Asertywność w życiu człowieka.pdf

Asertywność w życiu człowieka

Z asertywnością spotykamy się często, nawet o tym nie wiedząc. To styl zachowania, dzięki

któremu jesteśmy fair wobec siebie i innych. Dlatego nie powinno to być zachowanie

nieświadome, ale celowe. Dzięki niemu bowiem możemy uniknąć wielu sytuacji, niekorzystnych

lub nieprzyjemnych dla nas, jak np. krytyka.

Asertywność to pewne specyficzne umiejętności zachowania się w określonych sytuacjach.

Zachowanie asertywne to bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec drugiej osoby

swoich uczuć, opinii i postaw, przy jednoczesnym respektowaniu jej praw. Opiera się na

założeniu, że każdy człowiek ma swoje prawa i trzeba je szanować. Każdy z nas jest inny i nie

wolno zmuszać partnera do zmiany poglądów czy celów tylko dlatego, że nam się one nie

podobają lub kolidują z naszymi. Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie

atakują, nie obrażają drugiej osoby. Mogą zostać podsumowane następującym sformułowaniem:

Ja jestem w porządku i mam prawo być sobą. Ty jesteś w porządku i masz prawo być sobą.

Zachowanie asertywne można umieścić pomiędzy agresją a uległością. Zachowując się

asertywnie, respektujemy prawa zarówno swoje, jak i innych. Zachowując się agresywnie

respektujemy prawa własne, lekceważąc cudze. Gdy jesteśmy ulegli, lekceważymy swoje prawa

a respektujemy innych. Na tym polega istotna różnica pomiędzy tymi trzema typami zachowań.

W zachowaniach asertywnych ważne jest nie tylko to, co mówimy, ale jak to robimy. Ton głosu

powinien być spokojny, ale stanowczy, spojrzenie skierowane na osobę, z którą rozmawiamy.

Zachowań asertywnych nie stosuje się przy każdej rozbieżności zdań. Nie ma takiej potrzeby.

Warto je stosować wtedy, gdy szczególnie zależy nam na konstruktywnym rozwiązaniu sytuacji

potencjalnie konfliktowej. Wtedy, gdy chcemy zachować poczucie własnej godności. Przydają

się także, gdy z jakichś powodów nie chcemy spełnić czyjejś prośby lub żądania, jednocześnie

nie chcąc obrazić drugiej strony.

Słysząc stwierdzenia wysyłane pod naszym adresem typu: „Jesteś...”, „Ty nigdy...”, „Ty

zawsze...”, „Byłeś, jesteś i pozostaniesz....”. Ich zakończenia mogą być różne – jesteś: leniwy,

bałaganiarzem, egoistą, głupi, skąpy, fałszywy; - ty nigdy: nie kończysz tego, co zacząłeś; nie

zrobiłeś nic tak, jak trzeba; nic nie osiągniesz; lub taki (straszliwy) werdykt: „Byłeś, jesteś i

pozostaniesz życiowym nieudacznikiem”.

Są to oceny. Gdy jesteśmy w ten sposób oceniani często czujemy się fatalnie, reagujemy ulegle,

często agresywnie, zamykamy się w sobie, przeczymy faktom, zaczynamy się usprawiedliwiać ,

uciekamy.

Krytyka zawarta w tych ocenach najczęściej nas dotyka i rani, bywa też jednak, że krytyczne

uwagi niosą cenne informacje. Odcinając się od krytyki i ocen odcinamy się od możliwości

dowiedzenia się, co przeszkadza innym w naszym zachowaniu.

Oceny bywają zazwyczaj krytyczne, ale są też oczywiście oceny o charakterze komplementów.

Możemy jedne oceny uważać za zasłużone, inne uważać za niezasłużone i nieuzasadnione. By

nauczyć się asertywnego przyjmowania ocen odwołajmy się do praw, które według Herberta

Fenterheima są prawami każdego człowieka:

· Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, do póki nie ranisz

innych.

· Masz prawo do wyrażania siebie – nawet, jeśli rani to kogoś innego – dopóki twoje intencje nie

są agresywne (są asertywne).

· Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że oni mają prawo

odmówić.

· Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz

prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.

· Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

Te pięć stwierdzeń stanowi podstawę trenowania umiejętności asertywnych. Zawierają one

ważne treści dotyczące praw każdego z nas. Zdarzają się także sytuacje, gdy znamy swoje prawa

i korzystamy z nich. Wielu ludzi, uznając swoje prawa, nie potrafi jednak w praktyce z nich

korzystać, co stwarza sytuację jakby w rzeczywistości ich nie posiadali. Jeszcze więcej osób

rezygnuje z własnych praw, z wymienionych już, lub innych własnych powodów, bądź wręcz nie

przyznaje się do swoich praw. Często w tym układzie uznajemy czyjeś wartości za

najważniejsze, bo nie mamy lub nie uznajemy swoich. Taki układ to postawa uległości i

wszelkich zachowań z tym związanych.

Gdy dochodzi do wyrażenia opinii na różne tematy często nagle stajemy przed faktem, że mamy

odmienne, niż partner zdanie.

Zdarza się, że ludzie obawiają się ujawnić swoją opinię, przewidują, że zaistniała rozbieżność

doprowadzi do starcia, konfliktu, rozstania, katastrofy.

Asertywność to umiejętność wyrażania własnych opinii przy poszanowaniu opinii innych. Tak

naprawdę nie stanie się nic strasznego, gdy ujawni się rozbieżność zdań. Nie trzeba uzgadniać

wspólnej opinii. Jesteśmy różni, a bogactwo naszych przeżyć, doznań i poglądów wzbogaca

świat. Wymiana opinii, nawet bardzo odmiennych, to wartość sama w sobie. Pozwala nam

spojrzeć na świat oczami innych ludzi i może nasze widzenie wzbogacić. Mamy przecież prawo

się różnić.

Ludzie próbują czasem narzucić nam swoje zdanie, przedstawiając własne poglądy jako fakty.

Możemy dążyć do wymiany opinii poprzez wyraźne oddzielenie faktów od poglądów. Opinie i

poglądy można wymieniać, jednak fakty pozostają faktami. Możemy ujawnić rozbieżność zdań i,

- nie naciskając innych na zmianę przekonań, - zaprezentować swój pogląd.

Gdy nie są dla nas jasne jakieś szczegóły, zawsze możemy wypytać rozmówcę o to, dlaczego tak

uważa. Możemy wyrazić swoje sądy z zastrzeżeniem, że nie chcemy, by on je oceniał. Warto też

zastanowić się, czy proponując wymianę opinii, jesteśmy gotowi przyjąć tolerancyjnie czyjeś

poglądy.

U ludzi, różnego rodzaju sytuacje, w których są stawiani przez innych, wywołują na przykład

uczucie zakłopotania, napięcia, skrępowania. To częste zjawisko. Są to dla tych osób sytuacje

trudne. Na takie właśnie sytuacje reagujemy w zróżnicowany sposób. Wyodrębnione zostały też

trzy typy zachowań:

· Agresywne

· Uległe

· Asertywne

AGRESYWNOŚĆ – bywa często mylona z asertywnością. W przypadku zachowań

agresywnych sytuacje są spostrzegane jako pole walki, a calem staje się wygrana własna i

przegrana, pokonanie innych.

W zachowaniach agresywnych respektujemy własne prawa lekceważąc jednocześnie prawa

innych. Nie liczymy się z innymi, nie słuchamy ich, podejmujemy decyzje bez uwzględnienia

praw innych. Zdarza się, że dominujemy nad innymi upokarzając ich.

Agresywne zachowanie często prowadzi do starcia, wywołuje agresywną odpowiedź.

Zachowując się agresywnie narażamy się, że:

- popadniemy w konflikt,

- stracimy szacunek dla siebie,

- stracimy szacunek dla innych,

- będziemy nie lubiani,

- osiągniemy rezultaty odwrotne do zamierzonych.

Czemu bywamy agresywni? Jest wiele powodów: boimy się, że nie dostaniemy tego, o co się

staramy, niewierzymy w siebie, chcemy wyładować złość, chcemy manipulować innymi.

ULEGŁOŚĆ – polega na respektowaniu praw innych przy jednoczesnym lekceważeniu

własnych praw. Zachowania uległe charakteryzują się tym, że interesy innych osób stawiamy

ponad własnymi, częstokroć rezygnując z własnych celów, pragnień i potrzeb.

Lekceważąc własne prawa pozwalamy innym je naruszać. Rezygnujemy z ujawniania własnych

potrzeb, odczuć i poglądów. Kumulujemy w sobie wiele spraw, co powoduje nagromadzenie się

złości i wewnętrznych urazów.

Zachowania uległe stwarzają ryzyko. Uległość często prowadzi do tego, że: - tracimy poczucie

własnej wartości,

- czujemy się skrzywdzeni,

- jesteśmy sfrustrowani,

- zachęcamy innych do dominacji,

- wybuchamy nagle agresywnie na skutek nagromadzenia się przykrych uczuć,

- nie osiągamy tego, co zamierzaliśmy,

- jesteśmy wykorzystywani.

Dlaczego więc postępujemy wobec innych ulegle? Postępujemy w ten sposób, ponieważ: boimy

się utraty aprobaty ze strony innych, boimy się reakcji otoczenia.

ASERTYWNOŚĆ – polega na respektowaniu własnych praw przy jednoczesnym respektowaniu

praw innych osób. Oznacza to obronę własnych praw przy uznaniu praw innych. Zachowując się

asertywnie w naszych stosunkach z innymi osobami cechuje wiara w siebie.

Z asertywnością łączy się niejednokrotnie ryzyko. Gdy postępujemy asertywnie narażamy się na:

- wrogie nastawienie do nas przez niektórych ludzi, przez to, że wyrażamy swoje uczucia,

- otrzymanie etykietki, że należymy do grupy ludzi, którzy przez życie idą przebojem,

- zmianę naszych stosunków i relacji z innymi osobami,

- ciągłą krytykę.

Równocześnie, ryzykując, stwarzamy też możliwość wystąpienia wokół nas pozytywnych zmian

takich jak:

- lepsze poznanie siebie i innych,

- prawdziwe zbliżenie się do innych ludzi,

- zrozumienie zachowań innych ludzi,

- mniej stresów i frustracji,

- wyrazy podziwu, pochwały otoczenia,

- samorealizacja, zadowolenie, radość,

- uzyskanie tego, co chcemy,

- doznawanie sympatii i przyjaźni.

Dzięki asertywności wzmacniamy szacunek dla innych i dla samych siebie.

Często w kontaktach z innymi ludźmi pragniemy, by zmienili swój stosunek i zachowanie wobec

nas. Asertywność to dobre narzędzie do spowodowania takiej zmiany. Mamy szansę, by inni

ujrzeli nas z odmiennej perspektywy „w innym, nowym świetle”, gdy aktywnie zaczniemy

wysyłać do nich swoje sygnały, komunikaty lub wzmocnimy (wyciszamy) dotychczasowe

przekazy adresowane do ludzi.

Jest bardzo prawdopodobne, że zauważą zmianę, będą próbowali się do niej odnieść, a w efekcie

zmienią swoje zachowanie wobec nas.

Skąd jednak bierze się brak asertywności? Zespół przyczyn tego zjawiska nosi ogólną nazwę

katastrofizmu. Jest to właśnie powstrzymywanie wszelkich działań po to, by nie ponieść klęski.

Asertywność jest hamowana zarówno wtedy, gdy nie mówimy o co nam chodzi, jak i wtedy, gdy

jesteśmy nieśmiali.

CZŁOWIEK ASERTYWNY – swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje myśli,

uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez paraliżującego lęku.

Jest aktywnie nastawiony do życia, nie czeka na cud, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie

od tego, czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie. Potrafi odpowiedzieć

„NIE”, zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie oceny, krytyki, odrzucenia.

Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w

centrum zainteresowania, uwagi, potrafi działać bez niszczącego lęku. Akceptuje zmiany w sobie

i innych. Potrafi się „dogadać”, potrafi też dochodzić swych praw i egzekwować je.

Odmawianie – mówić „NIE”, gdy jesteśmy o coś proszeni, jest często ogromnie trudno. Są

sytuacje, w których jedni odmawiają z łatwością, inni zaś pocą się i męczą próbując powiedzieć

„NIE”. Niektórzy z nas, w pewnych okolicznościach, mogą to zrobić bez żadnych problemów, w

innych zaś, nie potrafią odmówić, choć naprawdę tego pragną. Często niebagatelne znaczenie ma

fakt, kim jest dla nas osoba czy osoby proszące.

Czasem ważnym czynnikiem jest sposób proszenia, zwykle też to, o co ktoś nas prosi, a także

szereg okoliczności towarzyszących całemu zdarzeniu.

Każdy z nas ma prawo prosić, to prawo mają więc też osoby, które adresują do nas prośby. Jedno

z praw asertywności mówi jednak o ważnym założeniu: - masz prawo prosić – dopóki dajesz

innym prawo do odmowy.

Asertywne działanie jest silnie zakorzenione w poczuciu, że mimo różnych zachowań, - JA

JESTEM W PORZĄDKU WOBEC INNYCH I INNI SĄ W PORZĄDKU WOBEC MNIE.

Asertywne działanie ma również swój cel. Celem odmowy, powiedzenia „NIE” nie jest z

pewnością ukaranie drugiej osoby, poczucie, pouczanie jej, odwet ani zemsta, pokonanie kogoś,

udowodnienie komuś jego słabości, zależności od nas.

Jeżeli dążymy do któregoś z tych skutków – to z pewnością nie jest to asertywna odmowa.

Celem asertywnej odmowy jest zadbanie o siebie. Chodzi o to, by działać zgodnie z własnymi

priorytetami. Podobnie, jak mamy prawo do bycia asertywnym, mamy też w tej kwestii wolny

wybór.

Jeżeli nie decydujemy się na asertywną odmowę z własnych powodów – realizujemy w ten

sposób własne, niepodważalne prawo do tego, by nie być asertywnym. Jeżeli wybieramy

asertywną odmowę – możemy korzystać ze schematu, który ułatwia nam to zadanie. Przede

wszystkim trzeba pamiętać, że odmowa ma być czytelna, stanowcza, jasna i uczciwa. Powinna

być sformułowana jako komunikat typu „JA”.

[1] etap pierwszy: POWIEDZ „NIE”

[2] etap drugi: POINFORMUJ O TYM, CZEGO BNIE ZROBISZ,

CO ZROBISZ (JAKI MASZ ZAMIAR)

[3] etap trzeci: PODAJ KRÓTKIE WYJAŚNIENIE

W naszych codziennych kontaktach, słysząc prośbę, żądanie, błaganie, staramy się czasem

„uciec” od bezpośredniej odmowy. Szukamy w głowie różnych argumentów, wymyślamy

powody, okoliczności, powołujemy się na inne osoby, nierzadko zaczynamy od usprawiedliwień.

Po prostu boimy się, by kogoś nie zranić, urazić, nie chcemy, by ludzie się na nas obrażali

(przeczuwamy, że się obrażą).

Często w ten sposób narażamy się na wtargnięcie na nasze terytorium psychologiczne i tego

różne konsekwencje. Terytorium psychologiczne obejmuje nasze plany, dążenia, marzenia,

potrzeby, motywy, działania, pragnienia, sądy i przekonania. To także nasze uczucia, myśli,

wspomnienia, marzenia.

W obrębie naszego terytorium psychologicznego mieszczą się nasze pieniądze i plany ich

wydania, nasz czas, nasze prywatne terytorium życia – a więc nasze mieszkanie, to także nasze

decyzje, sukcesy i niepowodzenia. Gdy inni ludzie oceniają nas, atakują, narzucają nam swoją

wolę, decydują za nas w naszych sprawach, odmawiają nam praw, wprowadzają znaczące dla

nas zmiany nie licząc się z nimi, dysponują przedmiotami i środkami będącymi naszą własnością

bez naszej zgody, a także planują nasz czas – często dochodzi do ich wtargnięcia w nasze

terytorium psychologiczne. Czujemy się wtedy pod presją, bywamy spięci, sparaliżowani,

złościmy się, nie wiemy jak zareagować.

W odpowiedzi niekiedy ulegamy, poddajemy się zewnętrznej presji, kiedy indziej obrażamy się.

Jest możliwe, że będziemy działać w myśl zasady „Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie” i

zdecydujemy się odpłacić tym samym – czyli ruszymy do ataku wkraczając na cudze terytorium.

Skutki są łatwe do przewidzenia. Wystarcza nam z pewnością wyobraźni. By do każdej z tych

możliwości dopisywać kilka możliwych "ciągów dalszych".

Ważne jest, byśmy pamiętali, że mamy absolutnie niezbywalne prawo do tego, by posiadać

własne terytorium i prawo do tego, by go bronić.

Można to osiągnąć poprzez jednoznaczną, uczciwą i szczerą odmowę, która posiada ogromne

walory. Przede wszystkim jesteśmy szczerzy wobec innych, mówimy im uczciwie o sobie,

traktujemy ich poważnie, z szacunkiem, nie próbujemy ich okłamać. Ponadto dbamy o siebie i o

swoje interesy. Zyskujemy własne zadowolenie. Odmawiając zgodnie z zaproponowanym

schematem dajemy innym szansę, by USŁYSZELI naszą odmowę i nie tracili niepotrzebnie

czasu i siły na dalsze próby – by mogli ją PRZYJĄĆ, jako naszą jednoznaczną, stanowczą

decyzję. Stwarza to dobry grunt do dalszego negocjowania, jeżeli chcemy, możemy

zaproponować coś innego.

Stając otwarcie przed druga osobą mamy szansę, że obie strony zakończą rozmowę. Czasem

odmowa sprawia komuś przykrość, lecz mimo to, mamy do niej prawo, jeżeli nasze intencje są

asertywne.

Istnieją również asertywne strategie radzenia sobie z krytyką, a jest to nader często spotykany

sposób uzyskiwania informacji na nasz temat. Niejednokrotnie słyszymy stwierdzenia:

„beznadziejnie to zrobiłeś...”, „źle to robisz”, itp. Bardzo różnie także na nie reagujemy, zależnie

od tego jak jest wyrażona. Jeśli jest ona ogólna (np. dowiadujemy się, że zawsze robimy coś źle,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: