Narodziny i rozwój państwa Osmanów (1280-1520).pdf

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 1 of 3

Historia Imperium cz.I

DodaneprzezDarkoldnia25marzec2005

PowrótdoDziałTematyczny || PowrótdoDziałArtykułów

NarodzinyirozwójpaństwaOsmanów

(12801520)

UpadekautorytetukonijskichSeldŜukówprzyniósłwefekcie

usamodzielnieniesiępomniejszychpaństewekwAnatolii,zaleŜnych

dotychczasdosułtanaRumu.Niektóreztychpaństewekzachowały

charakterplemienny,inneutworzyłysięwokółcharyzmatycznych

wodzów.NazachodzieAnatoliinajwiększeznaczenieuzyskałyemiraty

Mentee(stolicawMugli),AydiniSuruhan(stolicawMenisie).

ProwadziłyoneoŜywionyhandelzWenecją.Wcentrumpółwyspu

najpotęŜniejszebyłoksięstwoGermiyan,zaśnapołudniuurośliwładcy

Karamanii,którzyzczasemsięgnęliposeldŜuckąstolicęKonyę.

NajwiększąkarieręzrobiłojednakmałepaństewkopołoŜoneprzysamej

granicyzBizancjum,załoŜoneprzeztureckiegowodzaOsmana.

Skromnepoczątkiiorganizacjapaństwa12801360

OjciecOsmana,Ertogrul,przybyłdoAnatoliiwczasienajazdówmongolskich,uzyskującodseldŜuckiego

sułtanaIkonium,AlaadDinaKejKubadaI(12191239)pastwiskazimowewrejonieSögüd(kołoBursy).

JakoseldŜuckilennikprowadziłonciągłewalkizBizancjum.SynjegoOsman(wciąŜnasłuŜbiesułtana

Ikonium)rozpocząłbudowaćwBityniiwłasnepaństewko.Ok.1300r.Osmanrozpocząłbiciewłasnej

monetyoraznakazałwymienianiawłasnegonazwiskawpiątkowejmodlitwie(chatbie).

W1301r.wbitwiepodNikodemiązadałklęskęwojskombizantyjskim,aleKatalończycyRogeradeFlor

zdołaliwyprzećgozazjatyckichposiadłościcesarza.TymczasemseldŜuckisułtanatIkoniumrozpadłsięna

ok.10księstw.WtedytopaństewkoOsmanauzyskałoniezaleŜność.JeszczezaŜyciaOsmanaw1326r.,

jegosyninastępcaOrchanwkroczyłdobizantyjskiejBrusy,czyniączniejpierwsząstolicęprzyszłego

państwa.W1330r.zdobyłNiceę(dawnąstolicęLaskoriosówiPaleologów).Wsiedemlatpóźniejpadła

Nikodemia.

WpołowieXIVw.Orchanwmieszałsięwbizantyjskąwojnędomową,uzyskującrękęgreckiejksięŜniczki

TeodoryipierwszezdobyczenaBałkanach.Dozajętegow1354r.Gallipoli(tur.Gelibolu)dołączyłwkrótce

Adrianopol(tur.Edirne),zajętyw1361r.przezsynaOrchana,Sulejmanaipodniesionydorangidrugiej,

obokBrusy,osmańskiejstolicy.

Pierwszewielkiepodboje13601402narodzinypotęgi

WłaściwepodbojetureckierozpoczęłysięwrazześmierciąOrchana

(1359lub1362).Kiedywładzaprzeszławręcejegomłodszegosyna,

znakomitegowodzaiorganizatoraMurada.Zapanowaniatego

sułtanaTurcypodjęlidalsząekspansjęnaBałkanachzajęlii

zhołdowaliziemięTracji,częśćMacedoniiiBułgarii:1363zdobyto

Filipopolis(Płowdiw)iStarąZagorę,w1365rokucarBułgariiprzyjął

jegozwierzchnictwo.W1371r.MuradpokonałpodMaricąkróla

SerbiiWukaszyna(13661371).WwynikutegozwycięstwaTurcy

zajęlicałąMacedonię.

Stałosięjasne,Ŝetureckaekspansjabędziekontynuowana.W1382

r.TurcyzdobyliSofię,w1386r.Nisz,aw1387r.poczterechlatach

oblęŜeniaTesaloniki.BanBośni(potemkról)TwertkoI(13531391)

wezwanyzostałprzezksięciaSerbiiLazara(13711389)napomoc

przykonstruowaniukoalicjiantytureckiej.Korzystającz

zaangaŜowaniaMuradaI(wojnazemiratemKaramanii)uderzylioninatureckiezałogiwMacedoniii

znacznąichczęśćwycięliiodnieślisukceswbitwiepodPlocznik.

NawieśćotymsułtanporzuciłwojnęazjatyckąiruszyłnaBałkany.W1388r.TurcyzdobyliTyrnowo.

PozostawiającnatronieupokorzonegocaraIwanaSzyszmana.WSerbii,naKosowymPolu15czerwca

1389r.doszłodobitwy.Serbowiezostalirozbici,mimoŜejedenzichrycerzydostałsiędoobozu

tureckiegoizabiłsułtana.DoprowadziłotodowasalnegouzaleŜnieniaSerbii.Jeszczenapolubitwywładzę

objąłsynMurada,BajezidI"Ildirim"("Błyskawica").

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 2 of 3

Kontynuowałon

podbojeojca:w

1390rokuzdobył

Filadelfięostatnie

bizantyjskiemiastow

AzjiMniejszej,w

1393r.wkroczył

zbrojniedoBułgariii

zdobyłstolicę

Tyrnowoitym

samymzlikwidował

cesarstwobułgarskie

IwanaSzyszmana.

Ostatecznypodbój

ziembułgarskichtrwałczterylatado1396r.,kiedytozajętoostatniiautonomicznyskrawekziemi

bułgarskiejtzw.królestwowidyńskieIwanaStracimira.Itenowenabytkiweszływskładpaństwa

tureckiego.WAnatoliiBajezidwłączyłdoswegopaństwaziemiepomniejszychtureckichemirów.

ZakończyłostatecznypodbójemiratuKaramanii.PrzystąpiłdooblęŜeniaKonstantynopola.

Takgwałtownywzrostnowejpotęgizaniepokoiłsąsiadów.WprawdzieantyosmańskawyprawakrzyŜowa

ZygmuntaLuksemburskiegozakończyłasięw1396r.klęskąpodNikopolis,alew1402r.nadeszło

miaŜdŜąceuderzeniezestronywschodu.WbitwiepodAnkarąwojskaTimura(Tamerlana),wspomagane

przezanatolijskichrebeliantów,rozgromiłyarmięosmańską,biorącdoniewolisamegosułtana(nigdyjuŜ

nieodzyskałonwolności).Klęskata,omałoniedoprowadziładoupadkupaństwaOsmanów.

Odrodzeniepotęgiosmańskiej14021451kontynuacjapodbojów

PomiędzyuwolnionymisynamiBajezidawybuchływalki.

ZwycięskoznichwyszedłMehmedCelebi.Zjednoczyłonw

1413r.ojcowiznę.ZajegopanowaniaijegonastępcyMurada

II,Osmanowieponowniezdobyliw1430r.Tesaloniki,aw1439

r.wkroczylidoSerbii,wypędzającstamtądwęgierskiegolennika

despotę(księcia)JerzegoBrankowicza(14271456).

OdpowiedziąnatobyławyprawaWładysławaJagiellończykaw

głąbosmańskichziem,którajesienią1443r.dotarłaaŜpod

Sofię.

ZagroŜonyzdwóchstron(odwschoduprzezbejaKaramanii)

MuradIIprzystałwiosną1444r.nazawarciekorzystnegodla

Węgiertraktatu,zwanegopotoczniechoćmylniesegedyńskim.

Zerwanietraktatuprzezstronęwęgierskądoprowadziłodo

wyprawyiklęskiwojskchrześcijańskichw1444r.podWarną.Fiaskowyprawywarneńskiej

przypieczętowałolosBizancjum.

DoostatecznegooblęŜeniaiszturmunaKonstantynopoldoszłozakolejnegowładcyosmańskiego,sułtana

MehmedaII,zwanegozdobywcą(tur."Fatih").Powkroczeniu29V1453r.dodawnejsiedzibyrzymskich

cesarzyMehmedprzyjąłtytuł"cesarzaRzymu"iobrałKonstantynopolnaswojąnowąstolicę.Świątynia

MądrościBoŜejprzekształconazostaławsułtańskimeczetAyaSofya,awjegopobliŜurozpoczętobudowę

pałacuTopkapi.

WnastępnychlatachMehmedIIsystematyczniepodbijałnowetereny:w1460r.Peloponez,w1463r.

Bośnię,w1468r.ostateczniezlikwidowałemiratKaramanii,równieŜw1468r.zająłAlbanię,aw1475r.

cesarstwoTrapezuntu.NiepowiodłysięnatomiastoblęŜenieBelgradu(1456)iRodos(1480).Wpolityce

wewnętrznejMehmedIIchętnieopierałsięnadoradcachchrześcijańskich(zwłaszczagreckiego

pochodzenia),ukrócającwtensposóbwpływytureckichrodówarystokratycznych.Przeprowadziłkontrolę

licznychfundacjipoboŜnych(wakfów),dokonującsekularyzacjiichdóbr.MehmedIIbyłotwartyna

nowinkitechniczne,zwłaszczawzakresieinŜynieriiwojskowej.

PośmierciMehmedaIIiwstąpieniunatronjegosynaBajezidaII(14811512)wybuchławojnadomowa

pomiędzysynamiMehmedaII.ZakończyłasięonaporaŜkąiucieczkąnaRodospokonanegopretendenta

DŜema,któryaŜdośmierciw1495r.zagraŜałbratujakozakładniknajpierwwrękachJoanitówa

następniePapieŜa.TewydarzeniajakibardziejpokojowycharakternowegowładcyBajezidaII

zaowocowałyprzyjaznymistosunkamizZachodemispowodowaływysłaniew1484r.flotyosmańskiejna

podbójportówczarnomorskichBiołogroduiKilii.

SpowodowałotowywołaniekonfliktuzhospodaremMołdawiiijego

lennymzwierzchnikiemkrólemPolski.Podjętaw1497r.przezJana

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8

2008-04-06

IMPERIUM OSMAŃSKIE I JEGO DZIEJE

Page 3 of 3

OlbrachtawyprawazakończyłasięklęskąwlasachBukowiny.Po

śmierciDŜemaBajezidIIwznowiłkonfliktzZachodem,zajmującw1503r.weneckieportyKoroni

Modon(Peloponez).WpolitycewewnętrznejBajezidIIwróciłdoopieraniasięnastarychtureckichrodach

orazduchowieństwiemuzułmańskim.Zwróciłimczęśćwcześniejskonfiskowanychwakfów.Takapolityka

BajezidaIIspowodowałaczynnyopórdotychczasowychwłaścicieliziemskichiwywołałabuntpod

przewodnictwemjegosynaSelima.W1512r.zmusiłonojcadoabdykacji.W1514r.armiaSelimaI

wyruszyłaprzeciwkoSafawidom(Persja)ipokonałaichwojskawbitwienarówninieČaldiran(nawschód

odjezioraWan).

SelimzająłstolicęsafanidzkąTebrizrozciągającwładzęImperiumnarozległeobszarywschodniej

Anatolii(zamieszkałeprzezKurdów).W1515r.SelimIzwróciłsięprzeciwkoegipskimMamelukom.W

zwycięskiejbitwienarówninieMardŜDabik(kołoAleppo)pokonałich,aw1517r.całyEgiptznalazłsięwe

władaniuTurków.WtymsamymrokuzająłSyrię.StającsięwprzeciągudwóchlatwładcąKairu,

Damaszku,Jerozolimy,MedynyiMekki.WtenotosposóbImperiumTurkówOsmańskichprzeistaczyłosię

zpotęgieuropejskiejwpotęgęświatowąomocarstwowymznaczeniu.

Przygotowaþ: Pwg

Bibilografia:

EncyklopediaHistorycznaŚwiata,tomXI,Azja,cz.2[w:]Turcja,DariuszKołodziejczyk,Kraków2002

J.REYCHMANHistoriaTurcji,Warszawa1973

B.ZIENTARA,HistoriaPowszechnaśredniowiecza,Warszawa1998

PowyŜszytekstzostaniewprzyszłościposzerzonyiuzupełniony.

|| Historia Imperium cz.II ||

http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=8

2008-04-06

PowrótdoDziałTematyczny || PowrótdoDziałArtykułów

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: