nauczy-

cieli do ich potrzeb edukacyjnych, emocjonal-

nych i społecznych. Dzieci o średnim poziomie

gotowości to te, których wyniki mieszczą się

w środkowym przedziale krzywej normalnej

(jedno odchylenie standardowe w prawo lub w

lewo od średniej uzyskanej w badaniach standa-

ryzacyjnych).

Statystyczna interpretacja

stopni gotowości szkolnej

Podstawą oszacowania stopni gotowości szkol-

nej według SGS powinna być obserwacja prze-

prowadzona pod koniec roku szkolengo, najlepiej

w maju. W maju bowiem przeprowadzono badania

standaryzacyjne tej metody. Proponujemy, aby

formalna, uwzględniająca dane liczbowe interpre-

tacja wyników w formie stopnia gotowości szkol-

nej dotyczyła każdej podskali SGS oddzielnie.

W badaniach standaryzacyjnych wyniki dzieci

w czterech wyróżnionych w SGS podskalach uzy-

skały rozkłady normalne. Są to podskale:

− Kompetencje Poznawcze,

− Samodzielność,

− Niekonfliktowość,

− Aktywność Społeczna.

Wyniki dzieci w dwóch pozostałych podska-

lach uzyskały lewoskośne rozkłady wyników. Są

to podskale:

2 W takim przypadku wymagana jest zgoda rodziców.

PODRĘCZNIK

Skala Gotowości Szkolnej

5.2.

A zatem w podskalach Kompetencje Poznaw-

cze, Samodzielność, Niekonfliktowość i Aktyw-

ność Społeczna dokonujemy oceny stopnia goto-

wości szkolnej stosując trzy kategorie opisowe:

− niski stopień gotowości szkolnej,

− średni stopień gotowości szkolnej,

− wysoki stopień gotowości szkolnej.

Natomiast formalna interpretacja wyników

w podskalach o rozkładzie skośnym powinna na-

szym zdaniem opierać się na dwóch stopniach

gotowości szkolnej: zgodnym z oczekiwanym

(w dalszej części tekstu oznaczanym Z) i niż-

szym od oczekiwanego (w dalszej części tekstu

oznaczanym N). Przyjmujemy, że wyniki zgodne

z oczekiwaniami uzyskuje 75% dzieci, a wyniki

poniżej oczekiwanych 25%. Ta ostatnia grupa

dzieci wymagać będzie szczególnego wspiera-

nia w dalszej edukacji w obszarze Umiejętności

Szkolnych lub Sprawności Motorycznej.

A zatem w podskalach Umiejętności Szkolne

i Sprawność Motoryczna dokonujemy oceny

stopnia gotowości szkolnej stosując dwie kate-

gorie opisowe:

− niższy od oczekiwanego stopień gotowości

szkolnej,

− zgodny z oczekiwanym stopień gotowości

szkolnej.

Nie znaczy to, że praca z dziećmi, które uzy-

skują wyniki średnie lub zgodne z oczekiwaniami

i stanowią większość, jest łatwiejsza niż praca z

dziećmi nietypowymi. Te dzieci także przeży-

wają trudności związane ze zmianą środowiska,

mają lepsze i gorsze dni, chorują, doświadczają

konfliktów z kolegami czy frustracji w sytua-

cjach niepowodzenia. Nie da się w statystycz-

nym opracowaniu uwzględnić całego bogactwa

zachowań i różnic między dziećmi, wymaga to,

obok ilościowej, także jakościowej analizy wy-

ników.

Proponujemy, aby formalna interpretacja wy-

ników dotyczyła każdej podskali SGS oddzielnie.

Podskale mówią bowiem o różnych obszarach

aktywności dzieci, różnych pod względem treści

zachowaniach i umiejętnościach. Ogólny wynik,

będący rezultatem sumowania wszystkich po-

zycji Skali, ukrywa różnice. Gdyby np. dziecko

PRAKTYCZNE OZNACZENIE STOPNI

GOTOWOŚCI SZKOLNEJ

podskale Kompetencje Poznawcze, Samo-

dzielność, Niekonfliktowość, Aktywność

Społeczna

wyniki niskie — niski stopień gotowości

szkolnej — 1

wyniki średnie — średni stopień gotowości

szkolnej — 2

wyniki wysokie — wysoki stopień gotowości

szkolnej — 3

podskale Umiejętności Szkolne, Sprawność

Motoryczna

wyniki niższe od oczekiwanych — niższy

od oczekiwanego stopień gotowości — N

wyniki zgodne z oczekiwanymi — zgodny

z oczekiwanym stopień gotowości — Z

uzyskało wysokie wyniki w podskali Aktywność

Społeczna, a niskie w podskali Samodzielność,

to sumując te wyniki otrzymalibyśmy niepełną

informację, nie uwzględniającą tego zróżnico-

wania. A zatem, jeżeli wyniki obserwacji mają

być podstawą zaprojektowania sposobu pracy

z dzieckiem, korzystne jest bardziej analityczne

ich przedstawienie.

5.3.

Przebieg obserwacji

Warunki obserwacji

Przed zastosowaniem Skali Gotowości Szkol-

nej nauczyciele powinni dokładnie zapoznać się

z metodą — ze sposobem posługiwania się Skalą,

a także sposobem obliczania i interpretowania

wyników, oraz przedstawić metodę rodzicom

dzieci i uzyskać ich zgodę na jej wykorzysta-

nie.

Nauczyciele mogą prowadzić obserwację

zachowania i umiejętności dzieci przy zastoso-

waniu SGS podczas realizacji zaplanowanych

zajęć . Zakładamy, że w naturalnych warunkach

nauczyciele będą mieć możliwość obserwacji

grupowych zajęć i zabaw, pracy indywidualnej,

kontaktów dzieci z rówieśnikami i ich sposobu

radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Zakłada-

my także, że różnorodność zajęć właściwa wy-

chowaniu przedszkolnemu zapewni nauczycie-

lom szerokie pole obserwacji.

Obserwacja powinna być prowadzona przez

dwa tygodnie . Wybór roboczego sposobu reje-

strowania spostrzeżeń pozostawiamy nauczy-

cielom. W ciągu tych dwóch tygodni nauczyciel

powinien obserwować nie więcej niż 10 dzieci

uczestniczących w zajęciach całej grupy. Powyż-

sze warunki powinny być spełnione każdorazowo

przy stosowaniu SGS, gdyż w takich warunkach

prowadzono badania standaryzacyjne metody.

jące sytuacje zabawy i życia codziennego,

zwierzęta, z wyłączeniem kreskówek):

− 1 komplet/30-40 elementów, wymiar obraz-

ka A4,

− 1 komplet/50-60 elementów, wymiar obraz-

ka A4,

− 1 komplet/70-100 elementów, wymiar o braz-

ka A4.

W ocenie wielu nauczycieli i terapeutów

stempelki są użyteczne w ocenie umiejętności

dzieci, a także w motywowaniu dzieci do aktyw-

nego uczestniczenia w zajęciach.

Sposób posługiwania się SGS

Przed rozpoczęciem obserwacji należy:

− zapoznać się ze Skalą Gotowości Szkolnej,

to jest przeczytać uważnie cały arkusz za-

pisu oraz sposób posługiwania się nim,

− przygotować materiały i pomoce,

− wybrać grupę dzieci do obserwacji, zgod-

nie z opisanymi warunkami 10 dzieci.

Zadaniem nauczyciela jest obserwowanie,

czy i w jakim stopniu wybrane dziecko przeja-

wia wymienione w SGS zachowania i umiejęt-

ności, a po upływie czasu przeznaczonego na

obserwację — zanotowanie wyników na arkuszu

zapisu. Wybraną odpowiedź należy zaznaczyć

w odpowiedniej kolumnie po prawej stronie ar-

kusza zapisu. Stwierdzonym stopniom przeja-

wiania przez dziecko danego typu zachowania

czy umiejętności są przyporządkowane liczby

od 1 do 4, wykorzystywane przy analizie ilościo-

wej wyników:

− tak (1) oznacza, że dane zachowanie lub

umiejętność zdecydowanie pojawia się

u dziecka,

− raczej tak (2) oznacza, że nauczyciel za-

obserwował dane zachowanie lub umiejęt-

ność, ale nie jest ono utrwalone,

− raczej nie (3) oznacza, że dane zacho-

wanie lub umiejętność pojawia się bardzo

rzadko,

− nie (4) oznacza, że dane zachowanie lub

umiejętność nie zostało przez nauczyciela

zauważone.

Materiały i pomoce do obserwacji

Przed zastosowaniem metody nauczyciel

powinien zgromadzić potrzebne materiały. Do

przeprowadzenia obserwacji potrzebne są na-

stępujące materiały i pomoce:

− papier do rysowania A4,

− miękka plastelina (6 kolorów),

− ołówki HB,

− kredki (12 kolorów),

− pędzle do malowania grube i średnie,

− farby plakatowe (6 kolorów),

− nakładki na ołówki (do prawidłowego

uchwytu).

Jest to standardowe wyposażenie oddziału

w materiały do zajęć plastycznych i zadań gra-

fomotorycznych. Za pomocą nakładek na ołówki

nauczyciel może sprawdzić, czy zaobserwowane

trudności poddają się korekcie.

Ponadto do obserwacji sprawności moto-

rycznej, manualnej oraz percepcji i koordynacji

wzrokowo-ruchowej dzieci potrzebne są:

− trzy piłki – każda innej wielkości (średnica

piłek: od 7 cm do około 20 cm),

− stempelki (korzystne byłyby 3 zestawy)

w kształcie liter alfabetu, w kształcie cyfr

oraz w kształcie figur geometrycznych lub

zwierzątek,

− drobne klocki typu Lego, plastikowe, 200

sztuk, spakowane w 1 wiaderko lub pudeł-

ko,

− puzzle (realistyczne obrazki przedstawia-

PODRĘCZNIK

Skala Gotowości Szkolnej

Po wypełnieniu arkusza zapisu, trzeba skorzystać ze zbiorczego arkusza wyników — tabeli Pod-

sumowanie wyników obserwacji . Do tabeli zbiorczej należy wpisać liczby odpowiadające poszcze-

gólnym stopniom przejawiania przez dziecko zachowań i umiejętności dziecka (od „tak” do „nie”)

w podziale na poszczególne podskale.

Uwaga. Niektóre pozycje Skali mówią o braku korzystnych dla dziecka umiejętności i o wystą-

pieniu zachowań, które są przejawem trudności. Zostały one zaznaczone na arkuszu Podsumowanie

wyników obserwacji kolorem czerwonym i znakiem minus (−). Wyniki dla tych pozycji powinny być

poprzedzone znakiem minus, a przy obliczaniu odejmowane od całościowego wyniku.

Oczywiście, nie należy na potrzeby obserwacji specjalnie stwarzać sytuacji trudnych dla dziecka

ani nakłaniać je do działań, których wykonania odmawia.

Zarówno instrukcja, jak i zaproponowane warunki prowadzenia obserwacji (czas obserwacji,

pomoce) zostały dobrze ocenione przez nauczycieli biorących udział w badaniach standaryzacyj-

nych 3 .

Nie należy na potrzeby obserwacji specjalnie stwarzać sytuacji trudnych dla dziecka ani

nakłaniać je do działań, których wykonania odmawia.

5.4.

Obliczanie wyników

Obliczanie wyników Skali Gotowości Szkolnej dotyczy obserwacji prowadzonej na koniec roku

obowiązkowego przygotowania przedszkolnego. Natomiast wyniki obserwacji wstępnej mają cha-

rakter wyłącznie jakościowy.

W celu obliczenia wyników SGS nauczyciel powinien:

− oznaczyć wybraną odpowiedź na arkuszu zapisu SGS,

− wpisać w tabeli zbiorczej Podsumowanie wyników obserwacji punkty odpowiadające poszcze-

gólnym odpowiedziom (tak — 1 punkt, raczej tak — 2 punkty, raczej nie — 3 punkty, nie — 4

punkty),

− obliczyć wyniki surowe dla każdej podskali poprzez dodanie punktów,

− obliczyć wyniki przeliczone poprzez odjęcie wyniku surowego od podanej stałej,

− określić stopień gotowości szkolnej dziecka w każdej podskali.

Uwaga. Wszystkie te czynności nauczyciel może wykonać samodzielnie, albo za pomocą progra-

mu komputerowego załączonego na płycie CD do materiałów metodycznych „Doradca nauczyciela

sześciolatków”.

Etap przeliczania wyników wprowadzono, aby ostateczne wyniki były dodatnie (niektóre pozycje

SGS mówią o braku umiejętności, a uzyskiwane w nich wyniki mogą być ujemne) i aby wyższy wy-

nik odpowiadał wyższej gotowości szkolnej dziecka. Wynik przeliczony uzyskuje się przez odjęcie

wyniku surowego od ustalonej wartości liczbowej. W tabeli 27 przedstawiono wartości liczbowe, od

których należy odjąć wyniki surowe.

3 Niepublikowany, śródokresowy raport z ewaluacji projektu „Badanie gotowości szkolnej sześciolatków”.

C. Trutkowski, M. Zieleńska

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: