ocena-ryzyka zawodowego czynniki psychospołeczne.pdf

dr Mateusz Warchał

Ocena ryzyka zawodowego

– czynniki psychospołeczne

Warszawa 2010

Projekt graficzny okładki

Dorota Zając

Opracowanie redakcyjne

Monika Kolitowska-Sokół

Opracownie typograficzne i łamanie

Jan Klimczak

Wydanie pierwsze

WYDAWCA: Państwowa Inspekcja Pracy - Główny Inspektorat Pracy

Departament Prewencji i Promocji

www.pip.gov.pl

Warszawa 2010

I. Co rozumiemy przez zagrożenie

psychospołeczne w środowisku pracy?

Zagrożenie psychospołeczne będzie definiowane jako stan wywo-

łany postrzeganiem przez pracownika zjawisk w środowisku pracy,

które on sam ocenia jako niekorzystne lub niebezpieczne . Ujmując

to inaczej, można stwierdzić, że pracownik dokonuje oceny środowi-

ska pracy, w którym przebywa, a każde negatywne spostrzeżenie

(odczucie) będzie traktować jako zagrożenie. Konsekwencją tak rozu-

mianej oceny może być choroba lub wypadek. Zagrożenia psycho-

społeczne będą zatem dotyczyły takich aspektów, które związane są

ze sposobem planowania i organizacji pracy oraz środowiskowo i in-

dywidualnie odczuwanymi skutkami, czyli wzrastającym poziomem

stresu powodującym pogorszenie się zdrowia psychofizycznego pra-

cowników.

Z wielu definicji wynika, że zagrożenia psychospołeczne odnoszą

się do związku pomiędzy treścią pracy, organizacją pracy, systemami

zarządzania, warunkami środowiska pracy, a kompetencjami, potrze-

bami oraz indywidualnymi właściwościami pracownika.

Już na początku należy podkreślić, że definicje zagrożenia psycho-

społecznego według Światowej Organizacji Zdrowia oraz Europej-

skiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy ujmują tę kategorię

bardzo szeroko. W grupie wymienianych zagrożeń znajdują się tu

m.in.: globalizacja, nowe formy umów o pracę, brak stałych umów

opracę, starzenie się siły roboczej, itp. Ze względu na charakter bro-

szury aspekty te zostaną pominięte. Ocena czynników psychospo-

łecznych będzie ograniczona do środowiska pracy i powiązana z cha-

rakterem oraz treścią wykonywanej przez pracownika pracy, niezale-

żną od czynników, na które pracodawca nie ma wpływu.

Przykład: Trudno byłoby uwzględnić w ocenie ryzyka czynniki,

które nie są mierzalne i niezwiązane z charakterem wykonywanych

na danym stanowisku czynności. Takim przykładem jest umowa

opracę na czas określony, która może być czynnikiem stresogen-

nym. Trudno jednak szacować ryzyko związane z narażeniem pra-

cownika na tego typu czynnik, tym bardziej, że samo jego występo-

wanie nie jest szkodliwe, skoro pracodawca ma ustawową możliwość

zawarcia tego typu umowy.

Traktowanie czynników psychospołecznych w kategorii zagrożenia

znacznie rozszerza definicję środowiska pracy . Biorąc pod uwagę

dynamicznie zmieniające się warunki pracy i zbadaną już skalę nara-

żenia na czynniki psychospołeczne, uznaje się coraz częściej, że

na środowisko pracy składają się wszystkie warunki środowiska ma-

terialnego (czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne) oraz czynniki

niematerialne (czynniki psychospołeczne), w których odbywa się

proces pracy. Do grupy czynników psychospołecznych zaliczymy np.:

narażenie na konflikty w pracy, pośpiech na stanowisku pracy, nad-

mierny wysiłek niedostosowany do możliwości pracownika (np.: inte-

lektualny), odpowiedzialność materialną oraz za osoby itd. Wszystkie

te czynniki mogą mieć charakter stresogenny, czyli powodować stres.

A stres jest przyczyną wypadków, zachorowań i chorób zawodowych.

Zagrożenia psychospołeczne w pracy będą zatem w aspekcie oce-

ny ryzyka zawodowego związane z tzw. ryzykiem stresu na stano-

wisku pracy , inaczej mówiąc, ryzykiem stresu w pracy .

Liczne badania nad wpływem psychospołecznych warunków pracy

na zdrowie zatrudnionych dowodzą, że czynniki stresogenne w miejscu

pracy należy traktować jako standardowe elementy uciążliwości pracy

i ryzyka zawodowego , które powinny być monitorowane i oceniane.

Definicja: Ryzyko stresu na stanowisku pracy to praw-

dopodobieństwo wystąpienia u pracownika niekorzystnych

skutków zdrowotnych (psychofizycznych), powstałych

w wyniku dysproporcji między jego potrzebami i możliwo-

ściami, a stawianymi wymaganiami oraz warunkami środo-

wiska pracy.

Definicja ta podkreśla przyczynowo – skutkowy wymiar tego ryzyka.

Potrzeba oceny ryzyka stresu na stanowisku pracy ma swoje teo-

retyczne podstawy w jednej z bardziej popularnych koncepcji stresu

zawodowego. Stres jest w niej rozumiany jako proces, opisywany

na pięciu poziomach, na które składają się:

sygnały zwiastujące stres (są firmy, w których pracownicy są

bardziej narażeni na czynniki stresogenne, zanim jeszcze zaczną

świadczyć pracę) – stąd wyłania się wyraźna potrzeba dokonania

oceny czynników stresogennych na danym stanowisku pracy,

●

charakterystyka organizacji (m.in. wielkość oraz struktura firmy).

2. Czynniki stresogenne związane z firmą:

●

środowisko fizyczne (hałas, oświetlenie) – są to tzw. stresory

pochodzenia fizycznego,

●

środowisko psychospołeczne (np.: ekspozycja pracownika

na sytuacje konfliktogenne na zajmowanym stanowisku pracy).

3. Ocena własnych możliwości radzenia sobie ze stresem przez

pracowników (stres jest uwarunkowany indywidualnie – istnieją

pracownicy mniej lub bardziej odporni na czynniki stresogenne).

4. Bezpośrednie skutki stresu:

●

somatyczne (np.: choroby sercowo-naczyniowe),

●

psychologiczne (np.: depresja, lęk, nerwica),

związane z zachowaniem (np. nieprzystosowanie się do wy-

magań organizacyjnych, problemy adaptacyjne).

5. Długoterminowe konsekwencje stresu:

●

zdrowotne (choroby psychosomatyczne),

psychologiczne (pogorszenie funkcjonowania, złe samopo-

czucie, utrata sensu pracy, wypalenie zawodowe),

●

społeczne (gorsze funkcjonowanie w pracy, zmiana pracy).

Koncepcja stresu zawodowego

1. Zdarzenia stresowe:

●

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: