WYBRANE TERMINY Z PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO.pdf

WYBRANE TERMINY Z PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Poniższy słowniczek przedstawia jedynie wybór najczęściej spotykanych i chyba najważniejszych terminów prawa

międzynarodowego zarówno publicznego, jak i prywatnego. Oczywiście nie zastąpi on żadnej encyklopedii, ale mam

nadzieję, że przynajmniej pomoże w rozwiązywaniu krzyżówek...

agresor - państwo, które pierwsze popełni jeden z następujących czynów: 1. wypowie wojnę innemu państwu, 2.

dokona najazdu za pomocą sił zbrojnych na terytorium innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny, 3.

zaatakuje za pomocą sił lądowych, morskich lub powietrznych terytorium, okręty lub samoloty innego państwa, nawet

bez wypowiedzenia wojny, 4. zastosuje blokadę morską wybrzeża lub portów innego państwa, 5. udzieli poparcia

zbrojnym bandom, które zorganizowały się na jego terytorium i dokonują napadu na terytorium innego państwa lub

odmówi, pomimo żądania państwa napadniętego, wydania na swym własnym terytorium wszelkich będących w jego

mocy zarządzeń w celu pozbawienia tych band pomocy lub opieki

akt jednostronny - akt niezwiązany z innymi oświadczeniami woli i niezależny od innych oświadczeń woli

akt prawnomiędzynarodowy - przejaw woli przypisany podmiotowi lub podmiotom prawa międzynarodowego, z

którym prawo międzynarodowe wiąże określone skutki prawne

apatryda - bezpaństwowiec, osoba nie posiadająca obywatelstwa żadnego państwa

arbitraż - sądownictwo polubowne, mające za przedmiot rozstrzyganie sporów między stronami przez sędziów przez

nie wybranych, w oparciu o poszanowanie prawa

azyl - udzielenie schronienia cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym lub w państwie trzecim za popełnione

przestępstwa polityczne lub z innych względów politycznych

bezpieczeństwo zbiorowe - system wspólnego zapobiegania agresji, oparty na umowie międzynarodowej

bierne prawo legacji - prawo przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych innych podmiotów prawa

międzynarodowego

blokada pokojowa - zamknięcie komunikacji z portami lub wybrzeżem obcego państwa w czasie pokoju

cesja - odstąpienie przez jedno państwo części swojego terytorium drugiemu państwu

cesja odpłatna - przeniesienie zwierzchnictwa terytorialnego nad danym obszarem na rzecz innego państwa za

określoną sumę pieniężną

cesja wzajemna - wymiana terytoriów

chargé d'affaires ad interim - pracownik misji dyplomatycznej, który chwilową nią kieruje w czasie nieobecności

lub choroby szefa misji

chargé d'affaires en pied - pracownik misji dyplomatycznej wyznaczony na stałego szefa tej misji

cieśnina morska - naturalne, wąskie połączenie dwóch rozleglejszych obszarów morskich

czyn zakazany - każde działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem międzynarodowym

czynne prawo legacji - prawo wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych

delimitacja - ustalenie szczegółowego przebiegu granicy, wraz z naniesieniem na mapę

demarkacja - szczegółowe wytyczenie granicy w terenie, tzn. oznaczenie jej specjalnymi znakami

demilitaryzacja całkowita - zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilitaryzowanej jakichkolwiek

oddziałów wojskowych (z wyjątkiem sił porządkowych), jak również obowiązek niewznoszenia lub zniszczenia

wszelkich urządzeń wojskowych, jak twierdze, lotniska, koszary itp.

demilitaryzacja częściowa - określone ograniczenia w wykorzystywaniu danego terytorium dla celów wojskowych,

np. strefa bezatomowa

depozytariusz - państwo przyjmujące w depozyt dokumenty ratyfikacyjne umowy wielostronnej

dualizm - teoria przyjmująca, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są zupełnie odmiennymi i niezależnymi

od siebie systemami prawnymi

dziekan - szef misji najwyższej klasy stojący na czele korpusu dyplomatycznego

ekstradycja - wydanie władzom obcego państwa osoby ściganej przez te władze za popełnione przestępstwa

embargo - środek odwetowy polegający na zatrzymaniu przedmiotów należących do innego państwa, przede

wszystkim zaś zatrzymanie w swoich portach statków należących do obcego państwa. Może się także wyrażać w

zatrzymaniu cudzego ładunku na statkach państw trzecich

f unkcje kontrolne organizacji międzynarodowej - funkcje polegające na procesie ustalania stanu faktycznego

oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców, w celu przystosowania do nich postępowania uczestników

stosunków międzynarodowych

funkcje operacyjne organizacji międzynarodowej - funkcje polegające na procesie bezpośredniego świadczenia

przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych,

znajdujących się w jej dyspozycji

funkcje regulacyjne organizacji międzynarodowej - funkcje polegające na procesie ustanawiania norm i

wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowania

uczestników stosunków międzynarodowych

głowa państwa - organ jednoosobowy lub kolegialny (np. Prezydium Rady Najwyższej w ZSRR) mający pełne prawo

reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych, a każdy akt dokonany przez głowę państwa uważany jest

za wyraz woli państwa i wywołuje określone skutki prawne

granica - powierzchnia prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela terytorium państwa od innych

obszarów, tzn. od terytoriów innych państw lub terytoriów nie podlegających niczyjej suwerenności

granica geometryczna - granica przebiegająca odcinkami linii prostych

granica naturalna - granica przebiegająca zgodnie ze zjawiskami geograficznymi i rzeźbą terenu

granica sztuczna - granica stworzona przez człowieka, bez uwzględniania właściwości terenu

grzeczność międzynarodowa (kurtuazja międzynarodowa, comitas gentium)- reguły stosowane przez

państwa dla ułatwienia stosunków międzynarodowych, lecz nie będące regułami prawnie wiążącymi

harmonizacja - przygotowywanie wzoru prawa, które ma doprowadzić do powstania przepisów spełniających te

same cele. Przepisy nie muszą być tej samej treści, ale muszą być identyczne ze względu na funkcje

immunitet jurysdykcyjny państwa - zasada, zgodnie z którą żadne państwo nie może sądzić innego państwa.

Obejmuje on organy państwa, wszystkie jego agendy, siły zbrojne i własność

inkorporacja - włączenie jednego państwa do innego państwa lub do kilku innych państw

interpretacja autentyczna - interpretacja dokonana wspólnie przez wszystkie strony umowy

interpretacja doktrynalna - interpretacja umowy przeprowadzana przez teoretyków prawa międzynarodowego

interpretacja urzędowa - interpretacja umowy przeprowadzana przez strony umowy, przez sądy międzynarodowe

oraz przez organizacje międzynarodowe

interpretacja uzualna - interpretacja umowy wynikająca ze zgodnego postępowania państw, czyli zgodnej praktyki

wszystkich stron umowy

jeniec wojenny - członek sił zbrojnych państwa wojującego, który znalazł się we władzy nieprzyjaciela

kanał morski - sztuczne połączenie dwóch otwartych dla żeglugi obszarów morskich

klauzula arbitrażowa - uprzednie wyrażenie zgody na poddanie arbitrażowi wszelkich sporów wynikłych na tle

interpretacji lub stosowania danej umowy

klauzula kolonialna - klauzula powodująca ważność umowy jedynie na terytorium metropolii. Aby umowa

obowiązywała również na terenie kolonii, musiało zostać przez kolonię wydane specjalne oświadczenie

klauzula największego uprzywilejowania - klauzula, na mocy której kontrahenci gwarantują sobie wzajemne

traktowanie takie, jak traktowany jest jakikolwiek inny kraj trzeci najbardziej w danej dziedzinie uprzywilejowany

klauzula porządku publicznego - przepis mówiący, że obcego prawa stosować w danym kraju nie można, jeżeli

jego zastosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego tego państwa

klauzula zamachowa - wyjątek od zasady niewydawania przestępców politycznych, przewidujący ekstradycję osób,

które dopuszczają się z motywów politycznych zabójstwa głowy państwa, szefa rządu lub innych osób zajmujących

kierownicze stanowiska państwowe i polityczne

komisja śledcza - komisja powoływana za zgodą stron będących w sporze dla wyjaśnienia stanu faktycznego

kompetencja własna - zmienny w czasie zakres spraw państwa określony przez aktualny stan jego zobowiązań

prawnomiędzynarodowych

kompromis - wyrażenie zgody na poddanie arbitrażowi konkretnego sporu

koncyliacja - metoda załatwiania sporu, w której organ międzynarodowy po zbadaniu stanu faktycznego sporu nie

wydaje wyroku, lecz zaleca konkretne rozstrzygnięcie sporu

konflikt zbrojny - przejawy walki zbrojnej między państwami nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie

wypowiedziana, jak również takie konflikty zbrojne, w których uczestniczą strony nie uznane za podmioty prawa

międzynarodowego

konsul - obywatel państwa wysyłającego mający obowiązek chronić różnorodne interesy państwa wysyłającego i jego

obywateli w państwie pobytu. Nie jest reprezentantem państwa wysyłającego.

konsul honorowy - konsul, który może być również obywatelem państwa przyjmującego lub trzeciego, wykonuje

swe funkcje z upoważnienia państwa wysyłającego, ale nie pobiera żadnego uposażenia. Obok funkcji konsularnych

może prowadzić działalność zarobkową.

kontrabanda wojenna - przedmioty, które mogą służyć do wzmocnienia potencjału wojennego przeciwnika

koordynacja - wprowadzanie pewnych zasad, które mają skoordynować procedury legislacyjne w poszczególnych

państwach

korpus dyplomatyczny - wszyscy szefowie misji akredytowanych w danym państwie; niekiedy k.d. traktuje się jako

cały personel wszystkich misji wraz z rodzinami

kwalifikacja - wykładnia wyrażeń określających zakres normy kolizyjnej, podejmowana w celu ustalenia przesłanek

jej stosowania. Wiąże się z faktu niejednolitego znaczenia poszczególnych wyrażeń w różnych systemach prawnych,

występowaniem innych instytucji i odmiennej oceny zdarzeń i skutków w różnych krajach

kwalifikacja autonomiczna - kwalifikacja stosowana na etapie pierwotnym i wtórnym, przeprowadzana na bazie

porównawczej wszystkich systemów prawnych, po czym wyprowadza się pewną wypadkową, uogólniającą wszystkie

przypadki

kwalifikacja pierwotna - kwalifikacja przeprowadzana przy ustalaniu prawa właściwego dla danego stosunku czy

sytuacji prawnej

kwalifikacja wtórna - kwalifikacja przeprowadzana już w ramach stosowania wskazanego przez normę kolizyjną

prawa właściwego

linia najdalszego odpływu - linia zetknięcia się morza z lądem przy odpływie

łącznik - element, ze względu na który do danego stosunku stosuje się normy prawne określonego systemu

prawnego

łącznik obiektywny - łącznik wynikający wprost z ustawy

łącznik personalny - łącznik nawiązujący do różnych postaci więzi pomiędzy osobą fizyczną lub prawną a

określonym obszarem prawnym (np. obywatelstwo, zamieszkanie lub pobyt osoby fizycznej, miejsce powstania osoby

prawnej)

łącznik przedmiotowy - łącznik nawiązujący do takich kryteriów jak miejsce położenia rzeczy, dokonania czynności

prawnej, wykonania zobowiązania, siedziby sądu itp.

łącznik subiektywny - wybór prawa właściwego przez strony umowy; określany także jako kolizyjna autonomia woli

stron

mediacja - tzw. dobra usługa państwa trzeciego przy rozwiązywaniu sporu międzynarodowego polegająca na

ułatwieniu państwom będącym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich lub pośrednictwo państwa trzeciego w

samych rokowaniach i udzielanie stronom sporu rad lub wskazówek, których celem jest osiągnięcie rozstrzygnięcia

sporu

mediana - środek rzeki będący podstawą do wytyczenia linii granicznej na rzekach nieżeglownych

misja dyplomatyczna - stały organ państwa wysyłającego, mający swą siedzibę w państwie przyjmującym

monizm - teoria przyjmująca, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne tworzą jeden system prawny

morska strefa przyległa - nie stanowiący terytorium państwa nadbrzeżnego obszar morza pełnego przyległy do

morza terytorialnego, w którym państwo posiada specjalne uprawnienia, ściśle określone i służące mu dla specjalnych

celów

morskie wody wewnętrzne - część terytorium państwa nadbrzeżnego składające się z zatok do szerokości wejścia

nie przekraczającej 24 mil, tzw. zatok historycznych oraz portów

morze pełne - część morza nie podlegająca suwerenności żadnego państwa, a korzystanie z niego pozostaje wolne

dla wszystkich państw i ich obywateli

morze terytorialne - pas wód morskich stanowiących terytorium państwa nadbrzeżnego, który jest położony między

morzem pełnym lub strefą ekonomiczną z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewnętrznymi względnie

archipelagowymi z drugiej strony ustalony na podstawie odległości do 200 mil od linii najdalszego odpływu

nabycie pierwotne terytorium - nabycie terytorium, które do nie pozostawało pod władzą żadnego państwa

nabycie pochodne terytorium - nabycie terytorium, które do tego czasu należało do innego państwa

naturalizacja - nadanie obywatelstwa

niesuwerenna organizacja terytorialna - organizacja terytorialna nie stanowiąca części terytorium żadnego

państwa, ale która sama też nie jest państwem, gdyż jej władza nie dysponuje suwerennością

norma kolizyjna - norma nie rozstrzygająca o prawach i obowiązkach osób występujących w stosunkach prawnych,

ale wskazująca jedynie na ten system prawny, który będzie właściwy do oceny praw i obowiązków, czyli wskazująca

prawo, w jakim należy szukać norm merytorycznych

norma kolizyjna niezupełna dwustronna - norma określająca sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo

prawa obcego

norma kolizyjna niezupełna jednostronna - norma określająca jedynie zakres zastosowania prawa własnego dla

stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym

norma kolizyjna zupełna - norma wskazująca dla określonych sytuacji (stosunków) prawo właściwe bez względu na

to, czy będzie nim prawo własne czy obce, odnosi się więc także do sytuacji powiązanych wyłącznie z obcymi

obszarami prawnymi

obrót międzynarodowy - całokształt stosunków utrzymywanych przez podmioty prawa międzynarodowego

obszar wojny - terytoria, na których siły zbrojne stron wojujących mogą prowadzić działania wojenne

obszar zneutralizowany - obszar, na którym nie mogą być prowadzone żadne działania wojenne

obywatelstwo - szczególny węzeł prawny łączący jednostkę z państwem; wynika z niego obowiązek lojalności i

wierności w stosunku do państwa oraz zwierzchnictwo osobowe państwa nad własnymi obywatelami

odesłanie - sytuacja, gdy norma kolizyjna przez swój łącznik wskazuje na dany system prawa, a z kolei w prawie

tego państwa zawarte są normy kolizyjne, które przewidują inny łącznik dla tego samego zakresu, a więc wskazują na

inny system prawa

odesłanie częściowe - występuje w przypadku, gdy prawo wskazane odsyła do prawa wskazującego lub do prawa

państwa trzeciego tylko w części zakresu normy kolizyjnej, na której podstawie nastąpiło wskazanie

odesłanie dalsze - sytuacja, gdy wskazane obce prawo odsyła do jakiegoś innego systemu prawnego

odesłanie pełne - występuje, gdy odesłanie następuje w takim samym zakresie, w jakim nastąpiło wskazanie

odesłanie złożone - zachodzi w przypadku, gdy prawo wskazane samo nie uznaje się za właściwe, nie odsyła jednak

do innego systemu prawnego, lecz do dwu lub więcej systemów prawnych

odesłanie zwrotne - sytuacja, gdy normy kolizyjne prawa wskazanego przewidują w rozpatrywanym zakresie

właściwość prawa wskazującego; prawo wskazane odsyła więc z powrotem do prawa wskazującego

ograniczenie zbrojeń - zahamowanie zwiększania i doskonalenia zbrojeń, nie przewidujące jego zlikwidowania

okupacja - zawłaszczenie ziemi niczyjej

okupacja wojenna - przejściowe zajęcie przez siły zbrojne państwa wojującego części lub całości terytorium

nieprzyjaciela i ustanowienie tam faktycznej władzy

opcja - prawo wyboru jednego obywatelstwa, a zrzeczenia się drugiego

opieka dyplomatyczna - państwo może występować na forum międzynarodowym w imieniu swoich obywateli w

stosunku do innych państw oraz przed sądami międzynarodowymi i komisjami arbitrażowymi

orbita geostacjonarna - orbita kołowa położona nad równikiem w odległości ok. 35 800 km od ziemi

organizacja międzynarodowa - pochodny i ograniczony podmiot prawa międzynarodowego, inny niż państwo

organizacja międzynarodowa - złożenie definicji organizacji między- i pozarządowej

organizacja międzyrządowa - forma współpracy państw, ustalona w wielostronnej umowie międzynarodowej,

obejmująca względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o

określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów

organizacja o charakterze koordynacyjnym - organizacja koordynująca i uzgadniająca działalność państw

członkowskich, zmierzającą do realizacji celów organizacji

organizacja o kompetencjach ogólnych - organizacja rozwijająca działalność we wszystkich ważniejszych

dziedzinach stosunków międzynarodowych

organizacja ponadpaństwowa - organizacja mająca kompetencje poważnie ograniczające suwerenność państw

członkowskich

organizacja powszechna - organizacja, która zmierza do objęcia wszystkich państw i której statut przewiduje, że

jest ona dostępna dla wszystkich państw

organizacja pozarządowa - f orma współpracy różnych związków, instytucji, osób prawnych i fizycznych różnych

państw, ustalona na podstawie porozumienia nieformalnego lub porozumienia o charakterze wewnątrzprawnym,

obejmująca względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o

określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów

organizacja regionalna - organizacja partykularna, której członkostwo w samym założeniu jest ograniczone do

państw pewnego regionu geograficznego, pewnej kultury itp.

organizacja specjalna - organizacja funkcjonalna; organizacja, której kompetencje są ograniczone do określonych

dziedzin stosunków międzynarodowych

overrule - zasada, zgodnie z którą nowe orzeczenia w systemie prawa powszechnego zmieniają stare orzeczenia.

Następuje to pod warunkiem, że dokonuje tego sąd wyższej instancji lub przy większym składzie sędziowskim, a

dodatkowo umotywuje, dlaczego postąpił inaczej, niż wynikałoby to z dotychczasowego precedensu

państwo - suwerenna organizacja terytorialna. Według konwencji z Montevideo o prawach i obowiązkach państw

państwo powinno posiadać określone atrybuty: stałą ludność, określone terytorium, rząd, zdolność do utrzymywania

stosunków z innymi państwami

państwo archipelagowe - państwo, którego całe terytorium składa się z archipelagów i wysp (np. Filipiny, Seszele)

państwo jednolite - państwo reprezentowane w stosunkach międzynarodowych przez jeden centralny rząd, w

którym wewnętrzna struktura jest z punktu widzenia stosunków międzynarodowych obojętna. Również federacje,

których prowadzenie spraw zagranicznych podlega jednemu rządowi centralnemu (np. Stany Zjednoczone) są

państwem jednolitym

państwo o niekorzystnym położeniu geograficznym - państwo mające wprawdzie dostęp do morza, lecz ze

względu na swoje położenie geograficzne nie jest w stanie ustanowić 200-milowej strefy ekonomicznej, więc ma

ograniczony dostęp do bogactw morskich (np. Polska)

państwo śródlądowe - państwo bez dostępu do morza

państwo trwale neutralne - państwo, które zobowiązało się nie brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi

państwami, nie może zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę, nie może zezwalać na budowę

obcych baz wojskowych na swoim terytorium, musi powstrzymywać się od udziału w blokach politycznych, ale jest

uprawnione do obrony swojego terytorium przeciwko wszelkiemu zbrojnemu atakowi

państwo złożone - państwo związkowe (np. Szwajcaria, Niemcy), których części składowe mają ograniczone prawo

występowania w stosunkach międzynarodowych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: