Wymagania zasadnicze i ocena zgodności środków ochrony indywidualnej.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

dr inż. KATARZYNA MAJCHRZYCKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Państwowy Instytut Badawczy

Wymagania zasadnicze i zasady oceny zgodności

środków ochrony indywidualnej

W artykule przedstawiono podstawowe zasady potwierdzania zgodności środków

ochrony indywidualnej z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa i ergonomii

zawartymi w dyrektywie UE 89/686/EWG w odniesieniu do kategorii tych środków

związanej z poziomem ryzyka.

– przeprowadzenie, właściwej dla

kategorii środka ochrony indywidualnej,

procedury oceny zgodności

– wystawienie deklaracji zgodności

WE w przypadku pozytywnych wyni-

ków tej oceny

– umieszczenie na wyrobie oznako-

wania CE.

Zgodnie z deinicją zawartą w rozpo-

rządzeniu, środki ochrony indywidualnej

to urządzenia lub wyposażenie przezna-

czone do noszenia bądź trzymania przez

użytkownika w celu ochrony przed jed-

nym lub większą liczbą zagrożeń, które

mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub

bezpieczeństwo. Deinicja ta obejmuje

także:

– zespół kilku urządzeń lub kilku

rodzajów wyposażenia ochronnego,

które zostały połączone i zaprojektowane

z myślą o jednoczesnym zabezpieczeniu

przed zagrożeniami (np. sprzęt ochrony

układu oddechowego z wymuszonym

przepływem powietrza wyposażony

w przyłbicę spawalniczą)

– urządzenia ochronne połączone

z nieochronnym wyposażeniem indywi-

dualnym (np. hełm ochronny połączony

z lampą górniczą)

– części wymienne lub podzespoły

środków ochrony indywidualnej, nie-

zbędne do prawidłowego funkcjonowa-

nia tych środków i stosowane wyłącznie

jako składniki środków ochrony indywi-

dualnej (np. pochłaniacze przeznaczone

do kompletowania z maskami)

– układy (podzespoły) stosowane

łącznie ze środkami ochrony indywi-

dualnej w celu ich połączenia z urzą-

dzeniami zewnętrznymi, a które nie są

przewidziane do noszenia lub trzymania

przez użytkownika (np. iltry sprężonego

powietrza stosowane do aparatów wężo-

wych przeznaczonych do ochrony układu

oddechowego).

Należy podkreślić, że według tych

samych zasad, rozporządzeniu (dyrek-

tywie) podlegają środki ochrony indy-

widualnej przeznaczone do stosowania

w miejscu pracy, do użytku domowego,

majsterkowania czy do celów rekreacyj-

no-sportowych.

Essential requirements and principles of conformity assessment of personal protective equip-

ment

This article presents basic principles of conformity assessment of personal protective equipment

with the basic requirements of the EU Directive 89/686/EEC with reference to the category of

that equipment related to the risk level.

W krajach Unii Europejskiej wyma-

gania zasadnicze dotyczące środków

ochrony indywidualnej oraz zasady

oceny zgodności i wprowadzania na

rynek reguluje dyrektywa nowego po-

dejścia 89/686/EWG z dnia 21 grudnia

1989 r., ze zmianami wprowadzonymi

dyrektywami: 93/68/EWG z dnia 22

lipca 1993 r., 95/93/EWG z dnia 29 paź-

dziernika 1993 r. oraz 96/58/WE z dnia

3 września 1996 r. [1, 2, 3, 4].

W ramach procesu dostosowywa-

nia prawa polskiego do wymagań UE

minister gospodarki, pracy i polityki

społecznej wydał rozporządzenie w spra-

wie zasadniczych wymagań dla środków

ochrony indywidualnej [5]. Przy tworze-

niu projektu rozporządzenia kierowano

się zasadą zachowania maksymalnej

zgodności merytorycznej z postanowie-

niami wymienionej. dyrektywy.

Rozporządzenie określa wymagania

zasadnicze dotyczące środków ochrony

indywidualnej, warunki i tryb dokonywa-

nia oceny zgodności oraz sposób i wzór

oznakowania CE. Termin „zasadnicze

wymagania” określa wymagania ujęte

w dyrektywach nowego podejścia, w od-

różnieniu od „wymagań szczegółowych”,

które określają dyrektywy UE inne niż

dyrektywy nowego podejścia.

Zgodnie z § 44, rozporządzenie

ministra gospodarki, pracy i polityki

społecznej wchodzi w życie z dniem

uzyskania przez Polskę członkostwa

w Unii Europejskiej.

Rozporządzenie wprowadza podział

środków ochrony indywidualnej na

trzy kategorie. Podstawą tego podziału

jest stopień zagrożenia, przed którym

środki mają chronić użytkownika oraz

ustala różne procedury oceny zgodności

dla poszczególnych kategorii środków,

identyczne z postanowieniami dyrekty-

wy 68/686/EWG.

Dokładna znajomość dyrektywy,

a tym samym postanowień rozporzą-

dzenia jest istotna dla producentów lub

upoważnionych przedstawicieli, którzy

zamierzają wprowadzać środki ochrony

indywidualnej na rynek po przystąpieniu

Polski do Unii Europejskiej.

Najważniejsze postanowienia

W myśl postanowień rozporządzenia

(dyrektywy) do spełnienia wszystkich

zawartych w nim wymagań zobowią-

zany jest producent środków ochrony

indywidualnej lub jego upoważniony

przedstawiciel, przed ich wprowadze-

niem do obrotu.

Przez termin „wprowadzenie do ob-

rotu” należy rozumieć przekazanie po

raz pierwszy wyrobu użytkownikowi,

konsumentowi bądź sprzedawcy przez

producenta, jego upoważnionego przed-

stawiciela lub importera. Każdy produ-

cent, zarówno mający siedzibę w Unii

Europejskiej, jak i poza nią, może usta-

nowić swojego upoważnionego przedsta-

wiciela w celu wypełniania obowiązków

wynikających z dyrektywy, co oznacza,

że w pierwszej kolejności on ponosi,

odpowiedzialność za wyrób.

W szczególności producent lub jego upo-

ważniony przedstawiciel odpowiada za:

– zgodność środka ochrony indywi-

dualnej z zasadniczymi wymaganiami

zawartymi w rozporządzeniu (dyrekty-

wie), (jeśli to możliwe przez zastosowa-

nie norm zharmonizowanych)

– sporządzenie odpowiedniej doku-

mentacji technicznej

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

Fot. 1. Przyk³ad zastosowania środków ochrony

indywidualnej III kategorii

cze w zakresie bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia dotyczące określonych zagrożeń.

Ogólne wymagania zasadnicze

obejmują zagadnienia dotyczące gwa-

rantowanego poziomu ochrony, ergo-

nomii, właściwego stanu powierzchni

materiałów stosowanych do produkcji

środków, braku wpływu drażniącego na

skórę użytkownika, komfortu użytkowa-

nia oraz instrukcji producenta dotyczącej

użytkowania danego środka ochrony in-

dywidualnej.

Wymagania uzupełniające , wspólne

dla kilku rodzajów środków ochrony in-

dywidualnej, odnoszą się do wyrobów,

które mają regulowane lub rozłączalne

części składowe lub są wyposażone

w system obiegu cieczy, do odzieży

sygnalizującej obecność użytkownika,

środków przeznaczonych do zabezpie-

czania przed wieloma zagrożeniami

oraz środków, w odniesieniu do których

wymagane jest znakowanie znakami

identyikacyjnymi lub rozpoznawczymi

odnoszącymi się do bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia.

W zakresie wymagań uzupełniają-

cych, określonych dla konkretnych za-

grożeń, wyszczególnione zostały środki

ochrony indywidualnej przeznaczone do

ochrony przed:

– urazami mechanicznymi

– uciskiem statycznym części ciała

– uszkodzeniem ciała (otarcie, prze-

kłucie, rany cięte)

– szkodliwym działaniem hałasu

– gorącem i/lub ogniem

– zimnem

– porażeniem prądem elektrycznym

– czynnikami niebezpiecznymi i za-

kaźnymi

– utonięciem (kamizelki, naramienniki

i kombinezony ratunkowe)

– skażeniem radioaktywnym

oraz urządzenia zabezpieczające

w sprzęcie do nurkowania.

Wymagania zasadnicze są sformu-

łowane w sposób ogólny. W celu za-

pewnienia przez producenta zgodności

środków ochrony indywidualnej z tymi

wymaganiami, a następnie umożliwienia

dokonania oceny tej zgodności przez

trzecią stronę wskazane jest posługi-

wanie się zharmonizowanymi normami

europejskimi.

Rozporządzenie wprowadza także po-

dział środków ochrony indywidualnej na

trzy grupy według kryterium przynależ-

ności do rodzaju zagrożeń, przed którymi

stanowią one wystarczającą ochronę oraz

ustala różne procedury oceny zgodności

odnoszące się do poszczególnych katego-

rii tych środków. W tym względzie roz-

różnia się następujące kategorie środków

ochrony indywidualnej:

Kategoria I obejmuje środki ochrony

indywidualnej o prostej konstrukcji, gdzie

producent zakłada, że ich użytkownik

może sam ocenić skuteczność ochrony

przed minimalnymi zagrożeniami,

których skutki, jeżeli są stopniowo na-

rastające, mogą być łatwo zidentyiko-

wane przez użytkownika we właściwym

czasie.

Kategoria III obejmuje środki ochro-

ny indywidualnej o złożonej konstrukcji,

przeznaczone do ochrony przed zagro-

żeniami życia lub zagrożeniami, które

mogą powodować poważny i nieodwra-

calny uszczerbek na zdrowiu, a których

skutków działania użytkownik nie może

stwierdzić dostatecznie szybko (fot. 1.).

Kategoria II dotyczy środków ochro-

ny indywidualnej o konstrukcji pośredniej

(nie należące do I i III kategorii) (fot. 2.).

Rozporządzenie wyszczególnia środki

ochrony indywidualnej przyporządkowa-

ne do kategorii I i III.

W myśl tych postanowień do kategorii

III należą:

– sprzęt ochrony układu oddechowe-

go chroniący przed stałymi lub ciekłymi

aerozolami bądź też drażniącymi, niebez-

piecznymi, toksycznymi lub promienio-

twórczymi gazami

– sprzęt ochrony układu oddechowego

zapewniający pełną izolację od atmos-

fery, łącznie ze sprzętem używanym do

nurkowania

– sprzęt chroniący przed upadkiem

z wysokości

– środki zapewniające ograniczoną

w czasie ochronę przed zagrożeniami

chemicznymi lub promieniowaniem

jonizującym

– sprzęt ratowniczy do użytku w śro-

dowiskach o wysokiej temperaturze,

których skutki są porównywalne do

działania powietrza o temperaturze

100 °C (373 K) lub wyższej, i w których

może występować promieniowanie pod-

czerwone, płomienie lub duże rozpryski

roztopionego metalu

– sprzęt ratowniczy do użytku

w środowiskach o niskiej temperatu-

rze, których skutki są porównywalne

do działania powietrza o temperaturze

–50 °C (223 K) lub niższej

– środki chroniące przed zagrożeniami

elektrycznymi lub takie, które są używa-

ne jako izolatory podczas wykonywania

prac pod wysokim napięciem

– podczas gdy do kategorii I należy

zaliczyć środki przeznaczone do ochrony

Mając na uwadze przedstawioną de-

inicję środków ochrony indywidualnej,

w rozporządzeniu jednoznacznie określo-

no grupy wyrobów, do których nie stosuje

się postanowień tego rozporządzenia. Są

to środki ochrony indywidualnej:

– objęte innymi dyrektywami nowe-

go podejścia (np. dyrektywą 96/98/EWG

w sprawie bezpieczeństwa na morzu)

– przeznaczone dla sił zbrojnych i po-

rządku publicznego

– do samoobrony

– do użytku prywatnego w celu ochro-

ny przed złymi warunkami atmosferycz-

nymi, wilgocią, wodą lub gorącem

– do ochrony lub ratowania osób na

statkach lub samolotach, przeznaczone

do stałego noszenia

– do osłony głowy i twarzy dla kie-

rowców pojazdów dwu- lub trójkoło-

wych (hełmy, osłony twarzy).

Wymagania zasadnicze dla środków

ochrony indywidualnej są obowiązkowe

do stosowania w zakresie zagrożeń, przed

którymi dany środek stanowi wystarcza-

jącą ochronę. Są one sformułowane na

trzech poziomach jako:

– ogólne wymagania zasadnicze

w zakresie bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia, obowiązkowe dla wszystkich

środków ochrony indywidualnej

– uzupełniające wymagania zasadni-

cze w zakresie bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia, wspólne dla kilku klas lub ty-

pów środków ochrony indywidualnej

– uzupełniające wymagania zasadni-

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

przed:

– działaniem czynników mechanicz-

nych, których skutki są powierzchnio-

ny indywidualnej spełnia odnoszące się

do niego wymagania zasadnicze. Do

wniosku o przeprowadzenie oceny typu

WE producent dołącza dokumentację

techniczną, zgodną z § 35 rozporządze-

nia oraz dostarcza odpowiednią liczbę

egzemplarzy wzoru z przeznaczeniem

do badań.

W przypadku środków ochrony

indywidualnej o konstrukcji złożonej

(kategoria III) rozporządzenie wymaga

poddawania tych środków ocenie typu

WE na etapie projektowania oraz zapew-

nienia kontroli jakości produkowanych

wyrobów przez wybór i zastosowanie

jednego z dwóch możliwych sposobów

postępowania.

Pierwszy z nich, określany jako „sys-

tem kontroli jakości dla wyrobu końco-

wego”, zakłada przeprowadzenie przez

odpowiednią jednostkę notyfikowaną

badań kontrolnych próbek produkowa-

nych seryjnie środków ochrony indywi-

dualnej, w odstępach czasu co najmniej

jednorocznych.

Drugi sposób, określany jako „system

zapewnienia jakości przez monitorowa-

nie”, zakłada wdrożenie i utrzymywanie

przez producenta systemu jakości zapew-

niającego badanie każdego egzemplarza

produkowanych środków ochrony indy-

widualnej na zgodność z odpowiednimi

wymaganiami zasadniczymi. Również

w tym przypadku producent przygoto-

wuje dokumentację techniczną, wystawia

deklarację zgodności oraz umieszcza na

wyrobie oznakowanie CE. Jest ono

umieszczane na wyrobie przez produ-

centa na własną odpowiedzialność, nie

jest ono nadawane przez jednostkę no-

tyikowaną. Jedynie w przypadku środ-

ków ochrony indywidualnej zaliczonych

do III kategorii, obok oznakowania CE

producent umieszcza numer identyfi-

kacyjny jednostki notyikowanej, która

przeprowadza kontrolę jakości środka

ochrony indywidualnej lub nadzoruje

system zapewnienia jakości produkcji.

Wejście w życie rozporządzenia

w sprawie zasadniczych wymagań

dla środków ochrony indywidualnej,

warunków i trybu dokonywania oceny

zgodności oraz sposobu znakowania tych

środków jest związane z notyikacją do

Komisji Europejskiej odpowiedniej pol-

skiej jednostki posiadającej właściwe

kompetencje organizacyjno-techniczne

do prowadzenia oceny zgodności środ-

ków ochrony indywidualnej. W tym

zakresie Centralny Instytut Ochrony

Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

spełnia wymagania stawiane jednostkom

– środkami czyszczącymi o słabym

działaniu i łatwo odwracalnych skut-

kach działania

– zagrożeniami związanymi z mani-

pulacją gorącymi przedmiotami, która

nie naraża użytkownika na temperaturę

wyższą niż 50 °C (323 K) lub też na

niebezpieczne uderzenia

– czynnikami atmosferycznymi, bez

uwzględniania czynników wyjątkowych

i ekstremalnych

– słabymi uderzeniami i drganiami,

które nie mają wpływu na istotne dla

życia obszary ciała i których skutki nie

mogą powodować nieodwracalnych

uszkodzeń ciała

– światłem słonecznym.

Do kategorii II należą między innymi:

środki ochrony słuchu, hełmy przemysło-

we, gogle i okulary ochronne oraz ręka-

wice, buty i odzież, chroniące np. przed

zagrożeniami mechanicznymi.

W zależności od kategorii środków

ochrony indywidualnej przewidziane

jest stosowanie różnych procedur oceny

zgodności.

W przypadku środków ochrony in-

dywidualnej należących do kategorii I

producent może sam wykazać zgodność

z zasadniczymi wymaganiami odnoszą-

cymi się do jego wyrobu, a następnie

wystawić deklarację zgodności WE.

Producent deklaruje zgodność wyrobu

z zasadniczymi wymaganiami na swoją

wyłączną odpowiedzialność. W przypad-

ku środków zaliczonych do I kategorii

żadna jednostka notyikowana nie bierze

udziału w procedurze oceny zgodności.

Producent może deklarować spełnienie

wymagań norm zharmonizowanych,

które dają domniemanie zgodności z wy-

maganiami zasadniczymi, ale stosowanie

tych norm nie jest obowiązkowe. Produ-

cent ma obowiązek sporządzania doku-

mentacji technicznej takiego wyrobu,

która powinna być w przypadku kontroli

przedstawiona do wglądu odpowiedniej

jednostce kontrolującej oraz umieszcza-

nia na wyrobie oznakowania CE.

W odniesieniu do środków ochrony

indywidualnej należących do kategorii II

nie wystarcza już deklaracja zgodności

wystawiona przez producenta na pod-

stawie samooceny. Środek musi być

poddany ocenie typu WE. Jest to proce-

dura, w której jednostka notyikowana

stwierdza i zaświadcza przez wydanie

certyikatu, że dany wzór środka ochro-

Fot. 2. Przyk³ad zastosowania środków ochrony

indywidualnej II kategorii

ubiegającym się o notyikację, określone

w rozporządzeniu [5] (załącznik V do dy-

rektywy 89/686/EWG).

AKTY PRAWNE

[1] Dyrektywa Rady nr 89/686/EWG z 21 grud-

nia 1989 r. w sprawie ujednolicenia przepisów

prawnych państw członkowskich dotyczących

środków ochrony indywidualnej, OJ, L399,

30.12.1989

[2] Dyrektywa Rady nr 93/68/EWG z 22 lipca

1993 r. zmieniająca dyrektywy 87/404/EWG

(proste zbiorniki ciśnieniowe), 88/378/EWG

(bezpieczeństwo zabawek), 89/106/EWG (wy-

roby stosowane w budownictwie), 89/336/EWG

(kompatybilność elektromagnetyczna), 89/392/

EWG (maszyny), 89/686/EWG (środki ochrony

indywidualnej), 90/384/EWG (nieautomatyczne

przyrządy do ważenia), 90/385/EWG (aktywne

wszczepiane urządzenia medyczne), 90/396/

EWG (urządzenia spalające paliwo gazowe),

91/263/EWG (urządzenia telekomunikacyjne),

92/42/EWG (nowe zbiorniki na gorącą wodę

podgrzewane paliwem gazowym lub ciekłym),

73/23/EWG (urządzenia elektryczne zasilane

niskim napięciem), OJ, L220, 31.08.1993

[3] Dyrektywa Rady nr 93/95/EWG z 29 paź-

dziernika 1993 r. zmieniająca dyrektywę 89/

686/EWG w sprawie ujednolicenia przepisów

prawnych państw członkowskich dotyczących

środków ochrony indywidualnej, OJ, L276,

9.11.1993

[4] Dyrektywa Rady nr 96/58/WE z 3 września

1996 r. zmieniająca dyrektywę 89/686/EWG

w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych

państw członkowskich dotyczących środków

ochrony indywidualnej, OJ, L236, 18.9.1996

[5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r.

w sprawie zasadniczych wymagań dla środków

ochrony indywidualnej. DzU nr 80, poz. 725

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: