IPN-Prymas Wyszyński.pdf

(2738 KB) Pobierz

IPN_1_2011.indd

POLACY W LATACH – . YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

??????

Prymas Wyszyski

m stanu i kardynał

653841891.265.png

653841891.276.png

653841891.287.png

653841891.298.png

653841891.001.png

653841891.012.png

653841891.023.png

653841891.033.png

653841891.044.png

653841891.055.png

653841891.066.png

653841891.077.png

653841891.088.png

653841891.099.png

653841891.110.png

653841891.121.png

653841891.132.png

653841891.143.png

653841891.154.png

653841891.165.png

653841891.176.png

653841891.187.png

653841891.198.png

653841891.209.png

653841891.220.png

653841891.231.png

653841891.237.png

653841891.238.png

653841891.239.png

653841891.240.png

653841891.241.png

653841891.242.png

653841891.243.png

653841891.244.png

653841891.245.png

653841891.246.png

653841891.247.png

653841891.248.png

653841891.249.png

653841891.250.png

653841891.251.png

653841891.252.png

653841891.253.png

653841891.254.png

653841891.255.png

653841891.256.png

653841891.257.png

653841891.258.png

653841891.259.png

653841891.260.png

653841891.261.png

653841891.262.png

653841891.263.png

653841891.264.png

653841891.266.png

653841891.267.png

653841891.268.png

653841891.269.png

653841891.270.png

653841891.271.png

653841891.272.png

653841891.273.png

653841891.274.png

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

WSTP

z prymasem Stefanem Wyszy skim (--‚. urodzin oraz

š‚. mierci) s wystarczaj cym powodem, by przypo-

mnie � t wybitn posta � polskiego Ko cioła. Dodatkowo

obchodzimy okr głe rocznice innych wa � nych wyda-

rze z posługi Prymasa Tysi clecia, jak “¤. rocznica

sakry biskupiej, ¤¤. ªlubów Jasnogórskich izwolnienia

z internowania oraz •¤. obchodów milenœ nych. Prymas

Wyszy ski w sposób decyduj cy wpłyn ł na funkcjono-

wanie Ko cioła w PRL, prowadz c go umiej tnie od mo-

mentu rozp tania przez komunistów antyko cielnej

krucjaty (-€•« r.) do powstania „Solidarno ci”. Cho �

obejmował stolic prymasowsk jako najmłodszy bi-

skup, w ród obaw i waha , stał si niekwestionowanym

autorytetem moralnym oraz przywódc Ko cioła i na-

rodu polskiego w trudnym okresie komunizmu. Był

człowiekiem dialogu i porozumienia, ale w sprawach

zasadniczych mówił non possumus . Był wi ziony i bru-

talnie atakowany przez komunistów (m.in. w zwi zku

z or dziem do biskupów niemieckich), a Gomułka mówił

onim jako o„ograniczonym iwyzbytym narodowego

poczucia odpowiedzialno ci” oraz „wojuj cym z naszym

pa stwem ludowym nieodpowiedzialnym pasterzu pa-

sterzy”. Zakl cia komunistycznej propagandy i próby

zdyskredytowania prymasa nie przyniosły spodziewa-

nych efektów. Jeszcze długo słowo „prymas” b dzie si

kojarzyło przede wszystkim ze Stefanem Wyszy skim.

Adam Dziurok

Droga do prymasostwa

Kim był Stefan

Wyszy ski?

Co było powodem,

e prymas August

Hlond zobaczył

wnim człowieka

potraﬁ � cego sprosta �

problemom, przed

którymi stan � ł

Ko-ciół w Polsce

pozakoczeniu

okupacji?

w sobie umiłowanie Boga, Ko cioła i Ojczyzny,

wytrwał natej drodze a�dokoca swego �ycia.

Wcze nie ujawniły si jego wyj tkowe zdol-

no ci intelektualne, dlatego krótko po wi -

ceniach, które otrzymał z r k sufragana wło-

cławskiego Wojciecha Owczarka w -€”• roku,

rozpocz ł studia na Katolickim Uniwersytecie

Lubelskim. Tam studiował prawo kanonicz-

ne, ale główne swoje zainteresowania skie-

rował wstron katolickiej nauki społecznej.

Znalazł si w kr gu o. Jacka Woronieckiego

i ks. Władysława Korniłowicza – wybitnych

ludzi nauki polskiej oraz nieprzeci tnych,

charyzmatycznych przedstawicieli polskiego

Kocioła wokresie midzywojennym. Oni,

jak si cz sto podkre la, wywarli na niego

najwi kszy wpływ, zarówno intelektualny,

jak i duchowy. Kolejny etap jego formacji in-

telektualnej nast pił na przełomie -€”€/-€š‚,

kiedy to odbył podró � naukow po zachodnio-

europejskich o rodkach naukowych zajmuj -

cych si katolick nauk społeczn .

Społecznik

Odrodzona Polska szukała swej własnej

drogi. Po wschodniej stronie granicy powstało

agresywne, ekspansywne pa stwo sowiec-

kie z doktryn utopœ nego i złowieszczego

w skutkach komunizmu, zachodnie pa stwa

równie � prze � ywały powa � ne problemy

gospodarcze, wywołane skutkami Iwojny

wiatowej, wstrz sane cyklicznie przycho-

dz cymi kryzysami gospodarczymi. Klucz

do zrozumienia splotu wydarze po zako -

czeniu II wojny wiatowej, które doprowadziły

Wyszyskiego dobiskupstwa lubelskiego,

a nast pnie do prymasostwa, tkwi w jego

wykształceniu i zaanga � owaniu w rodowi-

sku robotników Włocławka. W tym czasie

ks. Stefan Wyszy ski opowiadał si za zmian

stosunków społecznych, jednak wykluczał

rozwi zania marksistowskie. Jego działalno �

na polu katolickiej nauki społecznej została

zauwa � ona przez prymasa Hlonda, który po-

wołał go w -€š¡ roku do Rady Społecznej przy

prymasie Polski. W nowej sytuacji społecznej,

gospodarczej i politycznej, w jakiej znalazła si

Polska po zako czeniu II wojny wiatowej,

wepiskopacie potrzebni byli ludzie rozumie-

j cy nowe wyzwania stoj ce przed Ko ciołem

w Polsce. W tym czasie autorytet ks. Stefana

Wyszy skiego był ju � niepodwa � alny, tym

bardziej � e umocniony jego zaanga � owaniem

wkonspiracj wokresie okupacji naterenie

Warszawy.

Nowe wyzwanie

W marcu -€•“ roku kard. August Hlond

oznajmił ks. Stefanowi Wyszy skiemu,

� e jest � yczeniem papie � a Piusa XII, aby zo-

stał nast pc zmarłego w grudniu -€•¤ roku

biskupa lubelskiego Mariana Fulmana. Wtym

miejscu otwiera si pole do domysłów, w jakich

okoliczno ciach została podj ta ta decyzja. Kon-

kordat, jaki zawarł rz d II RP ze Stolic Apostol-

sk w -€”¤ roku, został jednostronnie zerwany

przez władze komunistyczne we wrze niu -€•¤

roku, a tym samym przestały obowi zywa �

zasady „zatwierdzania” nominacji biskupich

zestrony władz pastwowych, zawarte war-

tykule --. konkordatu. Nale � y jednak s dzi � ,

� e o nominacji nowego biskupa lubelskiego,

mimo zerwania konkordatu, były poinformo-

wane nowe władze, które nie podniosły zastrze-

�e dotej kandydatury idelegowały naingres

nowego biskupa grup wysokich dostojników

pa stwowych.

Wyszyskiego osobicie, rzucały si

w oczy arystokratyczna postawa i manie-

ry wysokiego i nieco kostycznego hierarchy.

By � mo � e wpływ na to miało jego pochodzenie.

Urodził si w -€‚- roku w rodzinie zdeklaso-

wanej szlachty podlaskiej. Ojciec Stanisław

był organist w paraﬁ i Zuzela, matka Julianna

z domu Karp prawdopodobnie równie � pocho-

dziła zdrobnej szlachty podlaskiej. Rodzina

przyszłego prymasa była „po polsku” pobo � na,

a szczególny rodzaj przywi zania do Matki

Boskiej Jasnogórskiej odziedziczył po ojcu, któ-

ry regularnie pielgrzymował do Cz stochowy.

Wykształcenie otrzymał wprywatnej szkole

realnej w Warszawie, w gimnazjum w Łom � y

oraz liceum we Włocławku. W -“. roku � ycia

postanowił wybra � drog kapła sk . Ł cz c

Ks. Jerzy Myszor

P rzypadaj ce w tym roku dwie rocznice zwi zane

S tarszym, pami taj cym ks. Stefana

653841891.275.png

653841891.277.png

653841891.278.png

653841891.279.png

653841891.280.png

653841891.281.png

653841891.282.png

653841891.283.png

653841891.284.png

653841891.285.png

653841891.286.png

653841891.288.png

653841891.289.png

653841891.290.png

653841891.291.png

653841891.292.png

653841891.293.png

653841891.294.png

653841891.295.png

653841891.296.png

653841891.297.png

653841891.299.png

653841891.300.png

653841891.301.png

653841891.302.png

653841891.303.png

653841891.304.png

653841891.305.png

653841891.306.png

653841891.307.png

653841891.308.png

653841891.002.png

653841891.003.png

653841891.004.png

653841891.005.png

653841891.006.png

653841891.007.png

653841891.008.png

653841891.009.png

653841891.010.png

653841891.011.png

653841891.013.png

653841891.014.png

653841891.015.png

653841891.016.png

653841891.017.png

653841891.018.png

653841891.019.png

653841891.020.png

653841891.021.png

653841891.022.png

653841891.024.png

653841891.025.png

653841891.026.png

653841891.027.png

653841891.028.png

653841891.029.png

653841891.030.png

653841891.031.png

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

TRUDNY DIALOG

Kociół chce

porozumienia

Ko-ciół zawsze chce

porozumienia, nawet

wtedy, gdy trzeba

czyni� ust„pstwa

– pisał prymas

Stefan Wyszy ski

o porozumieniu,

jakie episkopat

zawarł

z komunistycznym

re imem

†‡ kwietnia †ˆ‰Š r.

„na przetrwanie”. Wierzyłem, e uło enie

stosunków jest konieczne, podobnie jak nie-

unikniony jest fakt współistnienia Narodu

o •wiatopogl � dzie katolickim z materiali-

zmem upa stwowionym (…) .

Zaciskanie p€tli

Komuni ci nie zamierzali jednak prze-

strzega� paktu. Wkilka dni pojego podpisaniu

utworzyli Urz d do Spraw Wyzna , b d cy na-

rz dziem walki z Ko ciołem – koordynuj cym

represje administracyjne, realizowane m.in.

przez Ministerstwo Finansów iMinisterstwo

O wiaty przy cisłej współpracy z bezpiek .

W styczniu -€¤- r., ingeruj c w polityk per-

sonaln Ko cioła, komuni ci usun li admini-

stratorów apostolskich z Gda ska, Gorzowa

Wielkopolskiego, Olsztyna, Opola iWrocła-

wia, a jednocze nie zmusili kapituły do wy-

boru wskazanych przez władz wikariuszy.

By nie prowokowa � schizmy, prymas udzielił

narzuconym hierarchom jurysdykcji. W ci gu

kolejnych lat spadały nast pne ciosy: dynami-

zowanie działa tzw. ruchu ksi � y patriotów

– czyli duchownych serwilistycznych wobec

re�imu, likwidacja ni�szych seminariów du-

chownych, wygnanie biskupów z diecezji kato-

wickiej, a pó¯niej krakowskiej, przeprowadze-

nie tzw. procesu kurii krakowskiej. Wreszcie

€ lutego -€¤” r. komuni ci wydali dekret o ob-

sadzaniu duchownych stanowisk ko cielnych,

w którym nadali sobie prawo bezpo redniej

ingerencji w polityk personaln Ko cioła. De-

kret stanowił, �eka�de objcie lub zwolnienie

ze stanowiska ko cielnego (m.in. proboszczów,

administratorów diecezji itp.) wymaga zgody

władzy pa stwowej. Jednocze nie nakazano

duchownym składanie lubowania na wierno �

PRL. Dekret miał by� narzdziem wymuszania

lojalno ci wobec re � imu i ułatwiał promowanie

w Ko ciele „ksi � y patriotów”.

Nie moemy

Uznanie dekretu le � ało poza granicami

ust pstw, do jakich zdolny był Ko ciół. Odpo-

wiedzi biskupów był, sformułowany w maju

-€¤š r., memoriał, który koczyło głone zdanie:

rzeczy Bo ych na ołtarzach cesarza składa

nam nie wolno. Non possumus. Konse-

kwencj oporu wobec samowoli re � imu było

internowanie prymasa, które nast piło cztery

miesi ce pó¯niej. Kardynał Wyszy ski był

gotów na t oﬁ ar . Jak bowiem pisał: ˆle si

wyrzeka buntu przeciw łotrom, a wierni

musz widzie� nieugitego pasterza, który

nie zgadza si na upokarzanie Ko cioła. Pod-

kre lał wi ¯ z narodem: Były takie sytuacje

dla Ko•cioła, e•my przegrywali z rz � dami.

I nadal mo emy przegrywa z rz � dem, takim

czy innym, z parti � – tak � czy inn � , z pa -

stwem – takim czy innym, ale nie wolno nam

przegrywa z Narodem!

przez Ko ciół z komunistami. Został nie-

ufnie przyj ty przez Stolic Apostolsk .

Niebyło tak�e jednomylnoci wpolskim epi-

skopacie – zdecydowanym przeciwnikiem

takiego porozumienia był m.in. kard. Adam

Stefan Sapieha. Jego zdaniem, cena była zbyt

wysoka. Komuni ci, oferuj c iluzoryczne gwa-

rancje minimum swobód religœ nych, zmusili

episkopat do zobowi zania si m.in. do naucza-

nia wiernych poszanowania prawa i władzy

pa stwowej, akceptacji tworzenia kołchozów,

pot pienia działalno ci konspiracyjnej i ka-

rania duchownych, którzy j wspieraj , a tak-

� e do zło � enia deklaracji, � e Ko ciół b dzie

przeciwstawiał si zwłaszcza nadu ywaniu

uczu religijnych wcelach antypastwowych.

Jednocze nie władza rozpocz ła kampani

propagandow , w której akcentowano w tki

porozumienia, mog ce wiadczy � o rzekomej

lojalno ci hierarchii duchownej wobec re � imu.

Arcybiskup Wyszy ski był zdania, � e po-

rozumienie mo � e zagwarantowa � Ko ciołowi

mo � liwo � sprawowania posługi kapła skiej,

aduchownych uchroni� przed represjami.

Podkre lał: ycie polskie powinno nam by

drogie i •wi te. Nie wolno go niepotrzebnie

nara a . Krwi � polsk � nie wolno szafowa

w bezcelowych rozgrywkach. Naród musi

pozosta silny, ywotny, zdolny do urzeczy-

wistnienia tego, co jutro ma stanowi jego

wielko• . Dlatego pisał: Nie byłem koniunk-

turalny, nie politykowałem, nie stawiałem

Prymas Polski abp Stefan WyszyŒski.

StyczeŒ • r.

Filip Musiał

B ył to pierwszy taki dokument podpisany

653841891.032.png

653841891.034.png

653841891.035.png

653841891.036.png

653841891.037.png

653841891.038.png

653841891.039.png

653841891.040.png

653841891.041.png

653841891.042.png

653841891.043.png

653841891.045.png

653841891.046.png

653841891.047.png

653841891.048.png

653841891.049.png

653841891.050.png

653841891.051.png

653841891.052.png

653841891.053.png

653841891.054.png

653841891.056.png

653841891.057.png

653841891.058.png

653841891.059.png

653841891.060.png

653841891.061.png

653841891.062.png

653841891.063.png

653841891.064.png

653841891.065.png

653841891.067.png

653841891.068.png

653841891.069.png

653841891.070.png

653841891.071.png

653841891.072.png

653841891.073.png

653841891.074.png

653841891.075.png

653841891.076.png

653841891.078.png

653841891.079.png

653841891.080.png

653841891.081.png

653841891.082.png

653841891.083.png

653841891.084.png

653841891.085.png

653841891.086.png

653841891.087.png

653841891.089.png

653841891.090.png

653841891.091.png

653841891.092.png

653841891.093.png

653841891.094.png

653841891.095.png

653841891.096.png

653841891.097.png

653841891.098.png

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

SZYKANY I REPRESJE

„ Człowiek bezprawny”

Tak nazwał siebie

prymas Wyszy ski,

którego komuni-ci

przez Ž lata trzymali

wmiejscach

odosobnienia, formalnie

nie przedstawiaj � c

adnych zarzutów,

nie wskazuj � c tak e, jak

długo potrwa takara.

„-”š”. Tam oprócz funkcjonariuszy UB cze-

kali na niego równie � , przeniesieni z innych

wi zie i pozyskani wcze niej do współpracy

z bezpiek , współwi ¯niowie – ks. Stanisław

Skorodecki (ps. „Krystyna”) oraz s. Maria

Leonia Graczyk (ps. „Ptaszy ska”). Cały czas

składali funkcjonariuszom MBP pisemne

meldunki o zachowaniu i wypowiedziach

„podopiecznego”, jak wraportach bezpieki na-

zywano prymasa. Niezale � nie od dozoru i in-

wigilacji, w pomieszczeniach przeznaczonych

dla prymasa zainstalowane były urz dzenia

podsłuchowe. Kardynał zdawał sobie spraw

zcigłej obserwacji. Kiedy podstawiono mu

sanki przed dom w ogrodzie, stwierdził: „Oni

namawiaj na sanki, bo im widocznie zdj cie

potrzebne – potem Bida [dyrektor Urz du

do Spraw Wyzna – według Wyszy skiego,

odpowiedzialny za jego uwi zienie] b dzie

tr bił na lewo i prawo: prosz , patrzcie jak

Prymasowi dobrze, na sankach sobie je¯dzi.

Niema głupich”.

Jak „zwykły przest€pca”

Pocz tkowo prymas nie mógł prowadzi �

korespondencji, z czasem pozwolono mu pisa �

z ojcem. Korespondencja podlegała kontroli

i cenzurze, a pó¯niej listów nie przekazywa-

no, a jedynie odczytywano. Gdy pod koniec

-€¤šr. prymas otrzymał paczk zartykułami

� ywno ciowymi oraz lekarstwami, podda-

no j dokładnej analizie chemicznej. Chodzi-

ło o ustalenie, czy artykuły nie zawieraj

trucizny lub jakich rodków chemicznych

doutajonego pisania. Wi¯nia pilnowało €‚

� ołnierzy KBW, którzy mieli ograniczone wy-

jazdy do domów oraz zakaz odwiedzin przez

rodziny. Równocze nie gromadzono materia-

ły, które mogły by � wykorzystane przeciwko

kard. Wyszy skiemu. Opracowano wst pny

plan ledztwa w zwi zku z „całokształtem

jego antypa stwowej i antynarodowej dzia-

łalnoci”. Oczekiwano odniego „odpowiedniej

postawy”, je li „nie chce by � potraktowany

jako zwykły przest pca”. Ostatecznie wycofa-

no si z formalnego ledztwa. Po ujawnieniu

przez zbiegłego na Zachód płk. MBP Józefa

ªwiatły miejsca przetrzymywania prymasa,

przewieziono go do Prudnika. Złagodzenie

re � imu wi ziennego nast piło w pa¯dzierniku

-€¤¤r., poprzeniesieniu doklasztoru naza-

retanek w bieszczadzkiej Koma czy. Po roku

trzej wysłannicy partyjni zjawili si u prymasa

z misj od Gomułki w sprawie jego powrotu.

Prymas wrócił na zajmowane uprzednio sta-

nowiska kocielne, stajcsi niekwestiono-

wanym autorytetem religœ nym, moralnym,

społecznym i politycznym.

Wiesław Jan Wysocki

Ko ciół–pa stwo na pocz tku lat ¤‚.

XX w., kolejne ciosy, jakie spotykały

Kociół, powodowały, �epogłoski oareszto-

waniu prymasa stawały si coraz cz stsze.

Ogłoszenie dekretu z lutego -€¤š r. o obsadzie

stanowisk ko cielnych oznaczało w praktyce

wprowadzenie w Polsce sowieckiego modelu

„administrowania” Cerkwi . Zdecydowana

odpowied¯ episkopatu w memoriale „ Non

possumus ” z « maja -€¤š r. przypiecz towa-

ła los prymasa. Naciskano jeszcze naniego,

by pot pił biskupa kieleckiego Czesława

Kaczmarka, którego proces wła nie si za-

ko czył. Kardynał Wyszy ski zaprotestował

jednak przeciwko procesowi i tego rodzaju me-

todom walki politycznej. Decyzj oaresztowa-

niu prymasa podj li prawdopodobnie Bolesław

Bierut z Jakubem Bermanem. Najpierw spraw

t dyskutowano na posiedzeniu Sekretariatu

Biura Politycznego KC PZPR, a nast pnie

Prezydium Rz du posłusznie wydało uchwał

zakazuj c prymasowi sprawowania wszel-

kich funkcji na stanowiskach ko cielnych.

Motywy tej decyzji wyjaniał komunikat rz-

du z ”€ wrze nia -€¤š r., w którym stwierdzono,

� e stało si to „na skutek uporczywego, mimo

wielokrotnych ostrze � e , nadu � ywania przez

ks. Arcybiskupa Stefana Wyszy skiego piasto-

wanych przez niego funkcji ko cielnych dla

łamania zasad Porozumienia, prowadzenia ak-

cji podburzaj cej i wytwarzania atmosfery j -

trzenia, sprzyjajcej (…) wrogiej działalnoci”.

Na sankach

Aresztowany pó¯nym wieczorem ”¤

wrze nia -€¤š r. w swojej siedzibie, przy ul.

Miodowej wWarszawie, prymas został prze-

wieziony do Rywałdu Królewskiego koło

Lidzbarka. Pierwotnie władze zamierza-

ły osadzi � go w klasztorze w ªwi tej Lipce,

Kardynał WyszyŒski na spacerze

w KomaŒczy, gdzie, cho• izolowany,

mógł porusza• si— po okolicy

ale przestraszono si ruchu p tniczego do tego

sanktuarium iwybrano bardziej ustronne

miejsce. Po ponad dwóch tygodniach aresz-

tanta przeniesiono do klasztoru w Stoczku

Warmi skim, który oznaczono kryptonimem

Z ag szczaj ca si atmosfera na linii

653841891.100.png

653841891.101.png

653841891.102.png

653841891.103.png

653841891.104.png

653841891.105.png

653841891.106.png

653841891.107.png

653841891.108.png

653841891.109.png

653841891.111.png

653841891.112.png

653841891.113.png

653841891.114.png

653841891.115.png

653841891.116.png

653841891.117.png

653841891.118.png

653841891.119.png

653841891.120.png

653841891.122.png

653841891.123.png

653841891.124.png

653841891.125.png

653841891.126.png

653841891.127.png

653841891.128.png

653841891.129.png

653841891.130.png

653841891.131.png

653841891.133.png

653841891.134.png

653841891.135.png

653841891.136.png

653841891.137.png

653841891.138.png

653841891.139.png

653841891.140.png

653841891.141.png

653841891.142.png

653841891.144.png

653841891.145.png

653841891.146.png

653841891.147.png

653841891.148.png

653841891.149.png

653841891.150.png

653841891.151.png

653841891.152.png

653841891.153.png

653841891.155.png

653841891.156.png

653841891.157.png

653841891.158.png

653841891.159.png

653841891.160.png

653841891.161.png

653841891.162.png

653841891.163.png

653841891.164.png

653841891.166.png

653841891.167.png

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

PRYMAS WYSZY SKI • � – ��

WOBEC KOMUNIZMU

Było wielu m„nych

i -wiatłych przywódców

Ko-cioła wEuropie

Wschodniej, lecz tylko

prymas Wyszy ski miał

przez wiele lat realny

wpływ na dzieje Ko-cioła

inarodu wswoim kraju.

nowanych przez komunizm był podobny.

W konfrontacji z machin pa stwa, które

wiadomie prowadziło walk z religi , albo ule-

gali, poddajcsi naciskom, albo stawiali opór,

za który przyszło im cz sto płaci � cen wielu

lat sp dzonych w wi zieniu b d¯ na wygnaniu.

Tak � e prymas Polski nie unikn ł prze lado-

wa , ale jednocze nie potraﬁ ł wykorzysta �

polityczn koniunktur , aby nie tylko odzy-

ska � wolno � , ale tak � e skutecznie poszerza �

granice wolno ci Ko cioła w Polsce. Kwesti

nienajmniejszej wagi był fakt, �egłówna fala

represji antyko cielnych przyszła w Polsce

pó¯niej ani � eli w innych krajach. Wynikało

to z logiki walki politycznej, podj tej przez

komunistów, dotycz cej całego obszaru Europy

ªrodkowo-Wschodniej, który opanowali

po -€•¤ r. Pierwsza fala represji, jakie dotkn ły

Ko cioła, była elementem rozlicze wojennych.

Pierwszym aresztowanym iskazanym hie-

rarch był metropolita Zagrzebia abp Alojzy

Stepinac, którego oskar � ano o współprac w la-

tach wojny z ustaszami, rodzimymi faszystami.

Podobnie było na Słowacji, gdzie aresztowano

biskupów, którzy wspierali słowackie pastwo,

na którego czele stał jako prezydent ks. Jozef

Tiso. W ród nich był m.in. bp Ján Vojtaššák,

biskup spiski, wiceprzewodnicz cy Rady

Pa stwa. O sprzyjanie dawnemu re � imowi

oskar � ony został prymas W gier kard. József

Mindszenty, którego aresztowanie w grud-

niu -€•« r. oraz pó¯niejszy proces pokazowy

były szokiem dla całego wiata. Nieco inaczej

wygl dała sytuacja w Czechach, gdzie metro-

polit praskim, a zarazem prymasem Czech

został w -€•¤ r. były wi zie nazistowskich

obozów koncentracyjnych abp Josef Beran.

Dopóki komuni ci nie zdobyli całej władzy

w Czechosłowacji, Ko ciół, cho � atakowany,

nie był nara � ony na ﬁ zyczne represje. Dopiero

popuczu w lutym -€•« r., kiedy komunici

przej li cał władz , rozpocz li oni brutalne

prze ladowania Ko cioła. Jeszcze bardziej tra-

giczny był los biskupów na obszarach bezpo-

rednio wcielonych do Zwi zku Sowieckiego.

Wkrótkim czasie praktycznie wszyscy biskupi

na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie zostali

aresztowani b d¯ wygnani. Jeszcze okrut-

niej rozprawiono si z katolikami obrz dku

š› paœdziernika ž› r. Prymas Polski wrócił do Warszawy po Ÿ-letnim okresie pozbawienia

wolno¢ci

Roztropno

prymasa

wschodniego, czyli unitami. Opornych hierar-

chów zamkni to w łagrach i wi zieniach wraz

z metropolit wi kszym Lwowa abp. Josipem

Slipyjem. Innych wcielono przymusowo doro-

syjskiej Cerkwi prawosławnej. Taki sam los

spotkał unitów na wschodzie Słowacji oraz

w Rumunii.

Taktyka salami

Sytuacja w Polsce była odmienna. Istniało

silne podziemie niepodległo ciowe oraz wpły-

wowa opozycja polityczna skupiona wokół PSL

i wicepremiera Stanisława Mikołajczyka. Ko-

muni ci zastosowali wi c w praktyce taktyk ,

któr przywódca w gierski Matyjas Rakosi

nazwał „krajaniem salami”, zalecaj c rozło-

� enie walki z opozycj w czasie i niszczenie

jej segment po segmencie. W Polsce najpierw

trzeba było upora � si z podziemiem, pó¯niej

zMikołajczykiem, aby wreszcie zcał sił ude-

rzy � w Ko ciół. Stalin przekonywał Bieruta,

� e nie chodzi o to, aby aresztowa � i wsadzi �

do wi zienia prymasa, ale aby pozyska � go.

Taka dyrektywa stwarzała szans dla abp.

Wyszyskiego, który w -€•« r. obejmował

urz d w momencie, gdy zaostrzała si sytu-

acja wewn trzna i mi dzynarodowa. Prymas

miał wiadomo � , � e znaczna cz � przemian

społecznych jest nieuchronna, dlatego nie pro-

testował przeciwko reformie rolnej czy nacjo-

nalizacji przemysłu. Nie miał tak � e złudze ,

w odró�nieniu odwielu innych biskupów,

co do trwało ci systemu komunistycznego.

Dlatego d � ył do osi gni cia porozumienia

z komunistami, które dawałoby gwarancje

prawne Ko ciołowi. Samodzielnie podj ł de-

cyzj o podpisaniu porozumienia z władzami

w kwietniu -€¤‚ r. Oznaczało ono akceptacj

systemu komunistycznego, ale tak � e wyznacza-

ło granice suwerennoci Kocioła. Podpisujc

ten dokument, prymas brał na siebie wielk

odpowiedzialno � , poniewa � porozumienie

nie było akceptowane zarówno przez wielu bi-

skupów w kraju, jak i przez Stolic Apostolsk .

Cho � zostało przez władze złamane, a prymasa

uwi ziono, sw taktyk odwlekł czas najbar-

dziej brutalnych represji antyko cielnych.

Dlatego wpa¯dzierniku -€¤“r. mógł wróci�

do Warszawy nie tylko jako narodowy m czen-

nik, niezłomny obro ca Ko cioła, ale i duchowy

przywódca narodu, którego autorytet tak � e

władzom był potrzebny. Dawało to prymasowi

mo�liwo� działania. Odwołujcsi dowiary

narodu oraz jego suwerennych praw, skutecz-

nie poszerzał wolno � Ko cioła i przestrze

swobód obywatelskich. Andrzej Grajewski

L os wi kszo ci biskupów na obszarach opa-

653841891.168.png

653841891.169.png

653841891.170.png

653841891.171.png

653841891.172.png

653841891.173.png

653841891.174.png

653841891.175.png

653841891.177.png

653841891.178.png

653841891.179.png

653841891.180.png

653841891.181.png

653841891.182.png

653841891.183.png

653841891.184.png

653841891.185.png

653841891.186.png

653841891.188.png

653841891.189.png

653841891.190.png

653841891.191.png

653841891.192.png

653841891.193.png

653841891.194.png

653841891.195.png

653841891.196.png

653841891.197.png

653841891.199.png

653841891.200.png

653841891.201.png

653841891.202.png

653841891.203.png

653841891.204.png

653841891.205.png

653841891.206.png

653841891.207.png

653841891.208.png

653841891.210.png

653841891.211.png

653841891.212.png

653841891.213.png

653841891.214.png

653841891.215.png

653841891.216.png

653841891.217.png

653841891.218.png

653841891.219.png

653841891.221.png

653841891.222.png

653841891.223.png

653841891.224.png

653841891.225.png

653841891.226.png

653841891.227.png

653841891.228.png

653841891.229.png

653841891.230.png

653841891.232.png

653841891.233.png

653841891.234.png

653841891.235.png

653841891.236.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

IPN-Księża ratujący Żydów.pdf (2939 KB)
IPN-Księża ratujący Żydów.jpg (139 KB)
IPN-Wojna z Kościolem 1956-1966.pdf (1044 KB)
IPN-Wojna z Kościolem 1956-1966.jpg (154 KB)
IPN-Polska między Hitlerem a Stalinem.pdf (6911 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin