Meszuge - Isaac Bashevis Singer.pdf - Isaac Bashevis Singer NOBEL 1978 - ChomikKulturalny

Isaac Bashevis Singer

MESZUGE

Tytuł oryginału: Meshugah

Przełożyła: Anna Zbierska

(ji14)

MESZUGE (jidysz)

szalony, zwariowany, pomylony, obłąkany

CZEŚĆ PIERWSZA

Rozdział pierwszy

Zdarzało się nieraz, że ktoś, kto ― jak sądziłem ― zginął w obozie

hitlerowskim, pojawiał się nagle, cały i zdrów. Starałem się wówczas ukryć

zaskoczenie. Na cóż stwarzać dramat lub melodramat, na cóż ten ktoś miałby

wiedzieć, że pogodziłem się już z jego śmiercią? Jednak tego wiosennego

dnia 1952 roku, kiedy otworzyły się drzwi mojego gabinetu w redakcji

nowojorskiej gazety żydowskiej i stanął w nich Max Aberdam, pobladłem

i musiałem chyba robić wrażenie przestraszonego, bo wykrzyknął:

― Nie bój się, nie przyszedłem z zaświatów, żeby cię udusić!

Wstałem i wyciągnąłem ramiona, aby go chwycić w objęcia, ale on

podał mi rękę. Uścisnąłem ją. Nadal nosił fantazyjny krawat i aksamitny

kapelusz z szerokim rondem. Był sporo ode mnie wyższy. Nie zmienił się

zanadto od czasu, gdy widziałem go po raz ostatni w Warszawie, choć

w jego czarnej brodzie dostrzegłem kilka siwych włosów. Tylko brzuch mu

urósł i zaokrąglił się. Tak, to był ten sam Max Aberdam, warszawski mece-

nas malarzy i pisarzy, znany opój, żarłok i kobieciarz. W palcach trzymał

cygaro, przy kamizelce wisiał złoty łańcuszek od zegarka, a spinki u man-

kietów skrzyły się drogocennymi kamieniami. Max Aberdam zazwyczaj nie

mówił, tylko krzyczał ― taki już miał sposób bycia.

― Przyszedł Mesjasz, a ja powstałem z martwych ― zagrzmiał. ― Nie

czytasz własnej gazety? A może to ty jesteś już martwy? Jeśli tak, wracaj

lepiej do grobu.

- 3 -

― Żyję, żyję.

― Ty to nazywasz życiem? Siedzenie w tej zadymionej norze i robienie

korekty to życie? Tylko truposz by to wytrzymał. Na dworze wiosna, przy-

najmniej wedle kalendarza. Zauważyłeś, że w Nowym Jorku nigdy nie ma

wiosny? Tutaj albo zamarzasz, albo się smażysz. Chodź ze mną na lunch,

bo jak nie, to zrobię z ciebie kotlet.

― Na górze czekają na tę korektę. Zajmie mi to najwyżej pięć minut.

Nie wiedziałem, czy zwracać się do niego po imieniu, czy bardziej ofi-

cjalnie, na „pan”. Był ode mnie prawie trzydzieści lat starszy. Jego tubalny

głos rozniósł się wokół po innych pokojach i kilku znajomych dziennikarzy

wetknęło głowy przez uchylone drzwi. Uśmiechali się do mnie, a jeden

z nich mrugnął okiem, sądząc, że mój gość to jakiś kolejny przypadek kli-

niczny. Odkąd zacząłem prowadzić w gazecie rubrykę z poradami, często

nachodziły mnie różne dziwne indywidua ― zrozpaczone żony, którym

zaginęli mężowie, młodzieńcy z planami zbawienia świata i ludzie przeko-

nani, że dokonali jakichś niezwykłych przełomowych odkryć. Jeden z czy-

telników zwierzył mi się w tajemnicy, że Stalin był kolejnym wcieleniem

Hamana. Szybko zrobiłem korektę swojego artykułu, zatytułowanego:

„Naukowcy przewidują, że ludzie będą żyć dwieście lat”, i wręczyłem win-

dziarzowi, by zawiózł go na dziewiąte piętro.

Winda, którą zjeżdżaliśmy w dół, pełna była dziennikarzy i zecerów

wybierających się do kafeterii na lunch. Ale Max Aberdam przekrzyczał ich

wszystkich:

― Naprawdę nie wiedziałeś, że jestem w Ameryce? Gdzie ty żyjesz ―

w Świecie Chaosu? Usiłuję cię złapać już od kilku tygodni. Żydowskie

gazety nic a nic się nie zmieniły. Kiedy dzwonisz i kogoś prosisz, mówią ci,

żebyś poczekał przy telefonie. No, więc czekasz, tyle że nie wiadomo na co

― zapominają o tobie. Gdzie ty żyjesz, na księżycu? Nie masz w redakcji

swojego telefonu?

Kiedy wyszliśmy na dwór, zaproponowałem, byśmy też się udali do

kafeterii, ale Max się obruszył:

― Nie upadłem jeszcze tak nisko, żeby nosić tacę niczym kelner, to nie

dla mnie. Hej, taxi!

Wgramoliliśmy się do taksówki, która zawiozła nas zaledwie kilka prze-

cznic dalej, do restauracji przy Drugiej Alei. Kierowca powiedział, że

pochodzi z Warszawy i zna Maxa Aberdama i jego rodzinę. Był też czytel-

- 4 -

nikiem moich felietonów. Max wręczył mu swój bilet wizytowy wraz z du-

żym napiwkiem. U Rappaporta, w restauracji, którą wybrał na lunch, dobrze

go znano. Wskazano nam stolik z koszyczkiem świeżych bułeczek, miską

gotowanego grochu i półmiskami pełnymi pikli i kiszonej kapusty. Kelner

poznał Maxa i uśmiechnął się. Max zamówił dla siebie sok pomarańczowy

i karpia w galarecie, a dla mnie, wegetarianina, omlet z jarzynami. Jedząc,

podpalił zapalniczką cygaro. Przeżuł, wypuścił dym i zawołał:

― A więc zostałeś w Ameryce felietonistą! Słyszałem cię w niedzielę

w radio, plotłeś coś o tym, jak panować nad emocjami i inne podobne bred-

nie. Przyjacielu, może straciłem wszystko, ale zostało mi jeszcze trochę

zdrowego rozsądku. Chociaż siedzę po uszy w długach, Panu Bogu nie

jestem nic winien: tak długo, dopóki zsyła nam Hitlerów i Stalinów, nie jest

moim Bogiem, tylko i c h .

― Gdzie pan był ― spytałem ― przez całą wojnę?

― A gdzie mnie nie było! W Białymstoku, Wilnie, Kownie, Szanghaju,

później w San Francisco. Spadła na moją głowę cała żydowska bieda.

W Szanghaju zostałem drukarzem. Wydałem Szita Mekubecet , Ritbę, Raza-

la. Wiem wszystko o korekcie i składzie. Sam, osobiście, stałem przy ma-

szynie, dobierając czcionkę. Zawsze wiedziałem, że Żydzi to wariaci, ale

tego, że będą w stanie założyć jesziwę w Chinach, żeby debatować nad tym,

czy jajko zniesione w szabat jest koszerne, podczas gdy ich rodziny pako-

wano do pieców ― nie, tego sobie nigdy nie wyobrażałem. Uciekłem tylko

dzięki temu, że mój dawny rywal z Warszawy, konkurent w interesach, wy-

starał się dla mnie o wizę do Ameryki. Dobrzy przyjaciele zostawili mnie,

ażebym sczezł, ale mój wróg mnie uratował. Nic mnie już nie zdziwi.

Strzepnął na spodek popiół z cygara.

― Jeśli ktoś by mi przepowiedział, że będę zecerem w Szanghaju, że

Żydzi stworzą własne państwo i że w Nowym Jorku będę obracał papierami

na giełdzie, wyśmiałbym go. Ale wszystkie te szaleństwa naprawdę się

wydarzyły ― chyba że to wszystko sen. Jedz, Aronie, nie marudź. W Ame-

ryce nie sposób dostać filiżanki przyzwoitej kawy. Hej, kelner! Zamawia-

łem kawę, a nie pomyje!

Jedząc, opowiedział mi trochę o tym, co przeżył od 1939 roku do dziś.

W sierpniu 1939 zostawił w Warszawie żonę i dzieci i wraz z teściem

i tysiącami innych mężczyzn uciekł przez most Praski w kierunku Białego-

stoku, który był już w rękach bolszewików. Tam pewni pisarze, których nie-

gdyś wspierał, udzielając im zapomóg i zasiłków, zadenuncjowali go jako

- 5 -

Meszuge - Isaac Bashevis Singer.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: