Charakterystyka stawonogów

Budowa morfologiczna i układ ruchu

·         ciało otoczone sztywnym szkieletem zewnętrznym

·         posiadanie mięsni przyczepionych do wewnętrznych części szkieletu pełniących funkcję prostowników jak i zginaczy

·         posiadanie w różnych częściach ciała segmentów o odmiennej budowie i funkcjach

·         każdy segment otoczony twardymi płytami - sklerytami

·         sklerytydzielą się na: grzbietowy - tergit, brzuszny - sternit, boczne - pleuryty (tylko owady)

·         segmenty zlewają się tworząc tagmy

·         odnóża dwugałęziste przy czym u form bardziej zaawansowanych zanik gałęzi zewnętrznej

Układ oddechowy

skorupiakokształtne

·         skrzelodyszne

·         skrzela blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych

·         u dziesięcionogów ukryte w jamach skrzelowych

pajęczaki

·         systemy tchawkowe

·         w odwłoku wykształciły się płucotchawki (grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych omywane przez hemolimfę )

tchawkodyszne

·         ektodermalny system tchawkowy - rozgałęziona sieć rurek oplatająca ciało

·         przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku

·         przetchlinki prowadzą do pni tchawkowych, te zaś rozgałęziają się na drobniejsze

·         tracheole - końcowe kapilarne odcinki zawierające płyn umożliwiający rozpuszczanie i dyfuzję tlenu do otaczających komórek

Układ krążenia

·         otwarty

·         rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku osierdziowym

·         krew tłoczona aortą w kierunku głowy wlewa się do jamy ciała w okolicy zwojów mózgowych , skąd zbierana jest przez żyły i płynie do narządów oddechowych, natleniona trafia do worka osierdziowego, a z niego przez specjalne otwory w komorach dostaje się do wnętrza serca

·         u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór

·         hemolimfa tchawkodysznych jest bezbarwna

·         większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej hemoglobinę

Układ pokarmowy

skorupiakokształtne

·         jelito przednie i tylne schitynizowane

·         żołądek podzielony na dwie części: żującą ze schitynizowanymi blaszkami rozcierającymi pokarm i pyloryczną z delikatnymi wyrostkami filtracyjnymi

·         do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe

pajęczaki

·         odżywiają się półpłynnym pokarmem

·         umięśniona gardziel

·         jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz tzw. Gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało ofiary

·         brak aparatu do obróbki mechanicznej pokarmu

owady

·         każdy rodzaj pokarmu

·         wykształcenie aparatów gębowych poprzez modyfikację części odnóży głowowych (gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące)

Układ wydalniczy

·         żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych gruczołami czułkowymi lub szczękowymi

·         stawonogi lądowe zmieniły strategię wydalania

·         wydalają kwas moczowy lub guaninę, które łatwo wytrącają się z wody

·         funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego - palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego

·         nabłonki wydalnicze zbierają metabolity i wydalają do światła cewek; przesącz wędruje do jelita, w którym następuje resorpcja wody (duża oszczędność wody)

Układ nerwowy

·         doskonale rozwinięte centra decyzyjne

·         dwa kierunki ewolucji

·         rozwój mózgu: zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy części (przodomóżdże - ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże - dotyk i węch; tyłomóżdże - funkcje wegetatywne)

·         u owadów społecznych znajdują się ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne

·         u pajęczaków mózg składa się tylko z dwóch części

·         koncentracja elementów brzusznego łańcuszka nerwowego: zlewanie się lewej i prawej strony układu; koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach

Narządy zmysłów

·         sensyle - podstawa konstrukcji receptorów

·         oczy złożone z oczek prostych - omatidiów

·         narządy tympalne - odbiór wrażeń słuchowych rozmieszczone na odnóżach lub na odwłoku

·         narządy strydulacyjne - służą do wydawania dźwięków

·         niemal wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe pozwalające na wykrycie samicy