Podstawowe wiadomości o materiale roślinnym, tworzywie roślinnym i kwiatach doniczkowych

Morfologia i anatomia roślin

•                    Morfologia- nauka zajmująca się badaniem wszystkich cech zewnętrznych roślin jak liście kwiaty pędy owoce pączki itp.

•                    Anatomia – zajmuje się badaniem wewnętrznej struktury organizmu rośliny budową tkankową wzrostem, rozwojem i przystosowaniem do warunków środowiska

•                    cytologia, embriologia, systematyka

Cechy budowy anatomicznej

•                    Występowanie komórek i tkanek

•                    Komórki mogą być prokariotyczne – prymitywne bez wyodrębnionego jądra i eukariotyczne  - z wyodrębnionym jądrem

•                    Każda komórka roślinna zawiera : ścianę komórkową, jądro komórkowe, plastydy, mitochondrium, mezosomy, rybosomy, wodniczki, cytoplazmę

•                    Ściana komórkowa – chroni przed czynnikami szkodliwymi zewnętrznymi i od jej grubości zależy wytrzymałość roślin

•                    Jądro komórkowe – centrum dowodzenia czynnościami życiowymi komórek  i tkanek a w dalszym czasie i czynnościami życiowymi roślin

•                    Plastydy – komórki barwne chromoplasty i bezbarwne leukoplasty, w chromoplastach zachodzi proces fotosyntezy

•                    Mitochondrium- centrum energetyczne komórki, funkcje oddechowe, przemiena materii

•                    Mezosomy – zachodzi tam proces oddechowy szczególnie u bakterii

•                    Rybosmy – zachodzi tam proces tworzenia się białek jako centra syntezy

•                    Wakuola – wodniczka, magazyn wodny w razie potrzeby komórki posiłkują się tą w nich zgromadzoną

•                    Cytoplazma – bezpostaciowa zawiesina w której znajdują się wymienione elementy

Modyfikacje ścian komórkowych

•                    Drewnienie, korkowacenie, kutynizacja, śluzowacenie, mineralizacja

•                    Wszystkie te procesy zachodzą poprzez inkrustację – wnikanie substancji od zewnątrz i adkrustację – odkładanie się nowych związków od wewnątrz

•                    Drewnienie- inkrustowanie ściany przez ligninę – drzewnik. Lignina zmniejsza przepuszczalność wody

•                    Korkowacenie – adkrustacja ścian suberyną od środka, komórki skorkowacone są bardzo odporne na czynniki zewnętrzne

•                    Kutynizacja – inkrustacja i adkrustacja kutyną i na powierzchni i od środka powstaje warstwa kutykuli czyli wosku

•                    Śluzowacenie – pektynizacja ścian rozkład kontrolowany, śluzy b długo utrzymują wodę

•                    Mineralizacja – inkrustowanie ścian np. krzemionką lub węglanem wapnia

Materiały zapasowe

•                    Węglowodany: glukoza, sacharoza, skrobia, inulina

•                    Błonnik zapasowy czyli chemiceluloza

•                    Białka zapasowe czyli ziarna aleuronowe

•                    Tłuszcze zapasowe

Podział tkanek

•                    Tkanki twórcze

Merystematyczne pierwotne i wtórne

•                    Tkanki miękiszowe

Zasadniczy, asymilacyjny - asymilacja i gąbczasty

•                    Tkanki okrywające

Epiblema – skórka korzenia - włośniki

Epiderma – skórka pędu - włoski

Endoderma – śródskórnia okrywająca

Korek – felem tkanka martwa pni i korzeni

•                     Tkanki wzmacniające

Kolenchyma mocna i elastyczna (pektyna i celuloza)

Sklerenchyma główna tkanka mechaniczna w postaci włókien i komórek kamiennych bardzo mocna

•                     Tkanki przewodzące

Służą do transportu wody i składników pokarmowych zrastają się w swoiste rurki dając szybkie przewodzenie

►               Floem – żywa tkanka łykowa rozprowadzająca produkty asymilacji z liści do miejsc ich użytkowania

►               Ksylem – martwa tkanka podająca wodę z korzeni do organów pędu

•                    Tkanki wydzielnicze

Wytwarzają olejki eteryczne, żywice, śluzy, sok mleczny, nektar kwiatowy itp..

Należą tu włoski gruczołowe, miodniki, rury mleczne

Tkanki twórcze

•                    Merystemy wierzchołków pędów i korzeni – powodują wzrost rośliny części nadziemnej i podziemnej czyli systemu korzeniowego

•                    Merystem interkalarny – pojawia się u traw u których stożek wzrostu przekształcił się w kwiat kwiatostan wzrost wydłużeniowy

•                    Merystem archesporialny – dokonuje się tam podział redukcyjny tak powstaje pyłek na pylnikach czy zalążki w słupkach

Merystemy wtórne

•                    Miazga twórcza – kambium – do wewnątrz tkanki drewna a na zewnątrz tkanki łyka

•                    Felogen – miazga korkotwórcza, ochrona korkowa na zewnątrz rośliny

•                    Kalus – miazga twórcza, powstaje w przypadku zranienia rośliny zabliźnia powstałą ranę

Budowa morfologiczna
roślin

Pączki i rozgałęzienia pędów

•                    Szczytowy i boczne

•                    Pączki zimowe – pęd następnego roku

•                    Pączki liściowe

•                    Pączki kwiatowe

•                    Pączki śpiące – pędy odroślowe

•                    Pączki przybyszowe – pędy odrostowe

•                    zawiązek przyszłorocznego pędu.

•                    Pączki są zwykle chronione za pomocą łusek, u niektórych gatunków są one owłosione. Po kształcie, kolorze, wielkości, ułożeniu pączków na pędzie, kształcie, barwie i liczbie ich łusek można rozróżnić gatunek drzewa lub krzewu, gdy pozostaje on w stanie bezlistnym.

•                    pąk szczytowy – występuje na wierzchołkach pędów, na pędzie głównym jest najczęściej największym pączkiem,

•                    pąki boczne, pąki kątowe – występują wzdłuż pędów pod pączkami szczytowymi, najczęściej w pachwinach liści

•                    pąki dodatkowe wytwarzane są przez: robinię akacjową czy czeremchę, tworzą się tuż obok albo tuż nad istniejącym pączkiem bocznym

•                     pąki śpiące – niewidoczne, powstające głównie u gatunków drzew liściastych, nie rozwijające się na wiosnę, mogą pozostać w spoczynku przez wiele lat a rozwijają się w przypadku zniszczenia innych pąków. Pąki śpiące mogą być pobudzone do rozwoju przez silniejszy dopływ światła. Jeśli np. drzewo rosnące w zwarciu zostało odsłonięte, powstają na nim liczne pędy powstałe z pąków śpiących. Takie pędy leśnicy określają mianem: pijawek lub wilków. Dużą skłonność do tworzenia wilków wykazuje: dąb, jesion, wiąz, grab, olsza czarna

•                    pączki przybyszowe – powstają w szczególnych wypadkach (silne zranienia), najczęściej związane jest to z procesami regeneracji.

•                     pączki kwiatowe, z których wyrastają tylko kwiaty:

•                     po jednym kwiecie: magnolia, forsycja, wiele roślin zielnych np. goździk czy tulipan,

•                     wiązki kwiatów: wiąz górski, klon jesionolistny,

•                     kwiatostany: brzoza, olsza, topola

•                     pączki liściowe, z których rozwijają się ulistnione pędy,

•                     pączki mieszane zawierają kwiatostany wraz z kilkoma liśćmi u nasady. Przykładami są: jabłoń, głóg, jarząb i wiele innych

•                     Sposób przetrwania pączków do następnego sezonu wegetacyjnego jest podstawą podziału form życiowych roślin według Raunakiaera na:

•                     rośliny jawnopączkowe (fanerofity),

•                     rośliny niskopączkowe (chamefity),

•                     rośliny naziemnopączkowe (hemikryptofity),

•                     rośliny skrytopączkowe (kryptofity),

•                     rośliny jednoroczne nie zawiązujące pączków zimowych

•                     Fanerofity (gr. phaneros = jawny, phyton = roślina), rośliny jawnopączkowe – jedna z form życiowych roślin. Są to rośliny, których pączki, za pomocą których rośliny odnawiają się, znajdują się na pędach nadziemnych, co najmniej 25 cm nad ziemią. W klimacie umiarkowanym fanerofitami są wszystkie drzewa i krzewy, zarówno te zrzucające liście na zimę, jak i te o zimozielonych liściach. W klimacie tropikalnym do fanerofitów należą niektóre rośliny zielne mające wzniesione pędy, oraz większość epifitów, sukulentów i lian.

•                     Chamefity (gr. chamei = na ziemi, phyton = roślina), rośliny niskopączkowe – jedna z form życiowych roślin. Są to rośliny, których pączki umożliwiające odtworzenie się rośliny w przyszłym sezonie wegetacyjnym występują w dolnych częściach pędu (do ok. 40 cm nad ziemią). Jest to przystosowanie do przetrwania niekorzystnej dla wegetacji pory roku – zimy. Warstwa śniegu lub ściółki ochrania pączki przed przemarznięciem. W klimacie umiarkowanym roślin takich jest wiele. Należą do nich krzewinki (np. wrzos zwyczajny), półkrzewy, których część pędów jest zdrewniała, a część obumiera w niekorzystnych warunkach (np. psianka słodkogórz) oraz rośliny poduszkowe (np. skalnica tatrzańska). Chamefity są bardzo rozpowszechnione w strefach o bardzo surowym klimacie, np. w tundrze lub w wyższych położeniach górskich

...