Figle z jezykiem - poradnik jezykowy - Jerzy Podracki.txt

(601 KB) Pobierz
Polszczyzna


nam



PORADNIK J�ZYKOWY DLA KA�DEGO
pod redakcj� JERZEGO PODRACKIEGO

111.11
Tomasz Bereda Maria Dolacka i   Halina Marsza�ek �      Jerzy Podracki Anna Strza�kowska Ma�gorzata Wodiczko
Wydawnictwo MEDIUM

SPIS TRE�CI
Wst�p (J. Podracki) ................................ 9
ROZDZIA� PIERWSZY
Troch� teorii
(Jerzy Podracki)
J�zyk i jego funkcje .............................. 11
Funkcja komunikatywna (14) Funkcja ekspresywna (14) Funkcja impresywna (15) Funkcja poetycka (15) Funkcja symboliczna (16)
Co to jest b��d j�zykowy? . .......................... 16
Czy wszyscy i wsz�dzie m�wimy jednakowo? .............. 20
ROZDZIA� DRUGI
Jak wymawiamy wyrazy?
(Tomasz Bereda)
Kilka uwag wst�pnych ............................ 25
W poszukiwaniu zasad poprawnej wymowy ................. 25
Jeszcze par� informacji ............................ 26
K�opoty z g�oskami nosowymi ........................ 27
Wymowa � i � ................................. 27
Wymowa po��cze� typu on, om przed sp�g�oskami szczelinowymi ..... 29
Tajemnicza g�oska r) .............................. 30
Wymowa niekt�rych sp�g�osek ...................... 30
G czy g', kcT.yk'7  ............................... 30
Czy rozr�niamy w wymowie ch i h? ..................... 31
� potrzebne i niepotrzebne .......................... 32
Trudne po��czenia g�osek .......................... 32
Wymowa wyraz�w typu biologia, priorytet .................. 32
Wymowa grup samog�oskowych typu ea, au, ai ............... 33
Przyimki rozszerzone o dodatkowe e ..................... 34
Sp�g�oska d�wi�czna czy bezd�wi�czna ................. 35
Wyrazy typu ofensywa, striptizerka ..................... 35
W po sp�g�osce bezd�wi�cznej ........................ 36
Upodobnienia mi�dzywyrazowe sp�g�osek ................. 36
Inne upodobnienia .............................. 37
Grupy trz, drz i d� ............................... 38
Z przed sp�g�oskami mi�kkimi oraz przed sz, z, cz ............. 39
O uproszczeniach ............................... 39
Przyrostki -wski, -uistwo ........................... 40
Jak wymawia� wyrazy siad�, ziarnko itp.? .................. 40

Uproszczenia grup sp�g�oskowych w liczebnikach ............. 41
Wp�yw wymowy gwarowej ......................... 41
Nie zawsze na przedostatniej sylabie (czyli o akcencie) ........ 42
Akcent wyraz�w typu czytali�my, pisa�bym, osiemset ........... 42
Formy pierwszej i drugiej osoby liozby mnogiej czasu przesz�ego (widzieli�my, widzieli�cie) (42) Formy trybu warunkowego (42) Liczebniki typu czterysta, pi��set (43) Wyrazy z przyciskiem na trzeciej sylabie od ko�ca ............. 43
Wyrazy zapo�yczone zako�czane na -ika, -yka (43) Wyrazy pochodzenia obcego zako�czone na -ik, -yk (43) Inne wyrazy pochodzenia obcego (44) Wyrazy z akcentem na ostatniej sylabie ................... 44
Akcent chwiejny . . /............................ 45
Wyrazy nie maj�ce samodzielnego akcentu ................. 45
Akcent na pierwszeir�ylabie ......................... 46
Akcent obcych nazw w�asnych oraz innych nie spolszczonych wyraz�w i wyra�e� .... i .............................. 47
Wymowa nazw obcych ............................ 48
Trudno�ci w przej�ciu wymowy oryginalnej ................. 48
Odmiana nazwisk obcych a ich wymowa .................. 50
Spolszczanie niekt�rych obcych nazw w�asnych .............. 51
ROZDZIA� TRZECI
Z fleksj� na ty
(Maria Dolacka)
J�zyk polski - trudny nie tylko dla cudzoziemc�w ..........
Nazywam si�... ................................
Dwa s�owa o przedstawianiu si� .......................
Mam na imi� Hugo .............................. 57
Odmiana polskich imion - k�opoty z mianownikiem i wo�aczem ..... 58
Trudniejsze formy polskich nazwisk m�czyzn ............... 59
Nazwiska zako�czone na samog�osk� -a ................. 59
Nazwiska zako�czone na samog�osk� -e ................. 59
Nazwiska zako�czone na samog�osk� -o ................. 60
Nazwiska zako�czone na samog�osk� -i (-y)................ 61
Nazwiska zako�czone na sp�g�osk� ................... 62
Nazwiska wielocz�onowe .......................... 63
Trudniejsze formy polskich nazwisk kobiet ................. 63
Nazwiska �e�skie w postaci m�skiej ................... 63
Nazwiska zako�czone na -owa, -�wna, -ina (-yna), -anka ........ 64
Nazwiska typu Zimny ........................... 65
Nazwiska dwucz�onowe .......................... 66
Czy odmienia� imiona i nazwiska cudzoziemc�w? ............. 66

Mieszkam w... ................................. 70
Polskie nazwy miejscowe s� odmienne .................... 70
W Jaros�awiu, w Karczewie, w Go�dapi ................... 71
W Limanowej, w Cz�stochowie, w Charzykowach .............. 73
W Zakopanem ................................. 74
W Bia�ej Podlaskiej, w Bia�ymstoku ..................... 75
Czy odmienia� obce nazwy miejscowe? .................... 75
Kt�r� ko�c�wk� wybra� w dope�niaczu? ................... 76
Wyraz znany, ale jak go odmienia�? .................... 77
Rzeczowniki .................................. 77
Rzeczowniki odmienne i nieodmienne ................... 77
Rzeczowniki o niepe�nej odmianie ..................... 79
Trudniejsze formy przypadkowe ...................... 82
Mianownik liczby pojedynczej (82) Dope�niacz liczby pojedynczej (83) Celownik liczby pojedynczej (84) Biernik liczby pojedynczej (85) Miejscownik liczby pojedynczej (85) Wo�acz liczby pojedynczej (86) Mianownik liczby mnogiej (86) Dope�niacz liczby mnogiej (87) Biernik liczby mnogiej (90) Narz�dnik liczby mnogiej (90) K�opotliwe rzeczowniki ............................ 91
Cudzys��w (91) Statua (91) Rzeczpospolita (92) Procent (92) Wolt, gram i inne (93) Manna (93) S�dzia i hrabia (94) Oka, ucha, oczy, uszy i r�ce (94) Mieszcznin (95) Przyjaciel (96) Bu�garski lew (96) Przymiotniki .................................. 96
Liczebniki ................................... 98
Pi��, dziesi�� ................................. 98
Pi�ty, dziesi�ty .............................. 100
Pi�cioro, dziesi�cioro ........................... 101
Ma�o, du�o ................................. 103
P�l, pi�� dziesi�tych ............................ 104
Zaimki ./.................................. 104
Mi czy/mnie? ............................... 104
Go czyje? ................................. 105
Je czy ich? ................................. 106
Te /�yto? ................................. 107
Te/czy t�? ................................. 107
Ka�de? .../............................... 108
Osobowe formy czasownik�w ........................ 108
Lubiej� i rozumiej� ............................ 109
Ss� czy ssdj�? ............................... 109
Wzi��e� ciy wzi�le�? ............................ 110
Znikn�t/kzy znikt? ............................. 111
Pielita^zy p�tla? ............................. 112
Szlam, szed�em... ............................. 112
�piewajmy i ta�czyjmy .......................... 113
/                                                    J

ROZDZIA� CZWARTY
Skomplikowane konstrukcje sk�adniowe
(Jerzy Podracki)
Liczebniki polskie, czyli o wyrazach, z kt�rymi nikt nie mo�e
sobie poradzi� ...... 7 .......................... 115
Daty .........../.......................... 123
To wydaje si� by� niepoprawne ...................... 125
Niesforne przyimki ../............................ 127
Kariera przyimka dla f ............................ 128
Jad� na miasto czy da miasta? ........................ 130
Nie piszemy na adrejs, nie dzwonimy na numer\ .............. 133
Jak pytamy o cen�y .............................. 134
Okolo po�udnia i oaolo stu z�otych ...................... 134
Przed laty, ale sprzed lat ........................... 135
Czasowniki z r�nymi przyimkami ..................... 136
Przyimki wt�rne ............................... 140
Id�c przez most, wiatr zerwa� mi czapk� ................. 142
Czy �atwo ��czy� zdania? .......................... 147
Co z zaimkiem co? ............................... 147
Co z zaimkiem kt�ry? ............................. 148
Kiedy kt�ry, kiedy gdzie? ........................... 150
Kiedy kt�ry, kiedy jaki? ........................... 151
Co ze sp�jnikiem a? .............................. 152
Jak sobie radzi� ze sp�jnikami podwojonymi? ................ 153
Cz�stki �e�my, �eby�cie, co�my itp. ..................... 155
ROZDZIA� PI�TY
Swawole s�owotw�rcze
(Anna Strzafkowska)
Czy wiemy, co to jest s�owotw�rstwo? .................. 157
Kr�tka kotara paliwowa ........................... 158
Osi�gi techniczne ............................... 161
Jak tytu�owa� kobiet�? ........................... 162
Tylnie siedzenie ................................ 165
Zaspakaja�, wlancza� i inne k�opoty ................... 165
Wzmo�ona ogl�dalno�� ........................... 168
Stopniowanie przymiotnik�w - najostatniejsze wiadomo�ci ..... 169
Budapeszte�ski czy budapeszta�ski, zabrski czy zabrza�ski? .... 170

ROZDZIA� SZ�STY
St�wa, s�owa, s�owa...
(Halina Marszatek)
S�ownictwo tworzywem j�zyka ......................	173
Dlaczego s�owa p�ataj� nam figle? ....................	176
Wybieramy s�owa ..............................	177
Czy znamy s�owa? ..............................	177
Co lepsze - mie� w�sy czy posiada� brod�? ................	179
Mie�-posiada� .............................	179
Twierdzi� - stwierdzi� ..........................	180
Liczba - ilo�� ...............................	182
Przez - poprzez ..............................	182
Czy mo�na oszcz�dnie szafowa�? ......................	183
Tworzymy nowe s�owa ...........................	185
Umakijowa� czy umalowa�? ........................	185
S�owa zmieniaj� znaczenie .......................	187
Architekt ..................................	188
Autor ....................................	188
Dyrygent ..................................	189
Kondycja ..................................	189
Generacja .................................	190
Wyraz obcy - czy zawsze potrzebny? ..................	190
Inflancja czy inflacja? ............................	192
Czy duet to dublet? .............
Zgłoś jeśli naruszono regulamin