Psychologia polityki – wg Stanisława Kuśmierskiego zajmuje się zastosowaniem wiedzy psychologicznej do badania i wyjaśniania procesów psychologicznych człowieka, dotyczących jego związków z otoczeniem politycznym, kształtowaniem się jego dyspozycji wobec władzy politycznej i uczestniczenia w tej władzy.
P pol- to studium zjawisk politycznych w obszarze psychologii i wykorzystania wiedzy psychologicznej w polityce.
P pol - jest interdyscyplinarna, głównie bazuje na psychologii społecznej i socjologii
1. Psychologia polityki- narodziny i rozwój dyscypliny do II wojny światowej.
Narodziny dyscypliny nastąpiły w XIX wieku. Zainteresowanie psychologia narodową i psychologia tłumu Psychologia Narodowa ( W. Wundt- zainteresowanie materiałami folkloru – bajki!!!). Psychologia tłumu- przedstawiciele: Gustav LeBon ( dzieło: Psychologia tłumu) oraz G. Sighele ( dzieło: Tłum zbrodniczy). Przedstawiali teorie psychologiczne tłumu- Sighele uważał, iż tłum jest zawsze zbrodniczy natomiast LeBon, iż nie zawsze. Uwidacznia się wpływ Freudyzmu. Wg Freuda w tłumie wyłącza się sumienie. Powstają psychobiografie polityków- zwraca się uwagę na kwestie osobowości ( tym różni się od biografii). Powstaje szkoła chicagowska ( H. Caswell, dzieło: Psychopatologia i Polityka)- definicja człowieka politycznego.
2. Psychologia polityki- rozwój dyscypliny po II wojnie światowej.
trzy okresy rozwoju:
I okres - lata ’40 u ’50 XX wieku – tzw. era osobowości i kultury- dominuje spojrzenie na osobowość polityków –psychobiografie Hitlera, Lutra.. Wg. poglądów z tamtego okresu czynniki socjalizujące kształtują się w dzieciństwie. Teza: człowiek jest socjalizowany w zależności od kultury. Przedstawiciele: Eric Erriccson. P. Benedit
II okres - Lata ’60 i ’70 - era postaw i zachowań wyborczych; początek badań sondażowych (przejście z badań jakościowych na ilościowe). Badania opinii publicznej. Badano preferencje wyborcze i zachowania oraz rolę kampanii wyborczych [zwłaszcza massmedia] w kształtowaniu postaw i zachowań. Człowiek polityczny- homopoliticus.
III okres - lata ’80 i ’90 – era ideologii i konfliktów, badania dotyczące podstawy konfliktów- badania socjalizacji politycznej, psychologia polityczna-badanie zjawisk psychologicznych zachodzących podczas transformacji ustrojowej
W latach 70-tych XX w. powstaje Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Politycznej (ISPP) i zostaje wydawany kwartalnik psychologiczny ( do tej pory ukazały się trzy kwartalniki).
· W polskiej psychologii polityki funkcjonują badania ilościowe i statystyczne
· Znani psychologowie:
o Janusz Rejchowski
o Krystyna Skarżyńska,
o Urszula Jakubowska
o Krzysztof Korzeniowski
3. Metody badawcze w psychologii polityki.
Podejście idiograficzne: polega na analizowaniu ludzkiego zachowania w pogłębionych studiach jednostkowych (zakładających niepowtarzalność ludzkiej osoby) prowadzących do odkrycia praw odnoszących się tylko do danego konkretnego przypadku.
Podejście nomotetyczne polega na badaniu grup ludzkich (w których, jak się zakłada, jednostki mają wiele wspólnych cech), co umożliwia odkrycie praw ogólnych i stosujących się do wszystkich.
Metody badawcze
· Jakościowe (zwane też motywacyjnymi, skoncentrowane są na pojedynczych osobach lub małych grupach celowo dobranych osób i dotyczą na ogół czynników trudno wymiernych. Polegają na rozmowie osoby badanej lub niewielkiej grupy osób badanych z udziałem osoby prowadzącej badanie, inicjującej i sterującej przebiegiem rozmowy lub dyskusji na określony z góry temat. Badania jakościowe maja na celu wyjaśnić i zrozumieć motywy postępowania, dotrzeć do nie ujawnianych w sposób bezpośredni przyczyn zachowania, ustalić i zinterpretować głęboko ukryte przekonania i emocje. Udzielają odpowiedzi na pytanie "jak?, dlaczego?". Nie interesują nas liczby, lecz skojarzenia związane z markami lub produktami, motywy, które kierują zachowaniem konsumentów. Badania tego rodzaju pozwalają bardzo szczegółowo odtwarzać stereotypy, wzory myślenia, oceniania lub reagowania, sposoby wyrażania myśli, nieuświadomione motywy, zwyczaje i przyzwyczajenia.)
· Ilościowe (to sondaże kwestionariuszowe przeprowadzane na stosunkowo dużych próbach respondentów, najczęściej reprezentatywnych dla populacji celowej, z wykorzystaniem metod statystyczno - matematycznych przy doborze próby i obliczeniach wyników. Polegają na gromadzeniu danych, zbieranych od respondentów za pomocą formularzy - kwestionariuszy ankiet i wywiadów. Określona liczba respondentów, dobrana według reguł statystyki, odpowiada na zawarte w kwestionariuszach pytania)
· Badania dokumentacyjne - Są to badania danych ze źródeł wtórnych, pozyskiwane z tzw. "drugiej ręki". Dane pozyskiwane są z oficjalnych statystyk, publikacji urzędowych, z książek i periodyków, z informacji prasowych, gromadzonych przez różne instytucje, stowarzyszenia, banki danych, agencje badawcze i konsultingowe, itd. Pewne dane można uzyskać z publikowanych w monitorach urzędowych sprawozdań finansowych, z zestawień i rankingów przedsiębiorstw, branż, itp.
· Eksperyment laboratoryjny
· Eksperyment naturalny
· Obserwacja.
· Wywiad pogłębiony
4. Geograficzne i religijne uwarunkowania polskiego charakteru narodowego.
Charakter narodowy – zestaw cech, norm kulturowych typowy dla danej społeczności, a przynajmniej dla większości.
Charakter narodowy można określić jako panujący w danym narodzie, widoczny w postawach życiowych jego członków system treści duchowych. Jest to więc pojęcie dotyczące psychiki, charakterystycznej dla poszczególnych jednostek ludzkich składający się na dany naród.
Istotnym elementem tożsamości narodowej jest świadomość wspólnych dziejów, tradycja narodowa
· Geograficzne: ( położenie na wschód lub na zachód od Łaby)
· Religijne : uzależnione od wyznawanej wiary ( kraje katolickie i protestanckie):
o Wiara katolicka sprzyja konserwacji zastanych stosunków społecznych, nie sprzyjała rozwojowi gospodarczemu, religia na pokaz, -bez przeżywania duchowego
o Protestantyzm – sprzyja przedsiębiorczości, rozwojowi człowieka i gospodarki, wiara w siebie.
5. Historyczne uwarunkowania polskiego charakteru narodowego
· Przynależność do grupy słowiańskiej (mentalność niewolnika, zapóźnienie, nieporządek, nieład),
· Feudalizm- stosunki feudalne ( podział na dwa stany: panów i chamów)
· Komunizm- wzmocnił elementy patologiczne: brak poszanowania dla pracy, prawa, własności, silna roszczeniowość ( bo mi się należy)
6. Stanowo-klasowe uwarunkowania polskiego charakteru narodowego
7. cechy polskiego charakteru narodowego
Kazimierz Dąbrowski wyróżnił u Polaków osiem cech dodatnich i dwanaście ujemnych.
Za pozytywne uznał:
1) skłonność do idealizowania, romantyzmu, spirytualizmu, mistycyzmu;
2) odwagę, bohaterstwo, rycerskość, donkiszoterię;
3) humanitaryzm, łagodność, wspaniałomyślność, brak okrucieństwa;
4)szczerość, prawdomówność, wierność, dotrzymywanie zobowiązań;
5) gościnność, szczególnie wobec obcych z odległych stron;
6) upór, podatność na rozwój;
7)poczucie wolności, niezależności, indywidualności;
8) duże zdolności w różnych dziedzinach.
A negatywne są:
1) nadmierna pobudliwość emocjonalna, labilność, słomiany ogień, podejrzliwość, nieufność, niecierpliwość, stosowanie zasady wszystko albo nic;
2)lekkomyślność, powierzchowność, skłonność do pochopnej syntezy, branie pragnień za rzeczywistość;
3) personalizm, uwzględnianie ogólnego wrażenia (gestu, uśmiechu, sposobu bycia) zamiast przesłanek obiektywnych;
4)klikowość, podatność na oddziaływanie nielicznych, lecz dobrze zorganizowanych zespołów;
5) skłonność do prywaty, opozycji, protestów, warcholstwa;
6) tolerancja bezkarności;
7) słabe uzdolnienia organizacyjne (polska improwizacja);
8) brak ciągłości wysiłku umysłowego;
9) kult niekompetencji;
10) niedbałość o ludzi wartościowych;
11) egocentryzm;
12) brak właściwej samooceny.
Julian Ochorowicz twierdził, że Polacy mają umysły bardzo lotne, lecz mało ścisłe. Przez to w Polsce "co głowa, to rozum". Gdy zbierze się trzech Niemców, zaraz tworzą związek, a trzech Polaków to cztery stronnictwa. Niektórzy sądzą, że cechuje nas dyletantyzm, niechęć do analizy i skłonność do pochopnych uogólnień. W 1885 r. duński historyk literatury Georg Brandes, proszony o scharakteryzowanie Polaków, powiedział krótko: "Jesteście społeczeństwem dyletantów".
8. Typy psychiatryczne Polaków
Interesujące koncepcje osobowości Polaków przedstawili wybitni psychiatrzy: Eugeniusz Brzezicki, Antoni Kępiński, Kazimierz Dąbrowski. Pierwszy uzupełnił typologię Ernsta Kretschmera, wyróżniając typ skirtotymiczny, występujący najczęściej wśród Polaków. Tego typu osoby charakteryzują:
· słomiany ogień uczuć (gwałtowny, zmienny, wielokierunkowy, krótkotrwały);
· życie z gestem i fantazją (próżność, lekkomyślność, indywidualizm, samowola, brawura, odwaga);
· altruistyczna zwartość, (altruizm- bezinteresowna troska o dobro innych)
· wytrwałość i cierpliwość w trudnych sytuacjach,
· egotyczna beztroska, miękkość, rozklejalność i lekkomyślność w okresach powodzenia. (Egotyzm – przesadne kierowanie zarówno własnej, jak i cudzej uwagi na siebie samego, nieustanne myślenie o sobie i nadmierne zajmowanie się własną osobą)
Skirotymicy najlepiej sprawdzają się, gdy potrzebna jest szybka orientacja, bogata wyobraźnia, inicjatywa. Mają oni fantastyczne pomysły, dużo dobrych chęci, ale bujają w obłokach, myślą kategoriami arealnymi, są niewytrwali i przez to nieproduktywni. Potrafią wczuwać się w sytuację innych, dlatego mogą być dobrymi spowiednikami, ale nie szanują zbytnio cudzej własności i łatwo rozgrzeszają się z kradzieży.
Antoni Kępiński wyróżnił w naszym społeczeństwie dwa przeważające typy osobowości: histeryczny (szlachecki) i psychasteniczny (chłopski).
Pierwszy odpowiada skirotymikowi. Jego zachowania charakteryzują:
· zastaw się a postaw się,
· polonez, Samosierra, szarża ułanów na czołgi, sejmikowanie, liberum veto, polnische Wirtschaft (pol. polska gospodarka, polskie gospodarzenie) - stereotypowe określenie funkcjonujące w społeczeństwie niemieckim, dotyczące organizacji społeczeństwa polskiego. Według tego stereotypu domyślnie "polnische Wirtschaft" oznacza skrajną niegospodarność, brud i brak planowania oraz manier
· chciejstwo, myślenie życzeniowe, branie pragnień za rzeczywistość,
· podświadome zniekształcanie obrazu rzeczywistości, nie tyle kłamstwo, co urojenie
· urocza beztroska, bagatelizowanie wywołanej przez siebie burzy
Natomiast psychastenik jest
· cichy, spokojny i pracowity,
· w ciężkich czasach uparty i twardy.
Ten poczciwy kmieć niekiedy jednak ukazuje swój steniczny kolec i przeraża obrazem Jakuba Szeli. W ten sposób jedni Polacy gadają, a drudzy pracują. Tak jest u nas od wieków, choć zmieniają się warunki życia, systemy gospodarcze i polityczne.
9. Cechy charakterystyczne tłumu.
· Jedność działania i odczuwania tłumu, zanika poczucie własnej odrębności, tworzy sie „ dusza zbiorowa tłumu” oddziaływująca na jednostki tłumu. Uczucia i myśli i działania wszystkich zaczynają mieć własny, wspólny kierunek.
· Intelekt tłumu jest znacznie obniżony w stosunku do poziomu inteligencji poszczególnych jednostek. Decyzje podejmowane w tłumie są, wiec zwykle prymitywne i najprostsze.
· Tłum jest uczuciowy nie racjonalny. Tłum jest impulsywny. Uczucia tłumu są zwykle proste i przesadne, nieraz gwałtowne. Tłum może ulegać niskim instynktom, ale może też być wyjątkowo moralny i pociągać do moralności wszystkich członków.
· Jednostka w tłumie nabywa poczucia niezwyciężonej potęgi, dzięki czemu czasem pozwala sobie na upust tych namiętności, które, będąc sama, z pewnością by stłumiła.
· Zanika poczucie odpowiedzialności. Tłum jest anonimowy, jest, wiec nieodpowiedzialny.
· Tłum jest zaraźliwy – podatny na sugestie. Zaraźliwość, a konkretnie zaraźliwość uczuć i czynów uczestników jest typowym zjawiskiem występującym w tłumie. Osoba w tłumie jest podatna na sugestie i ma zmniejszony stan świadomości i w dużym stopniu stłumione racjonalne myślenie.
· Każda osoba stając sie częścią tłumu zstępuje kilka stopni niżej w rozwoju kulturowym
· Tłum kieruje się najniższymi podnietami, instynktami; nie myśli, jest pozbawiony logiki ;popada w skrajności – może być w jednej chwili patriotyczny, aby za chwilę stać się zbrodniczym.
to zgromadzenie ludzi, blisko siebie skupionych, związanych silną więzią psychiczną przejawiającą się, we wspólnym spontanicznym zachowaniu
Aby wpłynąć na wyobraźnie tłumu należy przedstawić mu żywy, jasny obraz, bez jakichkolwiek dodatkowych interpretacji, ale zawierający nadzwyczajne fakty.
Podział tłumów: - Tłumy heterogeniczne,
bezimienne (np. tłum uliczny, gromada gapiów), nie anonimowe (parlament, ława przysięgłych,) - Tłumy homogeniczne sekty( religijne, polityczne) kasty (wojskowa, kapłańska, robotnicza) warstwy (mieszczaństwo, chłopi).
10. Elektorat jako tłum w koncepcji G. Le Bona
Tłum wyborczy posiada cechy typowe tłumu.
Cechuje go zanik zdolności rozumowania, brak krytycyzmu, łatwowierność, prostota uczuć, ulega on przemówieniom, zawsze ulegają osobom im schlebiającym. Aby wpłynąć na wyobraźnie tłumu należy przedstawić mu żywy, jasny obraz, bez jakichkolwiek dodatkowych interpretacji, ale zawierający nadzwyczajne fakty. Elektorat to ludzie prości różnych zawodów, lud. Można przekonać ich do swojej kandydatury prostym programem, operowaniem obrazami, oczernianiem kontrkandydatów, obietnicami reform, schlebianiu, obietnicami dużych profitów.
11. Publiczność i opinia a tłum-podobieństwa i różnice
Publiczność to typ zbiorowości której uwaga koncentruje się na konkretnym przekazie. Publiczność znajduje się na tej samej przestrzeni, może też być rozproszona w czasie i przestrzeni dzięki środkom masowego przekazu.
Tłum to zbiorowość ludzka czasowa i niezorganizowana ale istnieje bliskość fizyczna między uczestnikami, brak jest więzi między nimi lecz jest więź z tym lub czym dla której się tłum zgromadził. Tłum jest chodź nie mus...
Asica18